Charakterystyka wezbrania opadowego w zlewni górnego Wieprza w maju 2014 roku

Grzegorz Marcin Siwek

Streszczenie w języku polskim


Wyżyna Lubelska jest regionem, w którym co kilka lat pojawiają się intensywne opady burzowe powodujące lokalne wezbrania rzek. Szczególnie często zjawiska te pojawiają się w okolicy Krasnegostawu (Ziemnicki 1956, Dębski 1958, Maruszczak, Trembaczowski 1958, Ciepielowski, Dąbkowski 1967, Ciepielowski, Dąbkowski 1968, Górniak 1982, Kaszewski, Siwek 2005, Siwek 2010).

W świetle dotychczasowych badań (Parczewski 1960, Górniak 1982, Michalczyk 1984, Rodzik 1984, Michalczyk i in. 2008) na Wyżynie Lubelskiej katastrofalne w skutkach są ulewy o średnim natężeniu przekraczającym 1 mm∙min-1, a sumie opadu wynoszącej około 100 mm (Teisseyre 1994). Z obliczeń wynika, że prawdopodobieństwo wystąpienia opadów o tej wysokości wynosi około 1% (Suligowski 2004). W latach 1951–2000 zostało odnotowanych na Lubelszczyźnie jedynie 11 opadów o sumie dobowej >100 mm, z czego większość z nich (8 przypadków) w obszarze wyżynnym (Michalczyk i in. 2008, Siwek 2010). Kilka lat wcześniej, w międzyrzeczu Bystrzycy i Giełczwi, opad o wysokości powyżej100 mm wystąpił w nocy z 3 na 4 sierpnia 2005 roku (Michalczyk i in. 2008). Można domniemać, że najprawdopodobniej nie wszystkie epizody opadowe o sumie przekraczającej100 mm i znacznym natężeniu zostały zarejestrowane (Siwek 2006). Często o ich wystąpieniu można było wnioskować tylko na podstawie wysokiego spływu wody lub skutków geomofrologicznych. Przykładem tego są katastrofalne skutki opadów o znacznie niższych zmierzonych sumach (Maruszczak i Trembaczowski 1956, Ziemnicki 1956, Dębski 1958, Ciepielowski i Dąbkowski 1967, Ciepielowski i Dąbkowski 1968, Ciepielowski 1970, Buraczyński i Wojtanowicz 1974, Górniak 1982, Janicki i in. 2010).

Celem niniejszego opracowania jest analiza warunków powstania oraz charakterystyka hydrologiczna wezbrania w zlewni górnego Wieprza, które zarejestrowano w maju 2014 roku. W dniach 11-17 maja 2014 roku na pograniczu Wyżyny Lubelskiej i Roztocza wystąpiły opady o dużej intensywności. Stacje meteorologiczne położone na tym obszarze zarejestrowały sumy opadów sięgające od 95 do226 mm. Opad o największej intensywności wystąpił w nocy z 16 na 17 maja, kiedy to w ciągu około 3 godzin w stacji Nielisz zanotowano aż110,7 mm. W krótkim czasie nastąpiło znaczne podniesienie stanów wody w rzekach, co spowodowało ogłoszenie w kilku gminach alarmów przeciwpowodziowych (m.in. w gminie Krasnystaw). Intensywny spływ wody wywołał gwałtowne wezbranie, które spowodowało wysokie straty zarówno materialne, jak i przyrodnicze. Woda zalała ponad 2,5 tys. ha upraw, wyrządziła szkody w inwentarzu, zniszczyła dziesiątki budynków oraz odcinek drogi Zamość – Hrubieszów.


Słowa kluczowe


wezbranie, opad nawalny, gwałtowna ulewa, zlewnia górnego Wieprza, Wyżyna Lubelska

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Buraczyński J., Wojtanowicz J., 1974: Rozwój wąwozów lessowych w okolicy Dzierzkowic na Wyżynie Lubelskiej pod wpływem gwałtownej ulewy w czerwcu 1969 roku, Annales UMCS, sec. B, 26,135–168.

Chałubińska A., Wilgat T., 1954: Podział fizjograficzny województwa lubelskiego, Przewod. V Ogólnopol. Zj. PTGeogr., Lublin, 3–44.

Ciepielowski A., 1970: Maksymalne wielkości spływów jednostkowych z deszczów nawalnych, Przegl. Geofiz. 15 (23), 2, 179–193.

Ciepielowski A., Dąbkowski L., 1967: O katastrofalnym wezbraniu cieków w rejonie Chełma Lubelskiego, Gosp. Wodna. 27, 4, 126–127.

Ciepielowski A., Dąbkowski L., 1968: Wezbranie małych dopływów Wojsławki w dniu 28 V 1965 roku, Pr. Studia. Kom. Gosp. Wodn. i Surowc., 9, 289–298.

Dębski K., 1958: Odpływ z deszczu nawalnego we wsi Piaski Szlacheckie pod Krasnymstawem w czerwcu 1956 roku, Gosp. Wodna 18, 8, 339–342.

Górniak A., 1982: Skutki gwałtownej ulewy w okolicach Krasnego na Działach Grabowieckich (23 VII 1980), Prace Studenckiego Koła Naukowego Geografów, Lublin, 21–37.

Janicki G., Kociuba W., Rodzik J., Zgłobicki W., 2010: Ekstremalne procesy geomorfologiczne we wschodniej części Wyżyn Polskich – warunki występowania i oddziaływanie na rzeźbę, Prace i Studia Geograficzne, 45, 11–28.

Kaszewski B. M., Siwek K., 2005: Dobowe sumy opadu atmosferycznego ≥ 50 mm w dorzeczu Wieprza i ich uwarunkowania cyrkulacyjne (1951–2000), [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, IMGW, 325–335.

Kiciński T., 1964: Udział wód gruntowych w odpływie całkowitym rzek, Gospodarka Wodna, 20, 10, Warszawa, 173–175.

Mapa podziału hydrograficznego Polski w skali 1 : 10 000.

Maruszczak h., Trembaczowski J., 1958: Geomorfologiczne skutki gwałtownej ulewy w Piaskach Szlacheckich koło Krasnegostawu, Ann. UMCS, sec. B, 11, 129–168.

Michalczyk Z., 1984: Charakterystyka stosunków wodnych dorzecza Grodarza, Przew. Ogólnopol. Zjazdu PTG, Lublin 13–15 IX 1984 r., cz. 2, 121–125.

Michalczyk Z., Janicki G., Rodzik J., Siwek K., 2008: Hydrogeomorfologiczne skutki intensywnych opadów na międzyrzeczu Bystrzycy i Giełczwi (Wyżyna Lubelska), Prz. Nauk. Inżynieria i Kształtowanie środowiska XVII, 4 (42), 30–41.

Parczewski W., 1960: Warunki występowania nagłych wezbrań na małych ciekach, Wiadomości Służby hydrologicznej i Meteorologicznej 8, 3, 83–159.

Rodzik J., 1984: Natężenie współczesnej denudacji w silnie urzeźbionym terenie lessowym w okolicy Kazimierza Dolnego, Przew. Ogólnopol. Zjazdu PTG, Lublin 13–15 IX 1984 r., cz. 2, 125–130.

Siwek K., 2006: Zróżnicowanie opadów atmosferycznych na Lubelszczyźnie w latach 1951–2000, Praca doktorska w Zakładzie Meteorologii i Klimatologii UMCS, Lublin.

Siwek K., 2010: Występowanie na Lubelszczyźnie dobowych sum opadu atmosferycznego ≥ 100 mm i ich uwarunkowania cyrkulacyjne (1951–2000), Ann. UMCS, sec. B, 65, 117–125.

Suligowski R. 2004: Struktura czasowa i przestrzenna opadów w Polsce. Próba regionalizacji, Prace Inst. Geogr. Aś, 12, Kielce.

Teisseyre A. K., 1994: Spływ stokowy i współczesne osady deluwialne w lessowym rejonie Henrykowa na Dolnym Śląsku, Acta Universitatis Wratislaviensis, Prace Geologia–Mineralogia 43, 188 ss.

Ziemnicki S., 1956: Skutki deszczu nawalnego we wsi Piaski Szlacheckie pod Krasnymstawem, Gosp. Wodna 16, 11, 476–480.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/b.2016.71.1.45
Data publikacji: 2017-03-06 11:34:36
Data złożenia artykułu: 2016-05-31 12:39:54


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1302
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 964

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2017 Grzegorz Marcin Siwek

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.