Kształtowanie się lokalnej administracji terenowej w Polsce w latach 1945-1952

Norbert Honka

Streszczenie w języku polskim


Zagadnienie kształtowania lokalnej administracji terenowej w Polsce w latach 1945-1952 należy do jednego z ciekawszych w historii powojennej. Z jednej strony mamy formalnie istniejący samorząd terytorialny, z drugiej zaś pojawia się nieznany dotąd na ziemiach polskich radziecki model administracyjny – rady narodowe. Połączenie samorządu terytorialnego i rad narodowych przez władze zagmatwało sytuację administracyjną w Polsce. Hierarchiczny układ rad, tzn. podporządkowanie rad niższego szczebla radom wyższego szczebla oznaczało odejście od jednej z podstawowych cechy samorządu terytorialnego – decentralizacji, czyli niezależności danego szczebla struktury w stosunku do szczebla usytuowanego wyżej. Skład osobowy rad narodowych nie był ustalany w drodze wyborów, a jedynie o proces delegowania przez tzw. organizacje demokratyczne ściśle związane z ruchem komunistycznym.


Słowa kluczowe


lokalna administracja terenowa; samorząd terytorialny; Gminna Rada Narodowa; Miejska Rada Narodowa; Powiatowa Rada Narodowa; Wojewódzka Rada Narodowa; Krajowa Rada Narodowa; gmina; powiat; województwo

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


I. Sources

Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Administracji Publicznej w Warszawie, „Departament Samorządu: Wydział Organizacji Samorządu 1945-1950”, sygn. 2/199/0/1237, sygn. 2/199/0/1277, sygn. 2/199/0/1278, sygn. 2/199/0/1407; „Departament Polityczny: Wydział Społeczno-Polityczny 1944-1950”, sygn. 603.

Journal of Laws 1944, no. 2, item 8: Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 21 sierpnia 1944 r. o trybie powoływania władz administracji ogólnej I i II instancji, p. 6

Journal of Laws 1950, no. 14, item 130: Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, pp. 172-175

Uchwała Krajowej Rady Narodowej z dnia 1 stycznia 1944 r. Statut Tymczasowy Rad Narodowych, [in:] Konstytucja i podstawowe akty ustawodawcze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zbiór tekstów. Foreword by Kazimierz Biskupski, Warszawa 1954, pp. 51-56.

II. Academic literature

Bocheński T., Gebert S., Służewski J., Rady narodowe i terenowe organy administracji państwowej, Warszawa 1977.

Bocheński T., Gebert S., Starościak J., Rady narodowe. Ustrój i działalność, Warszawa 1971.

Chmaj M., Geneza samorządu terytorialnego, [in:] Ustrój samorządu terytorialnego w Polsce. Academic editor – Marek Chmaj, Warszawa 2005, pp. 21-36.

Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Zakamycze 2003.

Honka N., Ewolucja systemu samorządu terytorialnego w Polsce po II wojnie światowej, Wrocław 2012.

Itrich-Drabarek J., Wpływ wydarzeń politycznych roku 1948 na kształt i funkcjonowanie administracji publicznej, [in:] Zwrot polityczny '48 Między polską drogą a projektem uniwersalnym, part 1, ed. M. Jabłonowski, W. Jakubowski, T. Krawczak, Warszawa 2013, pp. 155-168.

Kallas M., Lityński A., Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2003.

Kersten K., Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948, Poznań 1990.

Klimek M., Samorząd terytorialny w Polsce 1944-1950, [in:] „Przegląd Prawno-Ekonomiczny” 2009, issue 6, pp. 30-39.

Kozyra W., Ustrój administracji państwowej w Polsce w Latach 1944-1950, [in:] "Czasopismo Prawno-Historyczne" 2011, vol. LXIII, issue 1, pp. 171-191.

Leoński Z., Rady Narodowe. Zasady organizacji i funkcjonowania, Warszawa 1969

Słobodzian B., Współczesny system samorządu terytorialnego, Toruń 2006

Sokolewicz W., Rady narodowe w konstytucji, [in:] „Studia Konstytucyjne”, vol. 4: Konstytucyjna regulacja systemu władzy lokalnej, ed. B. Zawadzka, Warszawa 1989, pp. 5-57.

Ura C., Samorząd terytorialny w Polsce Ludowej 1944-1950, Warszawa 1972.

Wendel A., Z. Zell, Rady narodowe w PRL, Warszawa 1968.

Zakrzewski W., Reformy systemu rad narodowych w Polsce a zagadnienie jednolitości władzy, „Problemy Rad Narodowych. Studia i materiały” 1976, issue 34, pp. 5-27.

Zawadzka B., Przedstawicielstwo w państwie socjalistycznym, Warszawa 1976.

Zawadzki S., Chwistek J., Rady narodowe w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa 1981.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/bc.2021.6.63-82
Data publikacji: 2022-01-17 11:21:13
Data złożenia artykułu: 2021-12-09 10:59:15


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1734
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 424

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2022 Norbert Honka

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.