Wyślij tekst przez e-mail Traumatyzować czy tabuizować? Narracje holokaustowe w literaturze dziecięcej
Streszczenie w języku polskim
Celem artykułu jest namysł na sposobami prezentacji Holokaustu w literaturze dziecięcej wydanej w Polsce w XXI wieku (między innymi w Kotce Brygidy Joanny Rudniańskiej oraz w Dymie Antóna Fortesa i Joanny Concejo). W centrum rozważań znajdują się takie zjawiska, jak antysemityzm czy śmierć bohaterów, uznawane przez badaczy i krytyków za nieodpowiednie dla dziecięcego odbiorcy, odczytane w nurcie badań nad tabu w literaturze dziecięcej (Bogusława Sochańska i Justyna Czechowska) i skonfrontowane z groźbą „traumatyzacji” odbiorcy (Małgorzata Wójcik-Dudek). Analiza wybranych utworów dowodzi, że Zagłada zagościła w literaturze dla dzieci tylko pozornie, wiele tematów szczegółowych jest bowiem wciąż pomijanych przez autorów.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
LITERATURA
Bardijewska, L. (2016). Kot Karima i obrazki. Il. A. Sędziwy. Łódź: Literatura.
Bąkiewicz, G. (2019). Ta potworna wojna. Il. A. Nowicki. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Beręsewicz, P. (2015). Wszystkie lajki Marczuka. Łódź: Literatura.
Bikont, A. (2004). My z Jedwabnego. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Boyne, J. (2007). Chłopiec w pasiastej piżamie. Przeł. P. Łopatka, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Cackowska, M. (2012). Ideologie dzieciństwa a tabu w książkach obrazkowych dla dzieci. W: B. Sochańska, J. Czechowska (red.), Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci (s. 55–75). Warszawa–Poznań: Duński Instytut Kultur, Wydawnictwo Media Rodzina.
Chmielewska, I. (2011). Pamiętnik Blumki. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
Combrzyńska-Nogala, D. (2012). Bezsenność Jutki. Il. J. Rusinek. Łódź: Literatura.
Combrzyńska-Nogala, D. (2014). Syberyjskie przygody Chmurki. Il. M. Szymanowicz. Łódź: Literatura.
Combrzyńska-Nogala, D. (2018). Wysiedleni. Il. M. Kozieł-Nowak. Łódź: Literatura.
Czerwińska-Rydel, A. (2018). Listy w butelce. Opowieść o Irenie Sendlerowej. Il. M. Szymanowicz. Łódź: Literatura.
Engelking, B., Grabowski, J. (red.). (2018). Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski. T. 1–2. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów.
Evans, J. (2015a). Children’s Thoughts on Challenging and Controversial Picturebooks. W: J. Evans (ed.), Challenging and Controversial Picturebooks: Creative and Critical Responses to Visual Texts (s. XXV–XLI). London – New York: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315756912.
Evans, J. (2015b). Picturebooks as strange, challenging and controversial texts. W: J. Evans (ed.), Challenging and Controversial Picturebooks: Creative and Critical Responses to Visual Texts (s. 3–32). London – New York: Routledge, DOI: https://doi.org/10.4324/9781315756912.
Evrard, D., Morvan, J.-D., Trefouel, S. (2019). Irena. T. 4: Jestem z ciebie dumny. Przeł. M. Fangrat, Warszawa: Timof i cisi wspólnicy.
Fabicka, J. (2016). Rutka. Il. M. Andryszczyk. Warszawa: Wydawnictwo Agora.
Fortes, A., Concejo, J. (2011). Dym. Przeł. B. Haniec. Toruń: Tako.
Frank, A. (2019). Dziennik Anne Frank. Powieść graficzna. Adaptacja A. Folman. Il. D. Polonsky. Przeł. K. Budziarz, Katowice: Stapis.
Gancarz, N. (2013). Mietek na wojnie. Il. D. Karpowicz. Tarnów: Muzeum Okręgowe.
Gawryluk, B. (2016). Teraz tu jest nasz dom. Il. M. Szymanowicz. Łódź: Literatura.
Gortat, G. (2017). Moje cudowne dzieciństwo w Aleppo. Il. M. Sztyma. Warszawa: Bajka.
Grabowski, J., Libionka, D. (red.). (2014). Klucze i kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów.
Groński, R.M. (2010). Szlemiel. Il. K. Figielski. Warszawa: Nowy Świat.
Gross, J.T. (2000). Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka. Sejny: Pogranicze.
Harasimowicz, C. (2018). Mirabelka. Il. M. Kurczewska. Warszawa: Zielona Sowa.
Jaromir, A., Cichowska, G. (2013). Ostatnie przedstawienie panny Esterki. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
Kamieńska, A. (1971). Żołnierze i żołnierzyki. Il. I. Kuran-Bogucka. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Kania, A. (2017). Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej. Kraków: Universitas.
Kann, M. (1969). Sprawa honoru. Il. S. Kobyliński. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Kowalska-Leder, J. (2014). Literatura polska ostatniego dziesięciolecia wobec Zagłady – próby odpowiedzi na nowe wzywania. Zagłada Żydów. Studia i Materiały, nr 10, 768–802.
Krajewska, A.M. (2008). Przestrzeń nadziei. Debiuty po 1990 roku. W: D. Świerczyńska-Jelonek, G. Leszczyński, M. Zając (red.), Po potopie. Dziecko, książka i biblioteka w XXI wieku (s. 43–57). Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Landau, I. (2015). Ostatnie piętro. Il. J. Rusinek. Łódź: Literatura.
Michejda, A. (2019). Skarb getta. Il. T. Woody Borawski. Warszawa: Oficyna 4eM.
Mikołajewski, J., Rusinek, J. (2016). Wędrówka Nabu. Kraków–Budapeszt: Austeria.
Nilsson, U. (2012). Rozmowa na tematy tabu może pomóc dzieciom. Przeł. B. Pawłowska-Pettersson. W: B. Sochańska, J. Czechowska (red.), Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci (s. 121–124). Warszawa–Poznań: Duński Instytut Kultur, Wydawnictwo Media Rodzina.
Nowak, E. (2016). Kot, który zgubił dom. Il. A. Pękalski. Warszawa: Egmont.
Nowak, E. (2018). Kto uratował jedno życie… Historia Ireny Sendlerowej. Il. A. Kurdziel. Warszawa: Egmont.
Nyhus, S. (2012). Niewidzialne dzieci, depresyjne matki i krzyczący ojcowie. Przeł. D. Gajewska. W: B. Sochańska, J. Czechowska (red.), Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci (s. 97–103). Warszawa–Poznań: Duński Instytut Kultur, Wydawnictwo Media Rodzina.
Oscar, K. (2012). Dzieci nie rozumieją ironii! Przeł. D. Rozmarynowska. W: B. Sochańska, J. Czechowska (red.), Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci (s. 105–119). Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
Ostrowicka, B. (2012). Jest taka historia. Opowieść o Januszu Korczaku. Il. J. Richter-Magnuszewska. Łódź: Literatura.
Ostrowicka, B. (2018). Irena Sendlerowa. Magiczny koralik. Il. E. Moyski. Warszawa: Wydawnictwo RM.
Piątkowska, R. (2013). Wszystkie moje mamy. Il. M. Szymanowicz. Łódź: Literatura.
Piątkowska, R. (2016). Hebanowe serce. Il. M. Szymanowicz. Łódź: Literatura.
Romero, R.M. (2018). Lalkarz z Krakowa. Il. T. Tomić. Przeł. M. Duda-Gryc. Kraków: Wydawnictwo Galeria Książki.
Rudniańska, J. (2007). Kotka Brygidy. Lasek: Wydawnictwo Pierwsze.
Rudniańska, J. (2012). XY. Il. J. Ambrożewski. Warszawa: Wydawnictwo Muchomor.
Rudniańska, J. (2018). Kotka Brygidy. Il. E. Mędrek. Warszawa: Wydawnictwo Muchomor.
Rusinek, M. (2012). Powieki. Bajka dedykowana Januszowi Korczakowi. Il. O. Cieślak. Białystok: Opera i Filharmonia Podlaska, Europejskie Centrum Sztuki w Białymstoku.
Rybak, K. (2017). Żyd i uchodźca. Znaczące powinowactwa narracyjne w polskiej literaturze dziecięcej ostatniej dekady. Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty, nr 2, 44–62.
Rybak, K. (2019). I (nie) żyli długo i szczęśliwie. Konstrukcje zakończeń w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie. Literatura Ludowa, nr 1, 10–23, DOI: http://dx.doi.org/10.12775/LL.1.2019.001.
Ryrych, K. (2018). Bombka babci Zilbersztajn. Il. A. Rudka. Warszawa: Ezop.
Ryrych, K. (2019). Mała wojna. Il. J. Rusinek. Łódź: Literatura.
S[kibińska], E. (2011). Dym. Ryms, nr 15, 33.
Skowera, M. (2014). Polacy i Żydzi, dzieci i dorośli. Kto jest kim w Kotce Brygidy Joanny Rudniańskiej i Bezsenności Jutki Doroty Combrzyńskiej-Nogali. Konteksty Kultury, nr 11(1), 57–72, DOI: http://dx.doi.org/10.4467/23531991KK.14.005.1751.
Slany, K. (red.). (2018). Śmierć w literaturze dziecięcej i młodzieżowej. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Sochańska, B., Czechowska, J. (red.). (2012). Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
Stręcioch, K. (2018). Dom cioci Lusi. Gdańsk: Adamada.
Szczygielski, M. (2013). Arka czasu, czyli wielka ucieczka Rafała od kiedyś przez wtedy do teraz i wstecz. Il. D. de Latour. Warszawa: Wydawnictwo Stentor.
Wijas, J. (2016). Mała opowieść o wielkiej historii. Refleksje na marginesie książki „Dym” Antóna Fortesa i Joanny Concejo. W: U. Chęcińska (red.), Dziecko i baśnie świata w kontekście wczesnej edukacji (s. 249–260). Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Witek, R. (2016). Chłopiec z Lampedusy. Il. J. Rusinek. Łódź: Literatura.
Wójcik-Dudek, M. (2016). W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
NETOGRAFIA
www1: https://oczamidziecka.al.uw.edu.pl [dostęp: 6.06.2020].
www2: http://tako.biz.pl/p,92,dym.html [dostęp: 6.06.2020].
www3: www.iylmuc.org/files/whiteravens/wr09/spainGalician.htm [dostęp: 6.06.2020].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/en.2021.6.251-264
Data publikacji: 2021-09-22 09:55:35
Data złożenia artykułu: 2020-06-09 13:33:44
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.