Wyślij tekst przez e-mail Przejawy ageizmu w piosence polskiej
Streszczenie w języku polskim
Artykuł zawiera analizę przejawów ageizmu w piosence polskiej. W proponowanych rozważaniach wykorzystano utwory twórców powszechnie znanych oraz autorów anonimowych. Baza materiałowa objęła kilkaset tekstów o bardzo zróżnicowanym charakterze. Na egzemplifikację złożyły się fragmenty wypowiedzi powstałych głównie w XX wieku. Z bogatego zbioru popularnego gatunku przywołano realizacje najlepiej ilustrujące omawiane zagadnienie, najcelniej poświadczające werbalizowaną myśl. Podstawowa metoda opisu selektywnego pozwoliła dostrzec zjawisko relatywnie niewielkiego zainteresowania piosenki problemami ludzi starszych. Stereotypowy obraz osób zaawansowanych wiekowo w piosence nie jest monolitem. Zarówno w swojej ludowej, jak i estradowej odsłonie formułuje ona deprecjonujące oceny (nierzadko pełne politowania, potępienia i wykluczenia), zwłaszcza w odniesieniu do kobiet. Z mężczyznami obchodzi się wyraźnie łaskawiej, w stosunku do panów wykazuje bowiem większą życzliwość, a nawet sympatię. Powoli jednak piosenka weryfikuje swoje tradycyjne podejście, z coraz większym zrozumieniem i już bez względu na płeć przedstawiając osoby w podeszłym wieku.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Bachtin, M. (1986). Estetyka twórczości słownej. Warszawa: PIW.
Baszczak, Ł., Trojanowska, M., Wincewicz-Price, A., Zyzik, R. (2021). Dyskryminacja ze względu na wiek. Warszawa: Polski Instytut Ekonomiczny.
Bohner, G., Wanke, M. (2004). Postawy i zmiana postaw. Gdańsk: GWP.
Bolecki, W. (red.). (1999). Snuć miłość… Polska poezja miłosna XV–XX w. Antologia. Warszawa: Świat Książki.
Butler, R.N. (1980). Ageism: A Forward. Journal of Social Issues, 36(2), 8–11. DOI: 10.1111/j.1540-4560.1980.tb02018.x.
Derlatka, P. (2012). Poeci piosenki 1956–1989. Agnieszka Osiecka, Jeremi Przybora, Wojciech Młynarski i Jonasz Kofta. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Frith, S. (2011). Sceniczne rytuały. O wartości muzyki popularnej. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Furmańska-Maruszak, A., Wójtewicz, A. (red.). (2016). Polityka społeczna wobec wyzwań demograficznych i przemian społecznych. Toruń: Wydawnictwo Akapit.
Gajda, S. (1991). Gatunki wypowiedzi potocznych. W: S. Gajda, Z. Adamiszyn (red.), Język potoczny jako przedmiot badań językoznawczych (s. 67–74). Opole: Wydawnictwo WSP.
Gajda, S. (2001). Gatunkowe wzorce wypowiedzi. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski (s. 255–268). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Gall, J.K. (1963). Z polskiej ziemi. 15 pieśni ludowych na chór męski a cappella. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
GoldenOwls (2022). Ageizm definicja i przykłady. https://goldenowls.pl/ageizm-definicja-i-przyklady
Grześkowiak, A. (2012). Analiza wybranych aspektów zjawiska ageizmu w Europie z wykorzystaniem wykresów typu biplot. Ekonometria / Econometrics, 3, 70–82.
Kilian, M. (2004). Źródła ageizmu i jego przejawy we współczesnym świecie. Gerontologia Polska, 12(3), 125–128.
Kita, M. (2007). Szeptem albo wcale. O wyznawaniu miłości. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Kłoskowska, A. (1980). Kultura masowa. Krytyka i obrona. Warszawa: PWN.
Kłoskowska, A. (1981). Socjologia kultury. Warszawa: PWN.
Kłoskowska, A. (1983). Kultura masowa. Warszawa: PWN.
Kochanowski, J. (2008). Wprowadzenie. W: B. Szatur-Jaworska (red.), Stan przestrzegania praw osób starszych w Polsce. Analiza i rekomendacje działań (s. 7–10). Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Kopaliński, W. (1988). Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Kopaliński, W. (2002). Leksykon wątków miłosnych. Warszawa: Wydawnictwo Muza.
Kurcz, I. (2001). Zmiana stereotypów. Jej mechanizmy i granice. W: M. Kofta, A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe (s. 3–25). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Leszczyńska-Rejchert, A. (2019). Wbrew stereotypom – pomyślna starość „wyjątkowych” seniorów. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Łuszczykiewicz, P. (2009). Piosenka w poezji pokolenia ery transformacji (1984–2009). Poznań: Wydawnictwo UAM.
Łysak, A., Zierkiewicz, E. (2005). Starsze kobiety w kulturze i społeczeństwie. Wrocław: Wydawnictwo MarMar.
Marshall, G. (red.). (2004). Słownik socjologii i nauk społecznych. Warszawa: PWN.
Miszczak, E. (2006). Stereotypowy obraz starego człowieka w Polsce. W: J.T. Kowaleski, P. Szukalski (red.), Starość i starzenie się jako doświadczenie jednostek i zbiorowości ludzkich (s. 305–311). Łódź: Zakład Demografii UŁ.
Murat, M. (1998). Granice miłości. Wybrane aspekty problemu. W: A. Żuk (red.), Granice języka (s. 169–176). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Nawrocka, J. (2013). Społeczne doświadczenie starości. Stereotypy, postawy, wybory. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Nelson, T.D. (2002). Ageism: Stereotyping and Prejudice against Older Persons. Cambridge: MIT Press. DOI: 10.7551/mitpress/1157.001.0001.
Nelson, T.D. (2003). Psychologia uprzedzeń. Gdańsk: GWP.
Nicole-Urbanowicz, J. (2006). Ageizm i dyskryminacja ze względu na wiek. https://www.niebieskalinia.pl/aktualnosci/aktualnosci/ageizm-i-dyskryminacja-ze-wzgledu-na-wiek
Ostaszewska, D. (red.). (2000). Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 1. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Palska, H. (2004). Starość i kultura młodości. Jeszcze raz o problemie starzenia się społeczeństwa w Polsce. W: H. Domański, A. Ostrowska, A. Rychard (red.), Niepokoje polskie (s. 361–380). Warszawa: IFiS PAN.
Piotrowski, J. (1973). Miejsce człowieka starego w rodzinie i społeczeństwie. Warszawa: PWN.
Rawik, J. (2002). Krótka opowieść o piosence. Płock: Wydawnictwo Novum.
Reszat, B. (2004). Wywiad z miłością. Wrocław: Wydawnictwo Semen.
Słownik HR (2025). Ageizm. https://tomhrm.com/slownik-hr/ageizm
Stare Melodie (1946). Piosenka starszego pana. https://staremelodie.pl/piosenka/2366/Piosenka_starszego_pana
Stypińska, J. (2010). „Warunki Pan spełnia, tylko PESEL nie ten” – czyli o zjawisku ageizmu we współczesnej Polsce. W: D. Kałuża, P. Szukalski (red.), Jakość życia seniorów w XXI wieku z perspektywy polityki społecznej (s. 162–172). Łódź: Wydawnictwo Biblioteka.
Szarota, Z. (2004). Gerontologia społeczna i oświatowa. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Szatur-Jaworska, B. (2000). Ludzie starzy i starość w polityce społecznej. Wydawnictwo Aspra-Jr.
Szatur-Jaworska, B. (red.). (2008). Stan przestrzegania praw osób starszych w Polsce. Analiza i rekomendacje działań. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Szukalski, P. (2004). Uprzedzenia i dyskryminacja ze względu na wiek (ageizm) – przyczyny, przejawy, konsekwencje. Polityka Społeczna, (2), 11–15.
Szukalski, P. (2009). Ageizm – przejawy indywidualne i instytucjonalne. W: M. Halicka, J. Halicki, A. Sidorczyk (red.), Człowiek dorosły i starszy w sytuacji przemocy (s. 59–68). Białystok: Wydawnictwo UwB.
Szukalski, P. (2012). Przyczyny ageizmu wobec seniorów – fakty i mity. W: E. Kantowicz, G. Orzechowska (red.). Obszary zagrożeń człowieka w realiach współczesności (s. 245–260). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Szukalski, P. (red.). (2008). To idzie starość. Warszawa: Fundacja Instytut Spraw Publicznych.
Szupilukowie, M. i K. (wyb., oprac.). (2003). Przyśpiewki ludowe z repertuaru „Małych Gorzowiaków”. https://www.maligorzowiacy.pl/files/teksty_przyspiewek_do_ksiazeczki.pdf
Świderska, M. (2015). Ageizm jako problem społeczny. Pedagogika Rodziny, 5–4, 41–50.
Tekstowo. https://www.tekstowo.pl
Tomaszewska-Hołub, B. (2019). Stereotypizacja starości – wybrane przejawy ageizmu. Cywilizacja i Polityka, 17, 90–101.
Tomlin, R.S., Forrest, L., Pu, M.M., Kim, M.H. (2001). Semantyka dyskursu. W: T.A. van Dijk (red.), Dyskurs jako struktura i proces (s. 45–101). Warszawa: PWN.
Trempała, J. (2000). Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Trempała, J., Zając-Lamparska, L. (2007). Postawy wobec osób starszych: różnice międzypokoleniowe. Przegląd Psychologiczny, 50(4), 447–462.
Wielki słownik języka polskiego (2025). Ageizm. https://wsjp.pl/haslo/podglad/53250/ageizm
Wojciszke, B. (2003). Psychologia miłości. Intymność, namiętność, zaangażowanie. Gdańsk: GWP.
Wolański, A. (2000). Słownik terminów muzyki rozrywkowej. Warszawa: PWN.
Woolf, L.M. (1998). Ageism. http://www.webster.edu/~woolflm/ageism.html
Woźniak-Hasik, Z. (2007). Problem dyskryminacji ze względu na wiek. Warszawa: Mazowieckie Centrum Zdrowia Publicznego.
Zych, A.A. (1999). Człowiek wobec starości. Szkice z gerontologii społecznej. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Żydek-Bednarczuk, U. (2001). Typy, odmiany, klasy… tekstów. W poszukiwaniu kryteriów. W: B. Witosz (red.), Stylistyka a pragmatyka (s. 114–125). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/en.2025.10.163-182
Data publikacji: 2025-12-10 20:50:58
Data złożenia artykułu: 2024-09-01 14:20:26
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.