Estoński bóg grzmotu Pikne – próba definicji kognitywnej

Giuliano Gajetti

Streszczenie w języku polskim


W artykule podjęto próbę skonstruowania definicji kognitywnej nadprzyrodzonej istoty wiązanej z burzą i piorunami – bogiem grzmotu, czczonym w estońskiej tradycji i wierzeniach ludowych. Pierwszym krokiem było zbadanie leksyki związanej z grzmotem i jej komponentów. Następnie refleksji poddano etymologię badanego teonimu. Kolejnym krokiem było ułożenie danych językowych w fasety: homonimy i synonimy, terminy o tym samym stopniu ogólności i nadrzędne, wygląd, cechy niezwiązane z wyglądem, działania wykonywane przez bóstwo, władza, bóstwo jako adresat działań, zwracanie się do bóstwa i lokalizacja. Na tej podstawie zbudowano definicję kognitywną, z podaniem dokumentacji w języku oryginalnym i angielskim tłumaczeniu.

Słowa kluczowe


definicja kognitywna; etnolingwistyka; Pikne; Uku; estoński bóg grzmotu

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Ajkhenvald, Aleksandra, Eugene Helimski and Vladimir Petrukhin. 1989. On earliest Finno-Ugrian mythologic beliefs: Comparative and historical considerations for reconstruction. In Uralic Mythology and Folklore, ed. Mihály Hoppál and Juha Pentikäinen. 155–159. Helsinki: Finnish Literature Society.

Bartmiński, Jerzy. 2012. Aspects of cognitive ethnolinguistics. Sheffield and Oakville, CT: Equinox.

Bartmiński, Jerzy. 2013a. The cognitive definition as a text of culture. In The linguistic worldview: Ethnolinguistics, cognition, and culture, ed. Adam Głaz, David Danaher and Przemysław Lozowski. 161–175. London: Versita.

Bartmiński, Jerzy. 2013b. Rola etymologii w rekonstrukcji językowego obrazu świata. Lingvaria 2(16): 233–245.

Buck, Carl Darling. 1949. A dictionary of selected synonyms in the principal Indo-European languages. A contribution to the history of ideas. Chicago: The University of Chicago Press.

Eisen, Matthias Johann. 1919. Eesti mütoloogia. Tartu: Eestimaa Kooliõpetajate Vastastiku Abiandmise Seltsi raamatukaupluse kirjastus.

Eisen, Matthias Johann. 1995. Eesti mütoloogia. Teine trükk. Tallinn: Mats.

Frog. 2017. Language and mythology: Semantic correlation and disambiguation of gods as iconic signs. In Shamanhood and mythology: Archaic techniques of ecstasy and current techniques of research: In honour of Mihály Hoppál, celebrating his 75th birthday, ed. Attila Mátéffy, György Szabados and Tamás Csernyei. 85–134. Budapest: Hungarian Society for Religious Studies.

Harvilahti, Lauri. 2019. Mythic logic and meta-discursive practises in the Scandinavian and Baltic regions. In Contacts and networks in the Baltic Sea region: Austmarr as a Northern Mare nostrum, ca. 500–1500 AD. Crossing boundaries: Turku medieval and Early Modern studies, ed. Maths Bertell, Frog, and Kendra Willson. 187–206. Amsterdam: Amsterdam University Press. https://doi.org/10.1515/9789048532674-013

Grimm, Jacob. 1882–1888. Teutonic mythology. Trans. from the 4th ed. by James Steven Stallybrass. London: George Bell and Sons).

Gutslaff, Johann. 1644. Kurtzer Bericht und Unterricht Von der Falsch-heilig genandten Bäche in Lieffland Wöhhanda. Dorpt.

Kallio, Petri. 2014. The diversification of Proto-Finnic. In Fibula, fabula, fact: The Viking Age in Finland, ed. Joonas Ahola, Frog, and Clive Tolley. 155–168. Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura. https://doi.org/10.21435/sf.18

Kallio, Petri. 2021. The position of Leivu. Journal of Estonian and Finno-Ugric Linguistics 12(2): 123–143. https://doi.org/jeful.2021.12.2.05

Kregždys, Rolandas. 2021. On the origin of mythonyms (Pol. dial. kautek, (g dial) (wschprus.) kautke). LingVaria 16 (2(32)): 283–298. https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.32.22

Koski, Kaarina. 2012. Ghost, vermin and the ill-mannered: Polysemous words denoting opposition to social order. In Finno-Ugric folklore, myth and vultural dentity: Proceedings from the Fifth International Symposium on Finno-Ugric Languages in Groningen, University of Groningen, June 7–9, 2011. Ed. Adriaan van der Hoeven and Cornelius Hasselblatt. Studia Fenno-Ugrica Groningana 7. 153–164. Maastricht: Shaker.

Kulmar, Tarvo. 2006. On supreme sky god from the aspect of religious history and in prehistoric Estonian material. Folklore: Electronic Journal of Folklore, 15–30.

Laugaste, Eduard. 1963. Eesti rahvaluuleteaduse ajalugu, I. Valitud tekste ja pilte. Tallinn: Eesti Riiklik Kirjastus.

Loorits, Oskar. 1930. Das Märchen vom gestohlenen Donnerinstrument bei den Esten. In Sitzungsberichte der gelehrten estnischen Gesellschaft zu Dorpat. 47–121. Tartu: Õpetatud Eesti Selts.

Loorits, Oskar. 1936. Uku. Virittäjä (40): 256–267.

Loorits, Oskar. 1951. Grundzüge des estnischen Volksglaubens. 2. Heft. 1. Lund: Lundequistska Bokhandeln.

Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława. 2020. Definiowanie i profilowanie pojęć w (etno)lingwistyce. Lublin: Wydawnictwo UMCS,

Paulson, Ivar. 1971. The old Estonian folk religion. Trans. by Juta Kovamees Kitching and H. Kovamees. Bloomington: Indiana University.

Popowska-Taborska, Hanna. 2012. Rola etymologii w kształtowaniu językowego obrazu świata. Etnolingwistyka 24: 155–171.

Salo, Unto. 1990. Agricola’s Ukko in the light of archaeology: a chronological and interpretative study of ancient Finnish religion. Scripta Instituti Donneriani Aboensis 13: 92–190. https://doi.org/10.30674/scripta.67175

Salo, Unto. 2006. Ukko: The God of thunder of the ancient Finns and his Indo-European family. Washington: Journal of Indo-European studies. Monograph series 51.

Sayers, William 1990. Weather gods syncretism and the Eastern Baltic. Temenos: Studies in Comparative Religions 26: 104–114.

Valk, Heiki. 1995. The 13–17th century village cemeteries of South Estonia in folk tradition and beliefs. In Folk Belief Today. 501-509. Eesti Keele Instituut, Eesti Kirjandusmuuseum.

Valk, Heiki. 2015. Püha Võhandu rahvausus ja pärimuses. Õpetatud Eesti Seltsi aastaraamat / Annales Litterarum Societatis Esthonicae 9-51. https://doi.org/10.12697/AA.2015.1-2.01

Valk, Ülo. 1994. Thunder chasing the devil – An Estonian folk belief in the Indo-European context. In Professor August Robert Niemi and comparative folklore investigations of the Balts and Baltic Finns, International Conference; Vilnius; 1-2 December. 16-21.

Valk, Ülo. 2012. Thunder and lightning in Estonian folklore in the light of vernacular theories. In Mythic discourses: Studies in Uralic traditions, ed. Frog, Anna-Leena Siikala, Eila Stepanova. 40-67. Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura 20. https://doi.org/10.21435/sff.20

Voigt, Vilmos. 1998. Comparing Baltic and Balto-Finnic lists of gods. In Senosios raštijos ir tautosakos sąveika: kulturine Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystes patirtis [The interaction of old literature and folklore: The cultural experience of the Grand Duchy of Lithuania], ed. Rita Repšiene. 13–27. Vilnius: Lietuviu literatros ir tantosakos institutas.

West, Martin Litchfield. 2007. Indo-European poetry and myth. Oxford: Oxford University Press.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2022.34.223
Data publikacji: 2022-09-30 20:08:37
Data złożenia artykułu: 2022-01-30 18:22:03


Statystyki


Widoczność abstraktów - 744
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 442

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2022 Giuliano Gajetti

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.