Arbor Mundi w tradycyjnej poezji ustnej z perspektywy staroislandzkiej i litewskiej

Giedrė Buivytė

Streszczenie w języku polskim


W artykule omawia się koncepcję „drzewa świata” (Arbor Mundi) obecną w Eddzie starzej (Eddzie poetyckiej) i litewskich pieśniach ludowych. Analizie poddano słownictwo poetyckie w wybranych źródłach tradycyjnej poezji ustnej w celu ustalenia jego znaczeń symbolicznych i relacji do mitologii. W analizie skupiono się na poetyckich obrazach drzewa świata jako modelu kosmosu oraz wiecznie zielonego drzewa życia. Wybrane wiersze z Eddy oraz litewskie pieśni ludowe ujawniają wagę drzewa świata jako znacznika strukturalnego, określającego relację między centrum a peryferiami, tj. między przestrzenią znaną (zorganizowaną) i nieznaną (chaotyczną). Nacisk na skierowaną ku górze orientację drzewa odbiera się jako wskazanie na jego świętość. Bada się życiodajne cechy drzewa życia w relacji do obrazu rosy, która symbolizuje żyzność i płodność natury wyrażonej w Eddzie, a także zdrowie i płodność panny młodej wyrażone w litewskich pieśniach ludowych.

Słowa kluczowe


drzewo świata; tradycyjna poezja ustna; litewskie pieśni ludowe; Edda starsza (Edda poetycka)

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Balys, Jonas. 2000. Raštai. Vol. 2. Vilnius: LLTI.

Beresnevičius, Gintaras. 1990. Dausos. Klaipeda: Ryto spaustuve.

Beresnevičius, Gintaras. 1998. Kosmosas ir šventvietes lietuviu ir prusu religijose. In Darbai ir dienos, 6(15): 9–50.

Beresnevičius, Gintaras. 2019. Lietuviu religija ir mitologija. Vilnius: Tyto Alba.

Clunies Ross, Margaret. 1994. Prolonged echoes. Old Norse myths in medieval northern society. Odense: Odense University Press.

Clunies Ross, Margaret. 2000. The conservation and reinterpretation of myth in medieval icelandic writings. In Old Icelandic literature and society, ed. Margaret Clunies Ross. 116–139. Cambridge: Cambridge University Press.

Dronke, Ursula, trans., ed. 1997. The Poetic Edda. Vol. II. Mythological poems. Oxford: Clarendon Press.

Gurevich, Aron. 1969. Space and time in the Weltmodell of the Old Scandinavian peoples. Mediaeval Scandinavia 2: 42–53.

Laurinkiene, Nijole. 1990. Mito atšvaitai lietuviu kalendorinese dainose. Vilnius: Vaga.

Laurinkiene, Nijole. 2000. Devyniaragio elnio semantikos akcentai. Liaudies kultura 70(1): 30–33.

Lindow, John. 2002. Norse mythology: A guide to gods, heroes, rituals, and beliefs. Oxford: Oxford University Press.

Meletinsky, Eleazar M. 1968. “Edda” u rannye formy eposa. Issledovanya po teorii i istorii epoca. Moskva: Nauka.

Murphy, G. Ronald. 2013. Tree of salvation. Yggdrasil and the cross in the north. New York: Oxford University Press.

Ricoeur, Paul. 1995. Figuring the sacred. Religion, narrative, and imagination. Trans. David Pellauer; ed. M. I. Wallace. Minneapolis: Fortress Press.

Sadauskiene, Jurga. 2010. Rutu daržas: poetinio simbolio transformacijos XIX amžiuje. Tautosakos darbai 39: 139–155.

Sauka, Donatas. 2007. Lietuviu tautosaka. Vilnius: Mokslo ir enciklopediju leidybos institutas.

Scheub, Harold. 1978. Oral narrative process and the use of models. In Varia Folklorica, ed. Alan Dundes. 71–90. The Hague: De Gruyter Mouton.

Scholes, Robert, James Phelan, and Robert Kellogg. 2006. Nature of narrative: Revised and expanded. Oxford University Press USA: OSO.

Stundžiene, Brone. 1999. Vandens prasmes lietuviu dainose klausimu. Tautosakos darbai 11(18): 86–104.

Stundžiene, Brone. 2010. Kulturines ąžuolo istorijos pedsakai dainose. In Ąžuolas folklore ir kulturoje, ed. Stasys Skrodenis. 8–33. Šilale.

Sørensen, Preben Meulengracht. 2000. Social institutions and belief systems of medieval Iceland (c. 870–1400) and their relations to literary production. In Old Icelandic Literature and Society, ed. Margaret Clunies Ross. 8–29. Cambridge: Cambridge University Press.

Tolley, Clive. 2009. Shamanism in Norse myth and magic. 2 vols. Folklore Fellows’ Communications. 296–297. Helsinki: Academia Scientiarum Fennica.

Toporov, Vladimir N. 2010. Mirovoe derevo. Universal’nye znakovye kompleksy. Moskva: Rukopisnye namyatniki drevney Rusi.

Velius, Norbertas. 1983. Senoves baltu pasauležiura. Vilnius: Mintis.

Velius, Norbertas. 2012. Baltu mitologija iš sakalo skrydžio. Vilnius: Aidai.

Velius, Norbertas. 2014. Senieji vestuviniu dainu ir papročiu semantikos klodai. Tautosakos darbai 48: 97–172.

Watkins, Calvert. 1995. How to kill a dragon: Aspects of Indo-European poetics. Oxford: Oxford University Press.

West, Martin Litchfield. 2007. Indo-European poetry and myth. Oxford: Oxford University Press.

Wolf, Kirsten. 2006. Some comments on Old Norse–Icelandic color terms. Arkiv för nordisk filologi 121: 173–192.

Zoëga, Geir T. 1967. A concise dictionary of Old Icelandic. Oxford: Clarendon Press.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2022.34.151
Data publikacji: 2022-09-30 20:08:37
Data złożenia artykułu: 2022-04-04 15:04:56


Statystyki


Widoczność abstraktów - 749
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 394

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2022 Giedrė Buivytė

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.