Wschód słońca w kontekście dyskusji o niedosłowności znaczeń w metaforze i metonimii

Przemysław Łozowski

Streszczenie w języku polskim


W artykule przedstawiono problem niedosłowności w kontekście kognitywnie inspirowanych rozważań nad metaforą i metonimią. Przyjęto, że jedna i druga jest wyrazem skłonności człowieka do symbolizowania tego, co jest bardziej złożone i odległe dla ludzkiego doświadczenia przez to, co jest prostsze i bliższe. Selektywna analiza danych zgromadzonych w SSiSL (1996) w odniesieniu do hasła „wschód słońca” obnażyła szereg problemów metodologicznych: (i) metaforę i metonimię różni nie tylko liczba (jedna lub dwie) domen poznawczych zaangażowanych w procesie symbolizacji, ale także to, czy dane wyrażenie ma być początkiem, czy końcem tego procesu (część 2); (ii) relacja między przestrzenią, ruchem i kolorem może mieć nachylenie metaforyczne i metonimiczne, co zapewne relatywizuje związki także między innymi domenami (część 3); (iii) ludowa wizja świata pokazuje, że wyrażenia uznane dzisiaj za dosłowne (np. wschód słońca) są w perspektywie ich rozwoju znaczeniowego wyrażeniami symbolicznymi i jako takie zawierają utrwalone wartościowanie poprzednich pokoleń i ich sądy o świecie (część 4). Postuluje się zaadoptowanie rozróżnienia dokonanego przez Ronalda Langacker (1999) na aktualność i wirtualność w celu uniknięcia niektórych z powyższych dylematów (część 5).

Słowa kluczowe


symbolizacja; (nie)dosłowność; metafora; metonimia; etnolingwistyka kognitywna; wyrażenie wschód słońca

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Badyda Ewa, 2013, Upadły anioł zmysłów. Metaforyka zapachu i percepcji węchowej we współczesnej polszczyźnie, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

BT – Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego I Nowego Testamentu, wydanie online [https://biblia.deon.pl].

CED – Collins English Dictionary, wydanie online [https://www.collinsdictionary.com].

Fabiszak Małgorzata, Nikolaus Ritt, Elizabeth Wacker, 2021, A Historical Dynamic Approach to Metaphor, “LaMiCuS” 6/6, s. 68–95.

Goossens Louis, 1990, Metaphtonymy: the interaction of metaphor and metonymy in expressions for linguistic action, “Cognitive Linguistics” 1/3, s. 323–342.

Kövecses Zoltan, 2009, Metaphor and Emotion: Language, Culture, and Body in Human Feeling, Revised edition, Cambridge: Cambridge University Press.

Kövecses Zoltan, 2010a, Metaphor. A Practical Introduction, 2nd edition, Oxford: Oxford University Press.

Kövecses Zoltan, 2010b, Metaphor in Culture: Universality and Variation, Cambridge: Cambridge University Press.

Kövecses Zoltan, 2015, Where Metaphors Come From: Reconsidering Context in Metaphor, Oxford: Oxford University Press.

Kövecses Zoltan, 2020a, Extended Conceptual Metaphor Theory, Cambridge: Cambridge University Press.

Kövecses Zoltan, 2020b, An Extended View of Conceptual Metaphor Theory, “Review of Cognitive Linguistics” 18/1, s. 112–130.

Lakoff George, 1993, The contemporary theory of metaphor. [In:] A. Ortony (ed.), Metaphor and Thought. Second edition, Cambridge and New York: Cambridge University Press, s. 202–251.

Lakoff George and Mark Johnson, 1988/[1980], Metafory w naszym życiu, przeł. i wstępem opatrzył Tomasz P. Krzeszowski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Langacker Ronald W., 1999, Virtual Reality, “Studies in the Linguistic Sciences” 29/2, s. 77–103.

LDCE – Longman Dictionary of Contemporary English, wydanie online [https://www.ldoceonline.com].

SSiSL – Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1. Kosmos. cz. 1. Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Koncepcja całości i redakcja Jerzy Bartmiński, zastępca redaktora Stanisława Niebrzegowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1996.

Rybka Eugeniusz, 1975, Astronomia ogólna, wydanie V zmienione, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

WSJP-PAN – Wielki słownik języka polskiego PAN, edycja online [https://wsjp.pl].

Wszołek Bogdan, 2018, Wprowadzenie do astronomii, wydanie czwarte, Rzepiennik Biskupi: Obserwatorium Astronomiczne Królowej Jadwigi.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2023.35.169
Data publikacji: 2023-08-31 13:19:49
Data złożenia artykułu: 2023-03-05 19:39:34


Statystyki


Widoczność abstraktów - 338
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 148

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2023 Przemysław Łozowski

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.