Eurolingwistyczny kontekst języków polskiego, niemieckiego, czeskiego, węgierskiego, niderlandzkiego, angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego i łacińskiego w „Rozmowie” Christopherusa Warmera z końca XVII w. Część 2. Formy adresatywne i utarte zwroty w ekspresywnych aktach mowy

Streszczenie w języku polskim

W tej części badania opis i jakościowa analiza pochodzącej z 1691 roku „Rozmowy” Christopherusa Warmera skupiają się na europejskim wymiarze form adresatywnych i utartych zwrotów w ekspresywnych aktach mowy. W „Rozmowie” używa się dziesięciu języków: śląskiej odmiany polskiego, śląskiej odmiany niemieckiego, wschodniej odmiany czeskiego, północnej odmiany węgierskiego, flamandzkiej odmiany niderlandzkiego, północnej odmiany francuskiego oraz włoskiego, hiszpańskiego, angielskiego i łaciny. We wszystkich tych językach oprócz niderlandzkiego odnajdujemy rozróżnienie na formalne i nieformalne zaimki adresatywne; form formalnych używa się dwukierunkowo w gronie osób dorosłych, studentów oraz młodych (lub zajmujących społecznie podrzędną pozycję) osób płci żeńskiej, natomiast jednokierunkowo używane są one przez zajmujących podrzędną pozycję mężczyzn w stosunku do osób starszych. W stosunku do dorosłych krewnych często używa się terminów oznaczających relacje pokrewieństwa – dotyczy to relacji dalszych niż relacje pierwszego stopnia. W odniesieniu do znajomych spoza grona krewnych oraz do nieznajomych często używa się sformułowań oznaczających mniej więcej „przyjacielu” lub „szanowny panie/szanowna pani”. W użyciu są także tytuły zawodowe, natomiast goście zwracają się do służby używając również zwrotów bardziej osobistych. Formuły powitalne we wszystkich językach obejmują sformułowania ze słowem „Bóg” lub „witaj(cie)”, a formuły pożegnalne – „dobranoc/dobrego wieczoru”. Odpowiedzi kontrastujące lub dopełniające ze strony rozmówcy są częstsze niż powtórzenia tego samego sformułowania, które występują tylko w konstrukcjach eliptycznych. Formuły z użyciem elementów wskazujących za siłę illokucyjną aktu mowy (illocutionary-force-indicating device, IFID) nie występują w powitaniach, a w pożegnaniach są rzadkie. W podziękowaniach elementy te występują powszechnie i może po nich następować powtórzenie formuły użytej przez rozmówcę. Spośród wszystkich analizowanych języków, najmniej europejskich i regionalnych cech odnajdujemy w łacinie, w której przeważnie występują warianty klasyczne (po tym, jak wypadło z niej wiele użyć typowych dla lingua franca).