Niewidzialna cnota: slušnost jako kluczowa wartość w kulturze czeskiej

Marie Pavlásková

Streszczenie w języku polskim


W artykule omawia się koncept slušnost w czeskim językowym obrazie świata. Autorka stawia hipotezę, iż w czeskiej lingwokulturze slušnost może mieć status słowa-klucza lub kluczowej wartości moralnej, co wynika z historycznego doświadczenia czeskiego społeczeństwa. W niniejszym badaniu, opartym głównie na danych z korpusów języka czeskiego, analizuje się dwa odnoszące się do ludzi znaczenia słowa slušnost i proponuje ich eksplikacje z wykorzystaniem Naturalnego Metajęzyka Semantycznego. Model ten, rozwijany głównie przez Annę Wierzbicką i Cliffa Goddarda, umożliwia nie tylko wyjaśnienie złożonego konceptu slušnost, lecz także dokonanie tego w sposób prosty, uniwersalny i nie-etnocentryczny.

Słowa kluczowe


Naturalny Metajęzyk Semantyczny; język czeski; językowy obraz świata; kulturowe słowo-klucz; wartości moralne; slušný člověk

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


References

Bartmiński, Jerzy. 2016. Jazyk v kontextu kultury: Dvanáct statí z lublinské kognitivní etnolingvistiky. Praha: Karolinum.

Blumczynski, Piotr. 2013. Turning the tide: A critique of natural semantic metalanguage from a translation studies perspective. Translation Studies 6(3): 261–276. doi: 10.1080/14781700.2013.781484

Dirven, René, and Verspoor, Marjolijn H. (eds.). 2004. Cognitive Exploration of Language and Linguistics. 2nd rev. ed. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. https://doi.org/10.1075/clip.1

Danaher, David S. 2018. Revolution with a “human” face: A corpus approach to the semantics of Czech lidskost. In Fidler, Masako and Cvrček, Václav (eds.). Taming the Corpus: From Inflection and Lexis to Interpretation. 119–144. Cham: Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-98017-1

Geeraerts, Dirk. 2010. Theories of Lexical Semantics. Oxford: Oxford University Press. doi: 10.1093/acprof:oso/9780198700302.001.0001

Geertz, Clifford. 1973. Interpretation of Cultures: Selected Essays. Basic Books: New York.

Goddard, Cliff. 2018. Ten Lectures on Natural Semantic Metalanguage: Exploring Language, Thought and Culture Using Simple, Translatable Words. Leiden: Brill. doi: 10.1163/9789004357723

Goddard, Cliff, and Wierzbicka, Anna (eds.). 1994. Semantic and Lexical Universals: Theory and Empirical Findings. Amsterdam/John Philadephia: John Benjamins.

Goddard, Cliff, and Wierzbicka, Anna (eds.) 2002. Meaning and Universal Grammar: Theory and Empirical Findings. 2 volumes. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. doi: 10.1075/slcs.60 (vol. 1), 10.1075/slcs.61 (vol. 2)

Hašek, Jaroslav. 1973 [1921]. The Good Soldier Švejk and His Fortunes in the World War. Translated by Cecil Parrott. London: Penguin Books.

Holý, Ladislav. 1996. The Little Czech and the Great Czech Nation: National Identity and the Post-Communist Transformation of Society. Cambridge: Cambridge University Press.

Jedlička, Josef. 2009. České typy a jiné eseje. V Praze: Plus.

Krapfl, James. 2013. Revolution with a Human Face: Politics, Culture, and Community in Czechoslovakia, 1989-1992. Ithaca: Cornell University Press.

Kroutvor, Josef. 1990. Potíže s dějinami: eseje. Praha: Prostor.

Lakoff, George, and Mark Johnson. 1981. Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press.

Lakoff, George 1987. Women, Fire, and Dangerous Things. What Categories Reveal about the Mind. Chicago: University of Chicago Press.

Lenderová, Milena. 2006. “…ušlechtilé sestřinky” aneb Dívčí a ženské ctnosti v době předbřeznové. In Lorenzová, Helena, and Petrasová, Taťána (eds.). Biedermeier v českých zemích: sborník příspěvků z 23. ročníku sympozia k problematice 19. století, Plzeň, 6.-8. března 2003. 79–87. Praha: KLP – Koniasch Latin Press.

Lucy, John. 1992. Language Diversity and Thought. A Reformulation of the Linguistic Relativity Hypothesis. Cambridge: Cambridge University Press.

Macura, Vladimír. 2015. Znamení zrodu a české sny. Praha: Academia.

Peeters, Bert (ed.). 2006. Semantic Primes and Universal Grammar: Empirical Evidence from the Romance Languages. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.

Rak, Jiří. 1994. Bývali Čechové: české historické mýty a stereotypy. Jinočany: HH.

Rapport, Nigel, and Joanna Overing. 2000. Social and Cultural Anthropology: The Key Concepts. Routledge: London. doi: 10.4324/9780203451137

Riemer, Nick. 2006. Reductive paraphrase and meaning: A critique of Wierzbickian semantics. Linguistics and Philosophy 29: 347–379. https://doi.org/10.1007/s10988-006-0001-4

Sapir, Edward. 1949. Culture, Language and Personality. Ed. David Mandelbaum. Berkeley: University of California Press.

Sayer, Derek, and Alena Sayer. 1998. The Coasts of Bohemia: A Czech History. Princeton: Princeton University Press. https://doi.org/10.2307/j.ctv10vm14j

Sršeň, Ladislav. 2006. Specifika biedermeierského portrétu v Čechách. In Lorenzová, Helena, and Petrasová, Taťána (eds.). Biedermeier v českých zemích: sborník příspěvků z 23. ročníku sympozia k problematice 19. století, Plzeň, 6.-8. března 2003. Praha: KLP – Koniasch Latin Press.

Vaňková, Irena, Iva Nebeská, Lucie Saicová Římalová, and Jasňa Pacovská. 2005. Co na srdci, to na jazyku: kapitoly z kognitivní lingvistiky. Praha: Karolinum.

Vaňková, Irena. 2007. Nádoba plná řeči. Praha: Karolinum.

Vinkler, Jonatan. 2006. Biedermeier ve Slovinsku: poměry a vztahy, ideály a představy. In Lorenzová, Helena, and Petrasová, Taťána (eds.). Biedermeier v českých zemích: sborník příspěvků z 23. ročníku sympozia k problematice 19. století, Plzeň, 6.-8. března 2003. Praha: KLP – Koniasch Latin Press.

Wen, Xu, and John R. Taylor. 2021. The Routledge Handbook of Cognitive Linguistics. New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781351034708

Whorf, Benjamin Lee. 1978. Language, Thought, and Reality. Massachusetts: MIT Press.

Wierzbicka, Anna. 1972. Semantic Primitives. Frankfurt: Athenäum.

Wierzbicka, Anna. 1997. Understanding Cultures Through Their Key Words: English, Russian, Polish, German, and Japanese. New York: Oxford University Press. https://doi.org/10.1075/lplp.22.2.15stc

Wierzbicka, Anna. 2014. Sémantika: elementární a univerzální sémantické jednotky. Praha: Karolinum.

Resources

Cvrček, Václav and Pavel Vondřička. 2011. SyD – korpusový průzkum variant. Praha: FF UK. http://syd.korpus.cz

Cvrček, Václav and Pavel Vondřička. 2011. Výzkum variability v korpusech češtiny. In Čermák, František (ed.) Korpusová lingvistika Praha 2011. 2. Výzkum a výstavba korpusů. 184–195. Praha: NLN.

DIAKORP: diachronní korpus, verze 6 z 18.12.2015. Praha: Ústav Českého národního korpusu FF UK, Praha. Cit. 1. 11. 2021. http://www.korpus.cz

ONLINEARCHIVE: monitorovací korpus internetové češtiny. Ústav Českého národního korpusu FF UK, Praha 2020. http://www.korpus.cz

ONLINENOW: monitorovací korpus internetové češtiny. Praha: Ústav Českého národního korpusu FF UK. http://www.korpus.cz

Rejzek, Jiří. 2015. Český etymologický slovník. Vydání 3. Praha: LEDA.

SYN2020: reprezentativní korpus psané češtiny. 2020. Praha: Ústav Českého národního korpusu FF UK. http://www.korpus.cz




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2023.35.241
Data publikacji: 2023-08-31 13:19:53
Data złożenia artykułu: 2023-03-07 12:11:25


Statystyki


Widoczność abstraktów - 325
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 170

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2023 Marie Pavlásková

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.