Czeskie Vánoce ‘Boże Narodzenie’ w perspektywie etnolingwistycznej (czeskie wartości i słowa klucze)

Irena Vanková

Streszczenie w języku polskim


Artykuł jest pilotażową próba etnolingwistycznego opisu czeskiego pojęcia VÁNOCE ‘Boże Narodzenie’. Zostaje ono umieszczone w kontekście innych słów kluczy, z odwołaniem do wcześniejszych badań autorki dotyczących pojęć DOMOV ‘dom, ojczyzna’ i POHODA ‘wygoda, komfort, odpoczynek, spokój’. W niniejszej pracy pojęcie to jest opisane zgodnie z definicjami w jednojęzycznych słownikach języka czeskiego; uwzględniono także, na podstawie danych empirycznych, rytuały i scenariusze zachowań związane z Wigilią Bożego Narodzenia; poddano analizie dyskusje społeczne na temat świat (zwłaszcza dotyczące postaci dzieciatka Jezus) oraz przykłady konceptualizacji Bożego Narodzenia w popularnych  piosenkach. Artykuł zamykają wstępne uwagi na temat stereotypu świat w czeskim języku migowym.


Słowa kluczowe


Vánoce; Boże Narodzenie; wartości; język czeski; kultura czeska; etnolingwistyka kognitywna; kulturowe słowa klucze; czeski język migowy

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Abramowicz Maciej, Bartmiński Jerzy, Bielińska-Gardziel Iwona (eds.), 2012, Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów 1, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Bartmiński Jerzy, 2007, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Bartmiński Jerzy, 2009, Językowe podstawy obrazu świata, 3rd ed. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Bartmiński Jerzy, 2010, Jaké hodnoty spoluutvárejí jazykový obraz sveta Slovanu?, „Slovo a slovesnost” 71 (4): 329–339.

Broucek Stanislav, Jerábek Richard (eds.), 2007, Lidová kultura. Národopisná encyklopedie Cech, Moravy a Slezska 1–3, Praha: Mladá fronta.

Burian Jan, 1997, Predvánocní koleda, [in:] Jenom zpívám, Praha.

Ceský národní korpus – SYN2000. Ústav Ceského národního korpusu FF UK, Praha 2000, dostupný z WWW: http://www.korpus.cz

Danaher David S., 2010, Translating Havel: Three key words (domov, svedomí, and klid), „Slovo a slovesnost” 71 (4): 250–259.

Eliade Mircea, 2006, Posvátné a profánní, Praha: Oikúmené. Erben Karel Jaromir, 1937, Prostonárodní ceské písne a ríkadla, Praha: Evropský literární klub.

Erben Karel Jaromir, 2013, Štedrý den / Christmas Eve, [in:] Kytice / Wild Flowers. Czech and English bilingual edition, translated by Susan Reynolds, Great Britain: Jantar Publishing.

Frolec Václav (ed.), 1988, Vánoce v ceské kulture, Praha: Vyšehrad.

Holan Vladimír, 1988, Noc s Hamletem / A Night with Hamlet, translated by Clayton Eshleman, [in:] C. Eshleman, A. Smith, F. W. Galan (eds.), Conductors of the Pit: Major Works by Rimbaud, Vallejo, Césaire, Artaud and Holan, New

York: Paragon House.

Janda Laura A., 2007, From Cognitive Linguistics to Cultural Linguistics, „Slovo a smysl” 8 (IV): 69–83.

Janácková Jaroslava, 2001, Príbeh tajemného psaní. O pramenech a genezi Babicky, Praha: Akropolis.

Jungmann Josef, 1989, Cesko-nemecký slovník Josefa Jungmanna (I–V, 1835–1839), Praha: Academia.

Kourovi Pavlína a Petr, 2010, Ceské Vánoce od vzniku republiky po sametovou revoluci, Praha: Dokorán – Máj.

Lakoff George, Johnson Mark, 2008 [1980], Metaphors We Live By, Chicago: University of Chicago Press.

Lotman Jurij M., 1990, Štruktúra umeleckého textu, Bratislava: Tatran.

Machek Václav, 1997, Etymologický slovník jazyka ceského, Praha: Nakladatelství Lidové noviny.

Macurová Alena, 2001, Jazyk a hluchota, „Slovo a slovesnost” 62: 92–104.

Navrátilová Alexandra, 2003, . . . jak slaví i jiné svátky, [in:] Rajce na úteku. Kapitoly o kulture a folkloru dnešních detí a mládeže s ukázkami, 185–214, Brno: Doplnek.

Nemec Igor, Horálek Jan et al., 1984, Dedictví reci, Praha: Panorama.

Prudký Libor et al., 2009, Inventura hodnot: Výsledky sociologických výzkumu hodnot ve spolecnosti Ceské republiky, Praha: Academia.

PSJC 1935–1957, Prírucní slovník jazyka ceského, I–IX, Praha: Ceská akademie ved a umení – Ceskoslovenská akademie ved. (http://bara.ujc.cas.cz/psjc/).

Rejzek Jirí, 2001, Ceský etymologický slovník, Voznice: Leda.

SSJC 1958–1971, Slovník spisovného jazyka ceského, I–IV, Praha: Nakladatelství Ceskoslovenské akademie ved. (http://ssjc.ujc.cas.cz/)

SSC 1994. Slovník spisovné ceštiny pro školu a verejnost, vydání druhé, revidované, Praha: Academia.

SsoucC 2011, Slovník soucasné ceštiny, Praha: Leda.

SZR 1988, Slovník znakové reci, Dagmar Gabrielová, Jaroslav Paur, Josef Zeman, Praha: Horizont.

Šuchová Lucie, 2011, Znakové jazyky: a kognitivní lingvistika: problematika konceptualnych metafor, „Jazykovedné aktuality” XLVIII, c. 1–2: 5–15. (http://www.ujc.cas.cz/js/jaz_akt.htm)

Taub Sarah, 2001, Language from the Body: Iconicity and Metaphor in American Sign Language, Cambridge: Cambridge University Press.

Tolstoj Nikita I., 2003, Vremeni magiceskij krug, [in:] N. I. Tolstoj, Ocerki slavjanskogo jazycestva, 27–36, Moskva: Indrik.

Vána Zdenek, 1990, Svet slovanských bohu a démonu, Praha: Panorama.

Vanková Irena, 201, Budte v pohode! (Pohoda jako ceské klícové slovo), [in:] Vanková I., Pacovská J. (eds.), Obraz cloveka v jazyce, 31–57, Praha: Univerzita Karlova – Filozofická fakulta, ÚCJTK.

Vanková Irena, 2011, Prichyl ucho k zemi blíž. Erbenova Kytice a sémiotické principy magického obrazu sveta. Z Ceského ráje a Podkrkonoší, Supplementum 14, Karel Jaromír Erben a úloha pametových institucí v historických promenách. Referáty z vedecké konference konané ve dnech 15.–16. dubna 2011 na Malé Skále, 2, díl. 46–65, Semily–Turnov.

Vanková Irena, 2012a, DUM i DOMOV v cešskoj jazykovoj kartine mira, [in:] Maciej Abramowicz, Jerzy Bartmiński, Iwona Bielińska-Gardziel (eds.), Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów 1, 69–88, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Vanková Irena, 2012b, R a pohoda domova. Glosy o ceštine a ceském obrazu sveta ve svetle klícových slov, [in:] R! Ceská národní identita v soucasném umení. Katalog k výstave v Galerii Vysoké školy umeleckoprumyslové v Praze, 59–66, Praha:

Vysoká škola umeleckoprumyslová.

Vanková Irena, Forthcoming, Vánoce jako klícové slovo ceské kultury. (První poznámky k etnolingvistickému výzkumu), „Didaktické studie”.

Vavrinová Valburga, 2002, Malá encyklopedie Vánoc, Praha: Libri.

Vecerková Eva, Frolcová Vera, 2010, Evropské Vánoce v tradicích lidové kultury, Praha: Vyšehrad.

Wierzbicka Anna, 1997, Understanding Cultures through Their Keywords. English, Russian, Polish, German and Japanese, Oxford–New York: Oxford University Press.

Wilcox Sherman, 2007, Signed Languages, [in:] Dirk Geeraerts, Hubert Cuykens (eds.), The Oxford Handbook of Cognitive Linguistics, 1113–1136, Oxford–New York: Oxford University Press.

Wildová Zuzana, Forthcoming, Obraz Vánoc v ceském jazyce a kulture. Perspektiva kognitivní etnolingvistiky a didaktiky, „Didaktické studie”.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2015.27.63
Data publikacji: 2015-09-07 11:04:51
Data złożenia artykułu: 2015-08-25 11:05:42


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1521
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 617

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2015 Irena Vanková

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.