Hiža w Apeninach: koncept dom w etnolekcie moliżańsko-chorwackim

Amir Kapetanović

Streszczenie w języku polskim


W artykule analizowany jest koncept dom (określany leksemem hiža) w etnolekcie moliżańsko-chorwackim, używanym przez członków mniejszości chorwackiej we włoskiej prowincji Compobasso. Stosując metodologie lubelskiej szkoły etnolingwistycznej i złożenia projektu eurojos, autor odpowiada na pytanie, czym jest moliżańsko-chorwacka hiža w świetle danych leksykograficznych, tekstów (przysłów, tekstów literackich i prasowych) oraz wyników badan eksperymentalnych. Analizy dowiodły, ze dane słownikowe są ubogie i tylko w niewielkim stopniu pozwalają na rekonstrukcję pełnej treści konceptu, inaczej niż znacznie bogatsze dane tekstowe i ankietowe. W tekstach ujawnia się fizyczny, lokatywny i (psycho)społeczny aspekt znaczenia leksemu hiža. W ankietach – poza nimi – silnie zaznaczył się także aspekt aksjologiczny. Użytkownicy etnolektu wskazali, ze hiža to przestrzeń/miejsce życia ludzi w rodzinnym otoczeniu, budynek, rodzina, a także miejsce piękne, dla człowieka ważne i przyjazne.


Słowa kluczowe


lubelska szkoła etnolingwistyczna; eurojos; koncept dom; leksem hiža; etnolekt moliżańsko-chorwacki; Molise; Włochy

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Abramowicz Maciej, Bartmiński Jerzy, Bielińska-Gardziel Iwona, Chlebda Wojciech, 2011, Instrukcja metodologiczna: zasady i etapy postepowania przy opracowywaniu haseł w ramach programu badawczego EUROJOS, http://webcache.

googleusercontent.com/search?q=cache:eRpc5o2ff3wJ:ispan.waw.pl/default/images/eurojos/eurojos instrukcja ma ibg wch jb 26 ii 2011 .doc+&cd=4&hl=hr&ct=clnk&gl=hr (dostep. 11.12.2014.)

AR = Rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, I–XXIII, 1880–1976, Zagreb: JAZU.

Aranza Josip, 1892, Woher die südslavischen Kolonien in Süditalien, „Archiv für slavische Philologie” XIV, s. 78–82.

Badurina Teodoro, 1950, Rotas opera tenet arepo sator, Rim.

Bartminjski Ježi, 2011, Jezik – slika – svet. Etnolingvisticke studije, edyt. Dejan Ajdacic, przetł. Marta Bjeletic, Beograd: SlovoSlavia.

Bartmiński Jerzy, 2003, Miejsce wartości w językowym obrazie świata, [w:] Język w kręgu wartości, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 59–86 [zob. Bartmiński 2012: 131–148; por. Bartminjski 2011: s. 71–92].

Bartmiński Jerzy, 2009, Stereotypy mieszkają w języku, Studia etnolingwistyczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Bartmiński Jerzy, 2012, O pojęciu językowego obrazu świata, [w:] Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 11–21 [zob. Bartminjski 2011: 41–70].

Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska Stanisława, 1998, Profile a podmiotowa interpretacja świata, [w:] Profile a podmiotowa interpretacja świata, red. Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 211–224.

Breu Walter, 1992, Das italokroatische Verbsystem zwischen slavischem Erbe und kontaktbedingter Entwicklung, T. Reuther (edyt.), Slavistische Linguistik 1991, München, s. 93–122.

Breu Walter, 1993, Verben der Fortbewegung im Italokroatischen in vergleichender Sicht (Morphologie, Funktionen, Entlehnungen, Rektion), S. Kempgen (edyt.), Slavistische Linguistik 1992, München, s. 9–41.

BreuWalter, 1995, Aspekte der Deklination des Substantivs im Moliseslavischen, D.Weiss (edyt.), Slavistische Linguistik 1994, München, s. 65–96.

Breu Walter, 1999, Phonologie und Verbkonjugation im Moliseslavischen, R. Rathmayr, W. Weitlaner (edyt.), Slavistische Linguistik 1998, München: Otto Sagner, s. 47–76.

BreuWalter, 2003, Bilingualism and linguistic interference in the Slavic-Romance contact area of Molise (Southern Italy), R. Eckardt, K. v. Heusinger, Ch. Schwarze (edyt.), Words in Time (= Trends in Linguistics. Studies and Monographs 143), Berlin/New York, s. 351–373.

Breu Walter, 2005, Il sistema degli articoli nello slavo molisano (SLM), W. Breu (a cura di), L’influsso dell’italiano sulla grammatica delle lingue minoritarie (problemi morfologici e sintattici), Cosenza, s. 111–139.

Breu Walter, Piccoli Giovanni, con la collaborazione di Snježana Marcec, 2000, Dizionario croato molisano di Acquaviva Collecroce. Dizionario plurilingue della lingua slava della minoranza di provenienza dalmata di Acquaviva Collecroce in Provincia di Campobasso. Dizionario, registri, grammatica, testi, Campobasso.

Brozovic Dalibor, 1970, O Makarskom primorju kao jednom od središta jezicnohistorijske i dijalekatske konvergencije, [w:] Zbornik znanstvenog savjetovanja o Makarskoj i Makarskom primorju, Makarska, s. 381–405.

Capaldo Mario, 1979, Slavi balcanici in Italia meridionale tra il VII e il XVI secolo. Sintesi storiografica e prospettive di ricerca, [w:] Studi slavistici in ricordo di Carlo Verdiani, Pisa, s. 55–63.

Feruga Krzysztof, 2009, Język diaspory moliżańskich Chorwatów, Bielsko-Biała: Akademia Techniczno-Humanistyczna.

Gelcich G[iuseppe], 1908, Colonie Slave nell’Italia meridionale, Split.

Gliosca Nicola, http://nicolagliosca.altervista.org/opere/Poesia%20dell%27anima.pdf (dostep. 19. 11. 2014.)

Hozjan Snježana, 1998, Južna Italija, [w:] Hrvatski jezik, red. M. Loncaric, Opole: Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskiej, s. 279–286.

Kapetanovic Amir, 2015, Hrvatska jezicna slika doma danas, [w:] Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sasiadów, red. Jerzy Bartminski (w druku).

Kovacic Risto, 1885, Srpske naseobine u južnoj Italiji: Prvi izveštaj, „Glasnik Srpskog naucnog društva” 62, s. 273–340.

Makušev Vikentij, 1874, Monumenta historica Slavorum meridionalium vicinorumque populorum et tabularis bibliotecis italicis depromta, Warszawa.

Pantic Miroslav, 1977, Nepoznata bugarštica o despotu Ður.u i Sibinjanin Janku iz XV veka, „Zbornik Matice srpske za književnost i jezik” XXV, s. 421–439.

Perinic Ana, 2006, Moliški Hrvati: Rekonstrukcija kreiranja i reprezentacije jednog etnickog identiteta, „Etnol. trib.” 29/36, s. 91–106.

Piccoli Agostina, 1993, 20 000 Molisini di origine Slava (Prilog boljem poznavanju moliških Hrvata, „Studia ethnologica Croatica” 5/1, s. 175–180.

Piccoli Agostina; Sammartino Antonio (u sur. sa S. Marcec i M. Menac-Mihalic), 2000, Dizionario dell’idioma croato-molisano di Montemitro, Montemitro–Zagreb: Fondazione Agostina Piccoli – Matica hrvatska.

Rešetar Milan, 1911, Die Serbokroatischen Kolonien Süditaliens, Schriften der Balkankommission Linguistische Abteilung, Wien. [Tłumaczenie na jezyk włoski edyt. W. Breu i M. Gardenghi, Campobasso, 1997.]

Rica živa, http://www.mundimitar.it/fap/rica ziva/rica ziva.hr.htm (dostep. 5.12.2014.)

S našimi rici: zbirka literarnih ostvarenja na moliškohrvatskome 2(2007), edyt. A. Sammartino, Montemitro: Zaklada Agostina Piccoli.

Sammartino Antonio, 2004, Grammatica della lingua croato-molisana, Montemitro–Zagreb: Fondazione Agostina Piccoli – Profil international.

Sammartino Antonio, 2012, Pet stoljeca tišine: Književnost moliških Hrvata, „Rijeci” 3–4.

Sammartino Antonio, 2013, Moliškohrvatske rijeci iz srednjeg vijeka, I. dio: Jezik razdijeljen tim malim brazo de mare, „Za govor jezika hrvatskoga, Casopis za ucitelje hrvatskoga jezika” 1/1.

Scotti Giacomo, 2006, Hrvatski trokut u Italiji, Rijeka.

Skok Petar, 1971–1973, Etimologijski rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, ur. M. Deanovic i Lj. Jonke, sura.ivao u predradnjama i priredio za tisak V. Putanec, JAZU, Zagreb.

Smodlaka Josip, 1904, Ostanci jugoslavenskih naseobina u donjoj Italiji, „Hrvatska misao” III/2, Split.

Smodlaka Josip, 1906, Posjet apeninskim Hrvatima, Putne uspomene i bilješke, „Svacic” (kalendar), Zadar, s. 38–58.

Sujoldžic Anita, 2004, Vitality and Erosion of Molise Croatian Dialect, „Collegium Antropologicum” 28 Suppl. 1, s. 263–274.

Sujoldžic Anita, Finka Božidar; Šimunovic Petar; Rudan Pavao, 1987, Jezik i porijeklo stanovnika slavenskih naseobina u pokrajini Molise, Italija, „Rasprave Zavoda za jezik” 13, s. 117–146.

Šimunovic Petar, 1984, Šklavunske naseobine u južnoj Italiji i naša prva zapisana bugaršcica, „Narodna umjetnost” 21, s. 53–68.

WwJOS 1 – Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów 1, red. Maciej Abramowicz, Jerzy Bartmiński, Iwona Bielińska-Gardziel, Lublin 2012.

WwJOS 2 – Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów, cz. 2. Wokół europejskiej aksjosfery, red. Jerzy Bartmiński, Iwona Bielińska-Gardziel, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Lublin 2014.

WwJOS 3 –Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów, cz. 3. Problemy eksplikowania i profilowania pojęć, red. Iwona Bielińska-Gardziel, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Joanna Szadura, Lublin 2014.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2015.27.115
Data publikacji: 2015-09-07 11:04:53
Data złożenia artykułu: 2015-08-25 12:10:32


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1134
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 650

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2015 Amir Kapetanovic

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.