Problem konceptu bazowego i jego profilowania – na przykładzie polskiego stereotypu Europy

Jerzy Bartminski, Wojciech Chlebda

Streszczenie w języku polskim


Bezpośrednim celem autorów jest rekonstrukcja polskiego konceptu Europy przy pomocy metod zaproponowanych w ramach konwersatorium EUROJOS i w oparciu o trzy podstawowe bazy materiałowe: systemową, tekstową i ankietową. Celem pośrednim było poddanie pod dyskusję szeregu pojęć i procedur etnolingwistycznej analizy rekonstrukcyjnej, w tym zwłaszcza kwestii zmienności (wariantywności) wyobrażeń bazowych (tu – Europy) w warunkach ich wchodzenia w zróżnicowane dyskursy obecne we współczesnej polskiej przestrzeni publicznej.
Autorzy przedstawiają obrazy Europy oparte na analizie danych systemowych, zwłaszcza słownikowych, oraz tekstowych omawiane we wcześniejszych pracach różnych badaczy, jednak szczególnie wiele miejsca i uwagi poświęcają wynikom trzech badań ankietowych ASA z lat 1990, 2000 i 2010. Podają sumaryczne dane ankietowe ASA w zestawieniu z danymi systemowymi i tekstowymi i dowodzą, że dane ankietowe pozwalają uszczegółowić zapis treści bazowego konceptu, ujawniają bowiem konotacje, których słowniki jeszcze nie odnotowują; pozwalają też – co ważne -- dokonać rankingu cech przypisywanych przedmiotowi.

Słowa kluczowe


definicja kognitywna; profilowanie; profil; stereotyp; Europa

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Abramowicz Maciej, Bartmiński Jerzy, Chlebda Wojciech, 2011, Punkty sporne i bezsporne w programie EUROJOS. Odpowiedź na pytania i wątpliwości Profesor Jadwigi Puzyniny, „Etnolingwistyka” 23, s. 227--233.

ACE 2009 – Bartmiński Jerzy, Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, London: Equinox, 2009, (paperback 2012).

Apresjan Jurij, 2012, Z warsztatu leksykografa, red. Zofia Zaron, Warszawa.

Bartmiński Jerzy, 1985, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki, [w:] Mieczysław Basaj, Danuta Rytel, (red.) Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, III, Wrocław, s. 25--53; przedruki w: Stereotypy mieszkają w języku, Lublin 2007, s. 53--71; Lidia Nepop-Ajdaczić (red.), Polska etnolingwistyka kognitywna, Kijów 2007, s. 121--142; wersje obcojęzyczne: rosyjska JOM 2005; angielska w ACE 2009 i serbska w JSS 2011.

Bartmiński Jerzy (red.), 1993, Profilowanie pojęć, Lublin.

Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wydawnictwo UMCS (wyd. V: 2012).

Bartmiński Jerzy, 2008, Wartości i ich profile medialne, [w:] Irena KamińskaSzmaj, Tomasz Piekot, Marcin Poprawa (red.), Ideologie w słowach i obrazach, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 23--29.

Bartmiński Jerzy, 2012, Definicja kognitywna jako tekst kultury (w druku).

Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2009, Tekstologia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bartmiński Jerzy, Żuk Grzegorz, 2009, Pojęcie równości i jego profilowanie we współczesnym języku polskim, „Etnolingwistyka” 21, s. 47--67.

Bielińska-Gardziel Iwona, 2009, Stereotyp rodziny we współczesnej polszczyźnie, Warszawa, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Błuszkowski Jan, 2005, Stereotypy a tożsamość narodowa, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

Brożyna Małgorzata, 2010, Językowy w języku, tekstowy w tekście, [w:] Chlebda W. (red.), Etnolingwistyka a leksykografia, Opole 2010, s. 103--112.

Borzym Andrzej, Sadowski Jeremi, 2007, Polscy ojcowie Europy, Warszawa: Wydawnictwo Trio.

Burszta Wojciech, Nowak Jacek (red.), 2012, Polskie widzenie Europy. Historia i współczesność, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Chlebda Wojciech, 1998, Stereotyp jako jedność języka, myślenia i działania, [w:] Język a kultura, t. 12, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, red. Janusz Anusiewicza, Jerzy Bartmiński, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, s. 31--41.

Chlebda Wojciech, 2002, Polak przed mentalną mapą świata, „Etnolingwistyka” 14, s. 9--26.

Chlebda Wojciech, 2008, Europejskość w najnowszym polskim dyskursie politycznym, [w:] Stanisław Gajda (red.), Język polski w europejskiej przestrzeni kulturowojęzykowej, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 77--184.

Chlebda Wojciech, 2010, W stronę językowego obrazu Europy. Analiza słownikowo-tekstowa, „Etnolingwistyka” 22, s. 85--104.

Chlebda Wojciech (red.), 2010, Etnolingwistyka a leksykografia, Opole.

Czachur Waldemar, 2011, Dyskursywny obraz świata. Kilka refleksji, [w:] Tekst i dyskurs. Text Und Diskurs, 4, Warszawa, s. 79--97.

Czyżewski Marek, Kowalski Sergiusz, Piotrowski Andrzej (red.), 1997, Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, Kraków: Wydawnictwo Aureus.

Fleischer Michael, 1998, Współczesna polska symbolika kolektywna (wyniki badań empirycznych), [w:] Janusz Anusiewicz, Jerzy Bartmiński (red.), Język a kultura, t. 12, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.

Fleischer Michael, 2004, Europa, Niemcy, USA i Rosja w polskim systemie kultury, Wrocław: Centrum im. Willy Brandta.

Gajda Stanisław (red.), 2000, Komparacja systemów i funkcjonowania współczesnych języków słowiańskich, Opole: Uniwersytet Opolski -- Instytut Filologii Polskiej.

Głaz Adam, Prorok Katarzyna, 2012, Of triangles, trapeziums and ethnolinguistics. The linguistic worldview revisited (w druku).

Gryhkova Nina, 2012, Samostijnist’ w języku ukraińskim, [w:] M. Abramowicz, J. Bartmiński, I. BielińskaGardziel (red.), Wartości w językowokulturowym obrazie świata Słowian ich sąsiadów, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 223--239.

Grzegorczykowa Renata, 2011, Jeszcze o rozumieniu JOS-u w perspektywie badań porównawczych: problem inwariantu pojęciowego, „Etnolingwistyka” 23, s. 217--225.

Horolets Anna, 2006, Obrazy Europy w polskim dyskursie publicznym, Kraków: Universitas.

Horolets Anna, 2010, „Miłość do Europy”: między polityką, dyskursem publicznym i życiem codziennym, „Etnolingwistyka” 22, s. 105--120.

Howarth David, 2008, Dyskurs, przeł. A. Gąsior-Niemiec, Warszawa.

Javorska Galina, 2012, Evropa v ukrainskich tekstach (k probleme variativnosti koncepta, „Etnolingwistyka” 25, s. 97--104.

JOM – Bartminski Jerzy, 2005, Jazykovoj obraz mira. Očerki po etnolingvistike, Moskva: Indrik.

JSS – Bartmiński Jerzy, 2011, Jezik – slika – svet, Beograd: SlovoSlavia.

Judin Aleksej, 2008, Koncept čužbina / čužina w języku rosyjskim ukraińskim: porównawcza analiza konceptualna i dyskursywna, „Etnolingwistyka” 20, s. 77--98.

Kadyjewska Anna, 2001, Problematyka obrazu świata w badaniach języka pisarza (na przykładzie pism Cypriana Norwida), [w:] Anna Pajdzińska, Ryszard Tokarski (red.), Semantyka tekstu artystycznego, Lublin, s. 321--332.

Kapiszewski Andrzej, 1978, Stereotyp Amerykanów polskiego pochodzenia, Wrocław: ZNiO.

Kłoczowski Jerzy (red.), 2010, Przeszłość dla przyszłości. Historycy o Polsce w Europie, Lublin: Instytut Europy ŚrodkowoWschodniej.

Kosyl Czesław, 1983, Forma i funkcja nazw własnych, Lublin.

Kul’pina Valentina, Tatarinov Viktor, 2012, O sopostavitel’nych aspektach pol’skoj kognitivnoj etnolingvistiki, „Vestnik Moskovskogo universiteta”, seria 22, nr 1, s. 82--88.

Majer-Baranowska Urszula, 2004, Dwie koncepcje profilowania pojęć w lingwistyce, „Etnolingwistyka” 16, s. 85--109.

Małyska Agata, 2012, Strategie komunikacyjne we współczesnym dyskursie politycznym, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2012, Stereotypy a wartości w językowym obrazie świata, [w:] Z polskich studiów slawistycznych, seria 12, Językoznawstwo. Prace na XV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Mińsku 2013, s. 127--133.

Puzynina Jadwiga, 2010, Z problemów opisu językowego obrazu świata – pytania i wątpliwości, „Etnolingwistyka” 22, s. 39--51.

Puzynina Jadwiga, 2011, O wartościach trwałych i istotnych, „Etnolingwistyka”, s. 25--29.

Quasthoff Uta, 1973, Soziales Vorurteil und Kommunikation – Eine sprachwissenschaftliche Analyse des Stereotyps, Frankfurt am Main.

Rasiński Lotar (red.), 2009, Język, dyskurs, społeczeństwo, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Romaniszyn Krystyna (red.), 2005, Portrety i autoportret. Polacy o sobie, innych narodach, Europie i Unii Europejskiej, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.

Stefanskij Jevgenij (red.), 2011, Slavjanskaja konceptologija v sopostavitel’nom osveščenii. Leksikon, Samara: Samarskaja gumanitarnaja akademija.

Szechińska Dorota, 2005, Język, świat i jego obraz, „Etnolingwistyka” 17, s. 37--53.

Šmelev Andrej, 2002, Russkaja jazykovaja model’ mira. Materialy k slovariu, Moskva: Jazyki Russkoj Kul’tury.

Wierzbicka Anna, 1993, Nazwy zwierząt, [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), O definicjach i definiowaniu, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 251--267.

Witosz Bożena, 2009, Dyskurs i stylistyka, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Zinken Joerg, 2008, Linguistic picture of the world or language in the world? Metaphors and methods in linguistic research, „Etnolingwistyka” 20, 2008, s. 51--62.

Ždanova Vladislava, 2006, Russkije i „russkost’”. Lingvokulturologičeskije etiudy, Moskva: Gnosis.

Żuk Grzegorz, 2010, Twierdza czy wspólnota? Europa w polskim dyskursie publicznym, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Życiński Józef, 2011, „Dusza Europy” a godność człowieka, „Etnolingwistyka” 23, s. 19--23.

Żywicka Beata, 2007, Miejsca i wartości. Zmiany w językowym obrazie przestrzeni we współczesnej polszczyźnie, Lublin: Polihymnia.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2013.25.69
Data publikacji: 2013-01-05 00:00:00
Data złożenia artykułu: 2015-09-06 23:56:16


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1438
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 727

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2015 Jerzy Bartminski, Wojciech Chlebda

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.