Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail O różnych wariantach definicji leksykograficznej – od taksonomii do kognitywizmu
Streszczenie w języku polskim
Autorka dokonuje porównania sposobów eksplikowania pojęć przez Annę Wierzbicką i Jerzego Bartmińskiego. Wyodrębnia dwa warianty definicji maksymalnej – wariant rozbudowany o charakterze narracyjnej eksplikacji (Bartmiński) oraz wariant syntetyczny, zawierający skondensowane treści definicji pełnej (Wierzbicka, Bartmiński). Zestawia podobieństwa i różnice w podejściu do kwestii definiowania przez obydwoje badaczy. Podobieństwa łączy z realizacją postulatu pełnej analizy pojęcia i z odtwarzaniem w definicji wszystkich cech relewantnych językowo, kulturowo i komunikacyjnie, z fasetowym porządkowaniem zdań definiujących i z dbałością o „dowody językowe” dla powoływanych cech. Różnic upatruje w używanym języku, wykorzystywaniu podstaw materiałowych, podejściu do kwestii stabilizacji cech w definiensie oraz w ostatecznym – statycznym lub dynamicznym – kształcie zrekonstruowanego wyobrażenia.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Anusiewicz Janusz, 1995, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław.
Apresjan Jurij, 1974/1980, Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, przeł. Zofia Kozłowska, Andrzej Markowski, Ossolineum [wyd. oryg. Moskva 1974].
Apresjan Jurin, 1993, Językoznawstwo teoretyczne, modele formalne języka i leksykografia systemowa, tłum. Joanna Berej, [w:] ODiD, s. 9–33.
Bańko Mirosław, 2001, Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa, Warszawa.
Bartmiński Jerzy, 1980a, Założenia teoretyczne słownika, [w:] SLSJ, s. 7–35.
Bartmiński Jerzy, 1980b, Koń, [w:] SLSJ, s. 119–144.
Bartmiński Jerzy, 1980c, Słońce, [w:] SLSJ, s. 205–230.
Bartmiński Jerzy, 1984, Definicja leksykograficzna a opis języka, [w:] Słownictwo w opisie języka, red. Kazimierz Polański, Katowice, s. 9–21.
Bartmiński Jerzy, 1986, Czym zajmuje się etnolingwistyka?, „Akcent” nr 4, s. 16–22.
Bartmiński Jerzy, 1987, Z problemów etnolingwistyki (wybrane aspekty zagadnienia), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia” Sectio FF, vol. V, 1, s. 5–14.
Bartmiński Jerzy, 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa, [w:] Konotacja, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 169–183.
Bartmiński Jerzy, 1993a, Styl potoczny, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2 Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Wrocław, s. 115–134.
Bartmiński Jerzy, 1993b, Polskie rozumienie ojczyzny i jego warianty, [w:] Pojęcie ojczyzny w językach europejskich, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 23–48.
Bartmiński Jerzy, 1998b, Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem – na przykładzie stereotypu „matki”, [w:] Język a Kultura, t. 12. Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, red. Janusz Anusiewicz i Jerzy Bartmiński, Wrocław s. 63–83.
Bartmiński Jerzy, 2000, Polska `dola’, rosyjska `sud’ba', „Etnolingwistyka” 12, s. 25–37.
Bartmiński Jerzy, 2002, Jak biegną drogi ojczyzny?, [w:] Z Karolem Wojtyłą myśląc Ojczyzna, red. Wojciech Chudy, Lublin, s. 41–49.
Bartmiński Jerzy (Eži Bartmin’skij), 2005, Jazykovoj obraz mira: očerki po ètnolingvistike, Moskva.
Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006.
Bartmiński Jerzy, 2013a, The Cognitive Definition as a Text of Culture, [w:] Adam Głaz, David S. Danaher, Przemysław Łozowski (ed.), The Linguistic Worldview: Ethnolinguistics, Cognition, and Culture, London, s. 161–175.
Bartmiński Jerzy, 2013b, Obraz mira v pol’skoj narodnoj tradicii, [w:] Ethnolinguistica Slavica. K 90 letiju akademika Nikity Il’iča Tol’stogo, red. S.M. Tolstaja, T.A. Agapkina, Moskva 2013, s. 26–41.
Bartmiński Jerzy, 2014a, Narracyjny aspekt definicji kognitywnej, [w:] Narracyjność w języku i kulturze, red. Dorota Filar, Dorota Piekarczyk, Lublin, s. 99–115.
Bartmiński Jerzy, 2014b, Ankieta jako pomocnicze narzędzie rekonstrukcji językowego obrazu świata, [w:] Wartości w językowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów, t. 3. Problemy eksplikowania i profilowania pojęć, red. Iwona BielińskaGardziel, Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Joanna Szadura, Lublin, s. 279–308.
Bartmiński Jerzy, 2015, Perspektywa semazjologiczna i onomazjologiczna w badaniach językowego obrazu świata, „Poradnik Językowy” nr 1, s. 14–29.
Bartmiński Jerzy, 2017, Drogi naukowej Anny Wierzbickiej ciąg dalszy – Fenomen Anny Wierzbickiej, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” LXXIX, Warszawa, s. 8–20.
Bartmiński Jerzy, Bielińska-Gardziel Iwona, 2015, Polski językowo-kulturowy obraz DOMU i jego profile, [w:] LASiS, t. 1, s. 89–121.
Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2008, Miejsce informacji kulturowej w znaczeniu słowa i w rekonstrukcji językowego obrazu świata, [w:] Bunt tradycji – tradycja buntu, red. Grażyna Szwat-Gyłybow, Magdalena Bogusławska, Warszawa, s. 65–77.
Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2009, Tekstologia, Warszawa.
Bartmiński Jerzy, Tokarski Ryszard, 1993, Definicja semantyczna: czego i dla kogo?, [w:] ODiD, s. 47–61.
Bartmiński Jerzy, Żuk Grzegorz, 2007, Polnisch równość ‘Gleichheit’ im semantischen Netz. Kognitive Definition der równość ‘Gleichheit’ im Polnischen, [w:] Normen – und Wertbegriffe in der Verständingung zwischen Ost- und Westeuropa. Akten der internationalen Arbeitstagung, 27/28. Februar 2006 in Jena, Peter Lang, s. 33–68.
Bartmiński Jerzy, Żuk Grzegorz, 2009, Pojęcie RÓWNOŚCI i jego profilowanie we współczesnym języku polskim, „Etnolingwistyka” 21, s. 47–67.
Bielińska-Gardziel Iwona, 2009, Stereotyp rodziny we współczesnym języku polskim, Warszawa.
Chlebda Wojciech, 2016, W stronę optymalizacji słownikowego objaśniania znaczeń, „Stylistyka, XXV, 2016, s. 319–335.
van Dijk Teun, 2003, Dyskurs polityczny i ideologia, „Etnolingwistyka” 15, s. 7–28.
Goddard Cliff, 2011, Semantic Analysis. A Practical Introduction, Oxford: University Press.
Grochowski Maciej, 1982, Zarys leksykologii i leksykografii, Toruń.
Grochowski Maciej, 1993a, Konwencje semantyczne a definiowanie wyrażeń językowych, Warszawa.
Grochowski Maciej, 1993b, Obiekty, cele i metody definiowania a rodzaje definicji. Zarys problematyki, [w:] ODiD, s. 35–45.
Grzegorczykowa Renata, 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, wyd. 3., poprawione i rozszerzone, Warszawa.
Grzeszczak Monika, 2015, Pojęcie DEMOKRACJI i jego profilowanie w polskim i niemieckim dyskursie publicznym (1989–2009), Lublin.
Hołówka Teresa, 1986, Myślenie potoczne. Heterogeniczność zdrowego rozsądku, Warszawa.
Jordanskaja Lidia, Mielczuk Igor, 1988, Konotacja w semantyce leksykalnej i leksykografii, [w:] Konotacja, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 9–34.
Krzyżanowski Piotr, 1993, O rodzajach definicji i definiowaniu w lingwistyce, [w:] ODiD, s. 387–400.
LASiS – Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, red. nacz. Jerzy Bartmiński. T. 1. DOM, red. Jerzy Bartmiński, Iwona BielińskaGardziel, Beata Żywicka, Lublin 2015; t. 2. EUROPA, red. Wojciech Chlebda, Lublin 2018; t. 3. PRACA, red. Jerzy Bartmiński, Małgorzata Brzozowska, Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Lublin 2016; t. 4. WOLNOŚĆ, red. Maciej Abramowicz i Jerzy Bartmiński (w druku); t. 5. HONOR, red. Petar Sotirov, Dejan Ajdačić, Lublin 2017.
Lewicki Andrzej Maria, 1984, [Recenzja:] Zeszyt próbny Słownika ludowych stereotypów językowych, „Poradnik Językowy” nr 9–10, s. 587–592.
Mielczuk Igor, 1999, Słowo o Annie, [w:] Anna Wierzbicka, Język, umysł, kultura. Wybór prac, red. Jerzy Bartmiński, Warszawa, s. 14–19.
Mikołajczuk Agnieszka, 2000, Kognitywizm a nauczanie języka polskiego jako obcego, [w:] Polonistyka w świecie. Nauczanie języka i kultury polskiej studentów zaawansowanych, red. Jan Mazur, Lublin, s. 83–96.
Muszyński Zbysław, 1988, Problem wiedzy pozajęzykowej w badaniach lingwistycznych, [w:] Konotacja, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 129–153.
Niebrzegowska-Bartmińska, 2007, Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej, Lublin.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2014, Od separacyjnego do holistycznego opisu językowego obrazu świata. Na marginesie dyskusji nad kształtem artykułów w „Leksykonie aksjologicznym Słowian i ich sąsiadów”, [w:] Wartości w językowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów, t. 3. Problemy eksplikowania i profilowania pojęć, red. Iwona BielińskaGardziel, Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Joanna Szadura, Lublin, s. 71–102.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2017a, Czy definicja kognitywna jest definicją otwartą?, [w:] Barwy słów. Studia lingwistyczno-kulturowe, red. Dorota Filar, Piotr Krzyżanowski, Lublin 2017, s. 549–571.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2017b, Jakie dane są relewantne etnolingwistycznie?, „Etnolingwistyka” 29, s. 11–29.
ODiD – O definicjach i definiowaniu, red. Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski, Lublin 1993.
Przybylska Renata, 2003, Wstęp do nauki o języku polskim, Kraków.
Rosch Eleonor, 1978/2005, Zasady kategoryzacji, przeł. Szymon Wróbel, „Etnolingwistyka” 17, s. 11–35. [Oryginał: E. Rosch, B. B. Lloyd (red.), Cognition and Categorization, Hillsdale, Erlbaum 1978, s. 27–48].
SLSJ – Słownik ludowych stereotypów językowych. Zeszyt próbny, Wrocław 1980.
SSiSL – Słownik stereotypów i symboli ludowych. Koncepcja całości i redakcja Jerzy Bartmiński, zastępca redaktora: Stanisława Niebrzegowska(-Bartmińska), t. 1. Kosmos, cz. 1. Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996; cz. 2. Ziemia, woda, podziemie, Lublin 1999; cz. 3. Meteorologia, Lublin 2012; cz. 4. Świat, światło, metale, Lublin 2012; t. 2. Rośliny, cz. 1. Zboża, Lublin 2017.
STL 1998 – Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, pod red. Janusza Sławińskiego, wyd. 3. poszerzone i poprawione, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Tabakowska Elżbieta, 1995, Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego, Kraków.
Wierzbicka Anna, 1972, Semantic primitives, „Linguistische Forschungen”, N0 22, Frankfurt: Arhenäum.
Wierzbicka Anna, 1984, Apples are not a kind of fruit: the semantics of human categorization, „American Ethnologist” 11 (2), s. 313–328.
Wierzbicka Anna, 1985, Lexicography and Conceptual Analysis, Ann Arbor.
Wierzbicka Anna, 1991a, Uniwersalne pojęcia ludzkie i ich konfiguracje w różnych kulturach, „Etnolingwistyka” 4, s. 14–17.
Wierzbicka Anna, 1991b, Język i naród: polski los i rosyjska sud’ba, „Teksty Drugie” nr 3, s. 5–20.
Wierzbicka Anna, 1993, Nazwy zwierząt, tłum. Henryk Kardela, [w:] ODiD, s. 251–267.
Wierzbicka Anna, 1997, Understanding cultures through their key words, Oxford Univ. Press.
Wierzbicka Anna, 1999, Język, umysł, kultura. Wybór prac, red. Jerzy Bartmiński, Warszawa.
Wierzbicka Anna, 1996/2006, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, tłum. Adam Głaz, Lublin [tytuł oryg. Semantics Primes and Universals, Oxford University Press, 1996].
Wierzbicka Anna, 2011, Uniwersalia ugruntowane empirycznie, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 13–30.
Wierzbicka Anna, 2013, Polish Zwierzęta ‘Animals’ and Jabłka ‘Apples’: an Ethnosemantic Inquiry, [w:] Głaz, Adam, David S. Danaher i Przemysław Łozowski (ed.), The Linguistic Worldview. Ethnolinguistics. Cognition, and Culture, London: Versita, s. 137–159.
Žolkovski Aleksandr, 1964, Predislovie, „Mašinnyj perevod i prikladnaja lingvistika” 8, s. 3–16.
Żmigrodzki Piotr, 2010, Definicja leksykograficzna a opis języka – ćwierć wieku później. Jeszcze o roli naiwnego obrazu świata w definiowaniu, [w:] Etnolingwistyka a leksykografia. Tom poświęcony Profesorowi Jerzemu Bartmińskiemu, red. Wojciech Chlebda, Opole, s. 33–40.
Żuk Grzegorz, 2010, Twierdza czy wspólnota? Europa w polskim dyskursie publicznym, Lublin.
Żywicka Beata, 2007, Miejsca i wartości. Zmiany w językowym obrazie przestrzeni we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2018.30.259
Data publikacji: 2018-08-17 07:51:40
Data złożenia artykułu: 2018-06-20 14:57:32
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2018 Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.