Этимологическая память слова

Svetlana Mihajlovna Tolstaja

Streszczenie w języku polskim


Artykuł jest syntetycznym przeglądem badań etymologicznych ostatniego półwiecza, dzięki którym zostały zrekonstruowane ważne obszary prasłowiańskiej kultury duchowej i materialnej związane z trybem życia, gospodarką, uprawą roli, hodowlą zwierząt i ptaków, polowaniem i rybołówstwem, zbieractwem, rzemiosłami oraz społecznymi relacjami i wartościami religijnymi. Semantyczna mapa kultury prasłowiańskiej została wypełniona dzięki zastosowanej przez etymologów metodologii przezwyciężającej podejście do słowa jako izolowanej jednostki i uwzględniającej przestrzeń „kontekstową”.

W artykule szczególną uwagę poświęcono pracom uzupełniającym rekonstrukcję obrazu świata starożytnych Słowian w trzech obszarach związanych ze społeczną organizacją życia, nazewnictwem stopni pokrewieństwa oraz relacji międzyludzkich. Są to: 1) system pojęć i terminów starożytnego prawa Słowian, 2) kluczowa opozycja swój : obcy, badana w kontekście etymologii i semantyki prasłowiańskiej leksyki opisującej więzi krwi, 3) obszar prasłowiańskiej aksjologii (analiza derywatów z prefiksem bez- oraz takich kluczowych pojęć, jak ‘dola’ i ‘mera’ [miara]).

Słowa kluczowe


etymologia; pamięć; prasłowiańska kultura materialna i duchowa; rekonstrukcja obrazu świata; aksjologia

Pełny tekst:

PDF (Русский)

Bibliografia


Grković-Meǰdžor J., 2016, Formule sa imenicom vra u starosrpskom jeziku // Anna Kretschmer, Heinz Miklas, Gerhard Neweklowsky, Stefan Newerkla, Fedor Poljakov (eds.). Philologica Slavica Vindobonensia. Teil 2. Frankfurt am Main – Berlin – Bruxelles – New York – Oxford – Wien: Peter Lang.

Ivanov V. V., Toporov V. N., 1978, O jazyke drevnego slavjanskogo prava (k analizu nekotoryh ključevyh terminov) // Slavjanskoe jazykoznanie. VIII Meždunarodnyj c"ezd slavistov. Doklady sovetskoj delagacii. Moskva. S. 221-240.

Ivanov V. V., Toporov V. N., 1981, Drevnee slavjanskoe pravo: arhaičeskie mifopoètičeskie osnovy i istočniki v svete jazyka // Formirovanie rannefeodal’nyh slavjanskih narodnostej. Moskva. S. 10-31.

Katičić R., 1990, Praslavenski pravni termini i formule u Vinodolskom zakonu // Slovo. Zagreb. Sv. 39-40 (1989–1990). S. 73–85.

Kurkina L. V., 2011, Kul’tura podsečno-ognevogo zemledelija v zerkale jazyka. Moskva: Institut russkogo jazyka.

Toporov V. N., 1987, Ob odnom arhaičnom indoevropejskom èlemente v drevnerusskoj duhovnoj kul’ture: *svęt- // Jazyki kul’tury i problemy perevodimosti. Moskva. S. 184-252.

Toporov V. N., 1988, O ritual. Vvedenie v problematiku // Arhaičeskij ritual v fol’klornyh i ranneliteraturnyh pamjatnikah. Moskva. S. 7-60.

Toporov V. N., 1993, Praslavjanskaja kul’tura v zerkale sobstvennyh imen (element *mir-) // Istorija, kul’tura, ètnografija slavjanskih narodov. XI Meždunarodnyj c"ezd slavistov. Bratislava, sentjabr’ 1993 g. Doklady rossijskoj delagacii. Moskva. S. 3-118.

Toporov V. N., 1995, Svjatost’ i svjatye v russkoj duhovnoj kul’ture. I. Pervyj vek hristianstva na Rusi. Moskva.

Toporov V. N., 2006, Reč’ i reka/rečka (iz oblasti mnimyh ètimologičeskih paradoksov) // Toporov V. N. Isseledovanija po ètimologii i semantike. T. 2. Kn. 2. Moskva: Jazyki slavjanskih kul’tur. S. 198-223.

Trubačev O. N., 1959, Istorija slavjanskih terminov rodstva i nekotoryh drevnejši terminov obščestvennogo stroja. Moskva.

Trubačev O. N., 1966, Remeslennaja terminologija v slavjanskih jazykah (ètimologija i opyt gruppovyj rekonstrukcii). Moskva.

Trubačev O. N., 1991, Ètnogenez i kul’tura drevnejših slavjan. Lingvističeskie issledovanija. Moskva: “Nauka”.

Živov V. M., 2002, Istorija russkogo prava kak lingvosemiotičeskaja problema // V. M. Živov. Razyskanija v oblasti istorii i predystorii russkoj kul’tury. Moskva, S. 187-305.

Žuravlev A. F., 1996, Material’naja kul’tura drevnih slavjan po dannym praslavjanskoj leksiki // Očerki istorii kul’tury slavjan. Moskva. “Indrik”. S. 116-144 [To že v kn.: Žuravlev A. F. Èvoljucii smyslov. Moskva: Jazyki slavjanskih kul’tur, 2016. S. 39-64.].

Žuravlev A. F., 1998, K rekonstrukcii drevneslavjanskogo mirovidenija (o kategorijah “doli” i “mery” v ih jazykovom i kul’turnom vyraženii) // Problemy slavjanskogo jazykoznanija. Tri doklada k XII Meždunarodnomu c"ezdu slavistov. Moskva: Institut slavjanovedenija RAN. S. 71-87 [To že v kn.: Žuravlev A. F. Èvoljucii smyslov. Moskva: Jazyki slavjanskih kul’tur, 2016. S. 85-96.].

Žuravlev A. F., 1999, Drevneslavjanskaja fundamental’naja aksjologija v zerkale praslavjanskoj leksiki // Slavjanskoe i balkanskoe jazykoznanie. Problemy leksikologii i semantiki. Slovo v kontekste kul’tury. Moskva: “Indrik”. S. 7-32. [To že v kn.: Žuravlev A. F. Èvoljucii smyslov. Moskva: Jazyki slavjanskih kul’tur, 2016. S. 65-84.].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2019.31.21
Data publikacji: 2019-10-11 20:09:41
Data złożenia artykułu: 2018-12-09 21:15:30


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1398
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (Русский) - 609

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2019 Swietlana Tolstojowa

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.