On being decent. The meaning and axiology of the lexemes przyzwoity ‘decent’ and przyzwoitość ‘decency’ in the history of Polish

Beata Raszewska-Żurek

Abstract


This study was inspired by the famous turn of phrase that came from the Polish statesman Władysław Bartoszewski: “It’s good to be decent” (Warto być przyzwoitym). It is frequently quoted in public discourse and invokes decency as a value that is construed intuitively and is difficult to define. The article presents a diachronic analysis of the lexemes przyzwoity ‘decent’ przyzwoitość ‘decency’, and przyzwoicie ‘decently’ since their oldest records until current usage. These lexemes appeared at the beginning of the Middle Polish period but their axiological load was low at that time. The evolution of their meanings – from axiologically neutral to positive – occurred late (in the second half of the 18th c.) and progressed quickly. Their neutral meanings, which were well-documented as late as in the 18th c., disappeared; the lexemes remained in current usage but as axiologically positive ones. Through an analysis of the early contexts an attempt is made to reconstruct of the original sense of decency and to discover its key sense in contemporary Polish.


Keywords


history of Polish; axiolinguistics; diachronic approach

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Ciunovič Małgorzata, 2011, Kim jesteś człowieku? [w:] Humanizm…, s. 27-77.

Grzegorczykowa Renata, Piotrowska Agnieszka Ewa, 2011, Świat jest teatrem niekończących się zmagań o ludzką godność. Kształtowanie się pojęcia godności w dziejach polszczyzny, [w:] Humanizm …, s. 79-148.

Humanizm w języku polskim. Wartości humanistyczne w polskiej leksyce i refleksji o języku, 2011, red. Aleksandra Janowska, Magdalena Pastuchowa, Radosław Pawelec, Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Janowska Aleksandra, Pastuchowa Magdalena, 1995, Niebezpieczna kompetencja, „Poradnik Językowy”, nr 8/1995, s. 11-20.

Język w kręgu wartości. Studia semantyczne, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2006.

Nazwy wartości. Studia leksykalno-semantyczne, 1993, red. Jerzy Bartmiński, Małgorzata MazurkiewiczBrzozowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Puzynina Jadwiga, 2013, Wartości w kulturze polskiej ostatniego 70-lecia, [w:] tejże, Wartości i wartościowanie w perspektywie językoznawstwa, Kraków: Polska Akademia Umiejętności Rozprawy Wydziału Filologicznego Tom LXXXIII, s. 207-232.

Puzynina Jadwiga, 1992, Język wartości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Raszewska-Żurek Beata, 2016, Zgoda w rozumieniu Polaków czasów staro- i średniopolskich, Warszawa; https://ispan.waw.pl/ireteslaw/bitstream/handle/20.500.12528/51/B_Raszewska-Zurek_-_ZGODA_w_rozumieniu_Polakow_czasow_staro-_i_sredniopolskich.pdf?sequence=1&isAllowed=y.

Wierzbicka Anna, 2011, Polskie słowa-wartości w perspektywie porównawczej. Część I. Dobroć, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 23, s. 45-66.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2021.33.219
Date of publication: 2021-10-12 17:02:03
Date of submission: 2019-12-03 08:52:44


Statistics


Total abstract view - 898
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 536

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2021 Beata Raszewska-Żurek

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.