Hide
Show all
Email this article Symbolism of fertility in Polish folklore
Abstract
The article discusses the treatment of fertility and the means of its expression in traditional culture. The relevant questions include: how to speculate about fertility, how to protect and stimulate it in communal and family customs, how to hinder fertility and cause infertility through word and gesture. The author argues that the verbal code as the carrier of symbolic meanings is inalienably linked with other cultural codes: material, personal, actional, involving music and dance, temporal, and locative. The codes function interchangeably, replacing and complementing one another.
Keywords
References
Adamowski Jan, Tymochowicz Mariola, 2001, Obrzędy i zwyczaje doroczne z obszaru województwa lubelskiego (próba słownika), [w:] Dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny. Kultura ludowa, red. Alfred Gauda, Lublin, s. 35–62.
Bachtin Michaił, 1976, Uwagi do metodologii badań literackich, przeł. Z. Zapaśnik, „Literatura” 1976 nr 3.
Bartmiński Jerzy, 1974, „Jaś koniki poił”. Uwagi o stylu erotyku ludowego, „Teksty” nr 2, s. 11–24.
Bartmiński Jerzy, 1986, Czym zajmuje się etnolingwistyka?, „Akcent” nr 4, s. 16–22.
Bartmiński Jerzy, 1988, „Niebo się wstydzi”. Wokół ludowego pojmowania ładu świata, [w:] Kultura – literatura – folklor. Prace ofiarowane Profesorowi Czesławowi Hernasowi w sześćdziesięciolecie urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, red. Marek Graszewicz, Jacek Kolbuszewski, Warszawa, s. 96–106.
Bartmiński Jerzy, 1990, Folklor – język – poetyka, Wrocław.
Bączkowska Grażyna, 1984, Ludowy duch wiatru, „Akcent” nr 4, s. 56–58.
Domańska-Kubiak Irena, 1979, Wegetacyjny sens kolędowania, „Polska Sztuka Ludowa”, R. 33 nr 1, s. 17–32.
Eliade Mircea, 1979, Sacrum – mit – historia. Wybór esejów. Wyboru dokonał Marcin Czerwiński, wstępem opatrzył Bogdan Moliński, przełożyła Anna Tatarkiewicz, Warszawa.
Godula Róża, 1994, Od Mikołaja do Trzech Króli, Kraków.
Krzyżanowski Julian, 1989, O rymach wszetecznych dobrym towarzyszom gwoli, [wstęp w:] Kiedy mię Wenus pali, Szczecin.
Kwaśniewicz Krystyna, 1981, Zwyczaje i obrzędy rodzinne, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, Ossolineum, s. 89–126.
Łotman Jurij, 1988, Symbol w systemie kultury, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty”, t. 42, z. 3, s. 151–154.
Majer-Baranowska Urszula, 1984, Deszcz i jego zapładniająca funkcja, „Akcent” nr 4, s. 30–36.
Masłowska Ewa, 1988, Derywacja semantyczna rzeczowników ekspresywnych, Wrocław.
Masłowska Ewa, 2014, Pierwiastek żeński w antropokosmicznym zespole płodności: woda – ziemia – księżyc – kobieta (w polskiej kulturze ludowej), „Kultura i Społeczeństwo” 2, s. 37–58.
Mayenowa Maria Renata, 1974, Teoria tekstu a tradycyjne zagadnienia poetyki, [w:] Tekst i język. Problemy semantyczne, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 299–311.
Niebrzegowska-Bartmińska, 2013, Ustalanie znaczeń symbolicznych w słowniku etnolingwistycznym, „LingVaria”, R. VIII (2013), nr 1 (15), s. 127–144.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2015, Simvoličeskie značenija i sistema cennostej, [w:] Kategorija ocenki i sistema cennostej v jazyke i kul’ture, red. S. Tolstaja, O. Belova, A. Gura, Moskva 2015, s. 33–52 [wersja polska: Znaczenia symboliczne a wartości, [w:] Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana, t. 8. Wartości w języku i kulturze, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, Lublin 2015, s. 47–64].
Niewiadomski Donat, 1999, Orka i siew w ludowych wyobrażeniach agrarnych, Lublin.
Pawluczuk Włodzimierz, 1978, Żywioł i forma, Warszawa.
Prorok Katarzyna, 2014, „Gorzała lipka i jawor” – lubelskie erotyki ludowe, [w:] Lubelska pieśń ludowa na tle porównawczym, red. Jerzy Bartmiński, Beata Maksymiuk-Pacek, Lublin, s. 169–192.
Stomma Ludwik, 1986, Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Warszawa.
Tolstaja Svetlana M., 2008, Prostranstvo slova. Leksičeskaja semantyka v obščeslavjanskoj perspektive, Moskva.
Tolstoj Nikita Il’jič, 1982/1995, Iz grammatiki slavjanskich obrjadov, [w:] Jazyk i narodnaja kul’tura. Očerki po slavjanskoj mifologii i ètnolingvistike, Moskva, s. 63–77. [Tekst opracowany na podstawie artykułu drukowanego w: Trudy po znakovym sistemam. 15. Tipologija kul’tury i vzaimnoe vozdejstvie kul’tur, Tartu 1982, s. 51–71].
Tolstoj Nikita Il’jič, 1995, Jazyk i narodnaja kul’tura. Očerki po slavjanskoj mifologii i ètnolingvistike, Moskva.
Tomicki Ryszard, 1981, Religijność ludowa, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, Ossolineum, s. 29–70.
Wężowicz-Ziółkowska Dobrosława, 1983, Świat wartości kolędy życzącej, „Literatura Ludowa” nr 6, s. 31–41.
Źródła
Ad Złote – Złote ziarna. Antologia współczesnej poezji ludowej ziemi zamojskiej, zebrał, oprac. i posłowiem opatrzył Jan Adamowski, Lublin 1985.
Bar Pil – Baranowski Bohdan, Życie codzienne wsi między Wartą a Pilicą w XIX wieku, Warszawa 1969.
Bart PANLub – Lubelskie. Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały, red. Jerzy Bartmiński, cz. 1 Pieśni i obrzędy doroczne, cz. 2 Pieśni i obrzędy rodzinne, cz. 3 Pieśni i teksty sytuacyjne, cz. 4 Pieśni powszechne, cz. 5 Pieśni stanowe i zawodowe, Lublin 2011.
Bart PKL – Bartmiński Jerzy, Polskie kolędy ludowe. Antologia, Kraków 2002.
Bart Wąż – Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, Kielak Olga, Dlaczego wąż nie ma nóg? Zwierzęta w ludowych przekazach ustnych, Lublin 2015.
Bich Przep – Bichta Henryk, Przepowiednie i przysłowia ludowe o pogodzie i nie tylko, Lublin 1996.
Bieg Mat – Biegeleisen Henryk, Matka i dziecko w obrzędach, wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego, Lwów 1927.
Bieg Wes – Biegeleisen Henryk, Wesele, Lwów 1928.
Chod Śp – Dołęga-Chodakowski Zorian, Śpiewy słowiańskie pod strzechą wiejską zebrane, opracował z rękopisu, wstępem i komentarzem opatrzył Julian Maślanka, Warszawa 1973.
Dwor Maz – Dworakowski Stanisław, Kultura społeczna ludu wiejskiego na Mazowszu nad Narwią, cz. 1 Zwyczaje doroczne i gospodarskie, Białystok 1964.
Folf Zag – Polskie zagadki ludowe, wybrał i oprac. Sławomir Folfasiński, Warszawa 1975.
Herd Lek – Leksykon symboli, oprac. Marianne Oesterreicher-Mollwo, przeł., [z niemieckiego] Jerzy Prokopiuk, Warszawa 1992, tytuł oryg.: Herder Lexicon. Symbole.
K – Kolberg Oskar, Dzieła wszystkie:
K 2 San – T. 2 Sandomierskie, 1962, [wyd. fotoofset. z: Lud… Serya I (2)…, 1865].
K 21 Rad – T. 21 Radomskie, cz. 2, 1964, [wyd. fotoofset. z: Lud… Serya XXI…, 1888].
K 27 Maz – T. 27 Mazowsze, cz. 4, 1964, [wyd. fotoofset. z: Mazowsze. Obraz…, t. 4 Mazowsze stare. Mazury. Kurpie, 1888].
K 28 Maz – T. 28 Mazowsze, cz. 5, 1964, [wyd. fotoofset. z: Mazowsze. Obraz…, t. 5 Mazowsze stare. Mazury. Podlasie, 1890].
K 46 Ka-S – T. 46 Kaliskie i Sieradzkie, z rękopisów oprac. Jarosław Lisakowski, Walerian Sobisiak, red. Danuta Pawlak, Agata Skrukwa, 1967.
K 48 Ta-Rz – T. 48 Tarnowskie-Rzeszowskie, z rękopisów oprac. Józef Burszta, Bogusław Linette, red. Józef Burszta, 1967.
Kop SSym – Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Warszawa 1990.
Kow Lek – Kowalski Piotr, Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa-Wrocław 1998.
Kot San – Kotula Franciszek, Z Sandomierskiej Puszczy. (Gawędy kulturalnoobyczajowe), Kraków 1962.
MAAE – „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne wydawane staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie”.
NKPP – Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, w oparciu o dzieło Samuela Adalberga opracował Zespół Redakcyjny pod kierunkiem Juliana Krzyżanowskiego, Warszawa, t. 1 – 1969, t. 2 – 1970, t. 3 – 1972, t. 4 – 1978.
Ogrod Zwycz – Ogrodowska Barbara, Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce, Warszawa 2001.
Nieb Pol – Niebrzegowska Stanisława, Polski sennik ludowy, Lublin 1996.
Pieś Śl 1 – Pieśni ludowe z polskiego Śląska z rękopisów zebranych przez Ks. Emila Szramka oraz zbiorów dawniejszych A. Cinciały i J. Rogera, z. 1 Pieśni balladowe, wydał i komentarzem zaopatrzył Jan Stanisław Bystroń, z. 1, Kraków 1927.
Poc Poez – Pocek Jan, Poezje, wybór, wstęp i oprac. Alina Aleksandrowicz, Lublin 1980.
Rog Śląsk – Roger Juliusz, Pieśni ludu polskiego w Górnym Szląsku, Opole 1976, [wyd. fototypiczne z 1863 r.].
Sad Podh – Pieśni Podhala. Antologia, red. Jan Sadownik, Kraków 1971.
SSiSL – Słownik stereotypów i symboli ludowych, red. Jerzy Bartmiński, zastępca redaktora Stanisława Niebrzegowska (od cz. 3. – Niebrzegowska-Bartmińska), t. 1 cz. 1 Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996; cz. 2 Ziemia, woda, podziemie, Lublin 1999; cz. 3 Meteorologia, Lublin 2012; cz. 4 Świat, światło, metale, Lublin 2012.
Wisła – „Wisła. Miesięcznik geograficzno-etnograficzny”.
Wit Baj – Witkoś Stanisław, Bajdy i Moderówka, Poznań 1977.
ZWAK – „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej wydawany staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności”.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2016.28.207
Date of publication: 2016-09-22 09:59:05
Date of submission: 2016-04-20 13:08:38
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2016 Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.