Hide
Show all
Email this article Folk means of augmenting the fecundity of plants. A look at green peas and cabbage
Abstract
With the examples of green peas and cabbage, two vegetables commonly grown and consumed in the Polish village in former times, the article discusses folk means of augmenting the fecundity of plants. The analysis is based on the rich 19th- and 20th-c. material (diverse text of folklore, as well as accounts of beliefs and practices) from the database of Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols, the volume devoted to plants being now in preparation. The actions designed to render cabbage heads big and hard, and pea pods full, were above all religious and/or magical in nature and were predominantly based on the creative power of language. The “vegetative force” derived from several spheres, among others the sphere of the sacred (God, Jesus, the Holy Mother, the saints cultivating the farmer’s land and thus ensuring good harvest), the “cosmos” (e.g. stars and phases of the Moon, marking the (un)favourable sewing time), wildlife (e.g. other plants grown to turn away spells), humans and the human body (e.g. fertility dances that triggered and transmitted vital forces).
Keywords
References
Bartmiński Jerzy, 2002, Polskie kolędy ludowe. Antologia, Kraków.
Brückner Aleksander, 1970, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
Caraman Piotr, 1933, Obrzęd kolędowania u Słowian i u Rumunów, Kraków.
Dworakowski Stanisław, 1964, Kultura społeczna ludu wiejskiego na Mazowszu nad Narwią, cz. 1, Zwyczaje doroczne i gospodarskie, Białystok.
Kowalski Piotr, 1998, Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa–Wrocław.
Masłowska Ewa, 2014, Pierwiastek żeński w antropocentrycznym zespole płodności: woda – ziemia – księżyc – kobieta (w polskiej kulturze ludowej), „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 37–57.
Moszyński Kazimierz, Kultura ludowa Słowian, Kraków, cz. 1, 1929.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2007, Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej, Lublin.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2016, Symbolika płodnościowa w polskim folklorze, „Etnolingwistyka” 28, s. 207–226.
Niewiadomski Donat, Motyw orki złotym pługiem. Semantyka noworocznej kolędy gospodarskiej, „Etnolingwistyka” 5, 1992, s. 59–71.
Tolstaja Svetlana M., 1999, Zagovory, [w:] Slavjanskie drevnosti. Etnolingvističeskij slovar’ pod obščej red. Nikity Il'iča Tolstogo, t. 2, Moskva, s. 239–244.
Wykaz źródeł
Bart PKL – Bartmiński Jerzy, Polskie kolędy ludowe. Antologia, Kraków 2002.
Bieg Koleb – Biegeleisen Henryk, U kolebki. Przed ołtarzem. Nad mogiłą, Lwów 1929.
Bieg Lecz – Biegeleisen Henryk, Lecznictwo ludu polskiego, Kraków 1929.
Bieg Śmier – Biegeleisen Henryk, Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego. Z 14 rycinami w tekście, Warszawa [1930].
Dwor Maz – Dworakowski Stanisław, Kultura społeczna ludu wiejskiego na Mazowszu nad Narwią, cz. 1 Zwyczaje doroczne i gospodarskie, Białystok 1964.
Fed Żar – Federowski Michał, Lud okolic Żarek, Siewierza i Pilicy. Jego zwyczaje, sposób życia, obrzędy, podania, gusła, zabobony, pieśni, zabawy, przysłowia, zagadki i właściwości mowy, Warszawa, t. 1 1888, t. 2 1889.
Fran Kal – Frankowski Eugeniusz, Kalendarz obrzędowy ludu polskiego, Warszawa 1928.
Gaj Rozw – Gaj-Piotrowski Wilhelm, Kultura społeczna ludu z okolic Rozwadowa, Wrocław 1967.
Grzeg Spisz – Grzegorzewski Jan, Na Spiszu. Studya i teksty folklorystyczne, Lwów 1919.
Hens Roś – Henslowa Maria, Rośliny dziko rosnące w kulturze ludu polskiego, Wrocław 1962.
Hens Wiedz – Henslowa Maria, Wiedza o bożym drzewku, bylicy i piołunie, „Slavia Antiqua”, t. 19, 1972, s. 81–168.
K – Kolberg Oskar, Dzieła wszystkie:
K 2 San – T. 2 Sandomierskie, 1962.
K 3 Kuj – T. 3 Kujawy, cz. 1, 1962.
K 12 Poz – T. 12 W. Ks. Poznańskie, cz. 4, 1963.
K 14 Poz – T. 14 W. Ks. Poznańskie, cz. 6, 1962.
K 23 Kal – T. 23 Kaliskie, 1964.
K 26 Maz – T. 26 Mazowsze, cz. 3, 1963.
K 28 Maz – T. 28 Mazowsze, cz. 5, 1964.
K 48 Ta-Rz – T. 48 Tarnowskie – Rzeszowskie, 1967.
K 56 RuśC – T. 56 Ruś Czerwona, cz. 1, 1976.
Karw Dobrz – Karwicka Teresa, Kultura ludowa Ziemi Dobrzyńskiej, Warszawa 1979.
Kaz Nuty 1994 – Kazimierskie nuty. Z repertuaru XXVIII Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych Kazimierz 1994, zebrał i zred. Jan Adamowski, Lublin–Kazimierz 1995.
Kot Las – Kotula Franciszek, Folklor słowny osobliwy Lasowiaków, Rzeszowiaków i Podgórzan, Lublin 1969.
Kul Rop – Nad rzeką Ropą. Zarys kultury ludowej powiatu gorlickiego, red. Roman Reinfuss, Kraków 1965.
Kul Wiel – Kultura ludowa Wielkopolski, red. Józef Burszta, Poznań, t. 1 1960, t. 2 1964, t. 3. 1967.
ŁSE – „Łódzkie Studia Etnograficzne”, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, od 1959–
MAAE – „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne wydawane staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. I–XIV, 1896–1919.
Marc Śląsk – Marcinkowa Janina, Sobczyńska Krystyna, Folklor Górnego Śląska, Warszawa 1973.
Nieb Przes – Niebrzegowska Stanisława, Przestrach od przestrachu. Rośliny w ludowych przekazach ustnych, Lublin 2000.
NKPP – Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, w oparciu o dzieło Samuela Adalberga opracował Zespół Redakcyjny pod kierunkiem Juliana Krzyżanowskiego, Warszawa, t. 1 1969, t. 2 1970, t. 3 1972, t. 4 1978.
OrL – „Orli Lot”. Organ kół krajoznawczych młodzieży Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, R. I–XXIV, 1920–1950.
PSL – „Polska Sztuka Ludowa”, od 1947–
SSiSL – Słownik stereotypów i symboli ludowych, red. Jerzy Bartmiński, zastępca redaktora Stanisława Niebrzegowska, t. 1 cz. 1 Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996; cz. 2 Ziemia, woda, podziemie, Lublin 1999; cz. 3 Meteorologia, Lublin 2012; cz. 4 Świat, światło, metale, Lublin 2012.
Stel Pom – Stelmachowska Bożena, Rok obrzędowy na Pomorzu, Toruń 1933.
Sych SGKasz – Sychta Bernard, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. 1–7, Wrocław 1967–1976.
Szym Podl – Janina Szymańska, Podlasie, t. 1–2, Warszawa 2013.
Szym SDom – Szymczak Mieczysław, Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, cz. 1–8, Wrocław 1962–1973.
Święt Nadr – Świętek Jan, Lud nadrabski (od Gdowa po Bochnię). Obraz etnograficzny, Kraków 1893.
Udz Biec – Udziela Seweryn, Ziemia Biecka. Lud polski w powiatach gorlickim i grybowskim, Nowy Sącz 1994.
Was Jag – Wasilewski Zygmunt, Jagodne (wieś w pow. łukowskim gm. Dąbie). Zarys etnograficzny, Warszawa 1889.
Wisła – „Wisła. Miesięcznik geograficzno-etnograficzny”, t. 1–21, 1887–1916.
Wit Baj – Witkoś Stanisław, Bajdy i Moderówka, Poznań 1977.
ZWAK – „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej wydawany staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności”, t. I–XVIII, 1877–1895.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2016.28.227
Date of publication: 2016-09-22 09:59:05
Date of submission: 2016-07-08 11:15:14
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2016 Katarzyna Prorok
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.