Rola utworu paraliturgicznego „Krestnaja piesń” w prawosławnej diecezji chełmsko-warszawskiej na przełomie XIX i XX wieku

Stefan Dmitruk

Streszczenie w języku polskim


Jedną z form misji wewnętrznej prawosławnej diecezji chełmsko-warszawskiej na przełomie XIX i XX wieku była działalność wydawnicza. Od 1875 roku praca misyjna Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w Królestwie Polskim koncentrowała się na byłej ludności unickiej. Autor przeprowadził analizę wewnętrzną utworu prawosławnego duchownego Krzysztofa (Sakowicza). Tekst prawosławnego mnicha z monasteru w Radecznicy był jednym z narzędzi w pracy misyjnej Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej na ziemiach polskich. Utwór Krzysztofa (Sakowicza) wciąż jest wykonywany w wielu parafiach Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.


Słowa kluczowe


prawosławna diecezja chełmsko-warszawska; Królestwo Polskie; Rosyjska Cerkiew Prawosławna; Radecznica; monaster

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Źródła

Źródła archiwalne

Archiwum Państwowe w Lublinie:

– Chełmskie Bractwo Prawosławne (1879–1915): sygn. 1, 8, 12, 13, 23, 39, 42, 58, 64, 69, 8,

– Chełmski Zarząd Duchowny ([1848] 1875–1905): sygn. 1705.

Biblioteki

Gminna Biblioteka Publiczna w Radecznicy: Kolekcja Stanisława Zybały (1930–2014): Zybała S., Radecznickie cmentarze i dzikie miejsca pochówków, Radecznica [b.r.w.] (maszynopis).

Źródła drukowane

Будиловичь А. (иерей), Г. Ольховский, Отчетъ о состоянии и дѣателньности находящагося подь Высочайшымь Его Императорскаго Величества Покровительствомь Холмскаго Православнаго Свято-Богородицкаго Братства за 1908/1909 (тридцатьый) братский годь, Холмь 1909.

Будиловичь А. (иерей), Г. Ольховский, Отчетъ о состоянии и дѣателньности находящагося подь Высочайшымь Его Императорскаго Величества Покровительствомь Холмскаго Православнаго Свято-Богородицкаго Братства за 1911/12 (тридцать третий) братский годь, Холмь 1912.

Герман (епископ), Кораллов Ф., Отчетъ о состоянии и дѣателньности находящагося подь Высочайшымь Его Императорскаго Величества Покровительствомь Холмскаго Православнаго Свято-Богородицкаго Братства за 1898/1899 (двадцатый) братский годь, Холмь 1900.

Олховский Г., Речкин И., Отчетъ о состоянии и дѣателньности находящагося подь Высочайшымь Его Императорскаго Величества Покровительствомь Холмскаго Православнаго Свято-Богородицкаго Братства за 1912/13 (тридцать третий) братский годь, Холмь 1913.

Отчетъ о состоянии и дѣателньности находящагося подь Высочайшымь Его Императорскаго Величества Покровительствомь Холмскаго Православнаго Свято-Богородицкаго Братства за 1910/11 (тридцать вторый) братский годь, Холмь 1911.

Prasa i wydawnictwa periodyczne

„Anastasis. Miesięcznik parafii Zmartwychwstania Pańskiego w Białymstoku” 2020.

„Братская Бесѣда” 1911.

„Варшавский Дневник” 1897.

„Воскресное Чтение” 1926.

„Холмская Церковная Жизнь” 1907, 1908, 1909.

„Холмская Русь” 1913.

„Холмскій Народный Календарь” 1885, 1886, 1891, 1892, 1900, 1901, 1902, 1904, 1906, 1907, 1908, 1909, 1910, 1911, 1912, 1913, 1914.

„Холмско-Варшавскій Епархіальный Вѣстникъ” 1884, 1897, 1887, 1901.

Literatura

Beauvois D., Trójkąt ukraiński. Szlachta, car i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie. 1793–1914, Lublin 2011.

Ciołka D., Latynizacja Kościoła Unickiego w Rzeczypospolitej po synodzie zamojskim, Białystok 2014.

Dmitruk S., Dom bazylianów i parafia unicka w Radecznicy (1869–1875), „Res Historica” 2015, t. 29.

Dmitruk S, Ks. Mikołaj Straszkiewicz – twórczość i działalność proboszcza chełmskiej cerkwi pw. św. Jana Teologa, [w:] Granice i pogranicza. Mikrohistorie i historie życia codziennego, red. P. Guzowski, M. Liedke, M. Ocytko, Kraków 2011.

Dmitruk S., Prawosławne Bractwo Przenajświętszej Bogurodzicy w Chełmie (1879–1914), Lublin 2012 (rozprawa doktorska, Biblioteka Główna UMCS w Lublinie).

Dmitruk S., Skład osobowy prawosławnego domu zakonnego pw. św. Antoniego Pieczerskiego w Radecznicy w latach 1881–1899, „Elpis. Czasopismo Teologiczne Katedry Teologii Prawosławnej Uniwersytetu w Białymstoku” 2014, t. 16.

Dmitruk S., Straszkiewicz Mikołaj (1845–1909), [w:] Encyklopedia Chełma, t. 1: Ludzie, red. Z. Gardziński, P. Kiernikowski, Z. Lubaszewski, A. Rybak, Chełm 2011.

Dmitruk S., Strelbicki Modest (1823–1903), [w:] Encyklopedia Chełma, t. 1: Ludzie, red. Z. Gardziński, P. Kiernikowski, Z. Lubaszewski, A. Rybak, Chełm 2011.

Dmitruk S., Wspomnienia Zofii (Klimczuk) – mniszki prawosławnego monasteru w Radecznicy, „Res Historica” 2017, t. 47.

Dmitruk S., Żeńskie monastery prawosławne na terenie Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX w., „Teka Komisji Historycznej. Oddział PAN w Lublinie” 2009, t. 6.

Dmitruk S., Zapomniany autor „Krestnoj piesni”, „Przegląd Prawosławny” 2012, nr 3.

Dzieje gminy Radecznica, red. R. Smoter-Grześkiewicz, Zamość 2006.

Heller M., Historia Imperium Rosyjskiego, Warszawa 1997.

Hrycak J., Historia Ukrainy 1772–1999. Narodziny nowoczesnego narodu, Lublin 2000.

Jarco J., Cześć Matki Bożej na Rusi, [w:] Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 1: Stadia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu etnicznym, red. S. Stępień, Przemyśl 1990.

Jasinowśkyj J., Znaczenie eparchii przemyskiej w rozwoju ukraińskiej muzyki cerkiewnej, [w:] Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 2: Stadia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu etnicznym, red. S. Stępień, Przemyśl 1994.

Jusiak R., Sanktuarium św. Antoniego w Radecznicy w kontekście środowiska lokalnego, Kalwaria Zebrzydowska 2013.

Kolberg O., Chełmskie. Obraz etnograficzny, t. 1, Kraków 1890 (reprint: Poznań 1964).

Krochmal A., Działalność prawosławnego duchowieństwa w diecezji chełmsko-warszawskiej w latach 1875–1905, „Roczniki Humanistyczne. Historia” 1994, t. 41, z. 2.

Latawiec K., W służbie imperium… Struktura społeczno-zawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni rosyjskiej w latach 1864–1915, Lublin 2007.

Lewalski K., Kościoły chrześcijańskie w Królestwie Polskim wobec Żydów w latach 1855–1914, Wrocław 2002.

Lewalski K., Problem antysemityzmu na łamach „Przeglądu Katolickiego” w latach 1863–1914, „Nasza przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 1995, t. 84.

Lewandowski J., Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny 1772–1875, Lublin 1996.

Markowski A., Przemoc antyżydowska i wyobrażenia społeczne. Pogrom 1906 roku, Warszawa 2018.

Matus I., Pozostałości pounickie w roku obrzędowym prawosławnych wsi białoruskich na północnym Podlasiu, [w:] Białorusini – historia i kultura. Sesja naukowa. Szreniawa, 25–26 czerwca 2010, red. J. Jurkiewicz, Szreniawa 2010.

Matus I., Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku, Białystok 2013.

Medwedyk J., Poczajowski „Bohohłasnyk”. Okoliczności powstania oraz źródła antologii ukraińskiej pieśni religijnej, [w:] Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 5: Miejsce i rola Kościoła Greckokatolickiego w Kościele Powszechnym, red. S. Stępień, Przemyśl 2000.

Medwedyk J., Z dziejów ukraińskiej pieśni religijnej, [w:] Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 2: Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu etnicznym, red. S. Stępień, Przemyśl 1994.

Pawluczuk U., Ośrodki monastyczne w XIX w. na terenach Rzeczypospolitej, [w:] „Pokazanie Cerkwie prawdziwej…”. Studia nad dziejami i kulturą Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej, Białystok 2004.

Pawluczuk U., Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej, Białystok 2007.

Radwan M., Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim. 1796–1839, Lublin 2004.

Rapa S., Ośrodek kultu religijnego w Radecznicy w latach 1772–1914, [w:] Radecznica. Ośrodek życia religijnego i społeczno-kulturowego, red. R. Jusiak, Kalwaria Zebrzydowska 2006.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, t. 14, Warszawa 1895.

Sosna G., Troc-Sosna A., Hierarchia i kler Kościoła Prawosławnego w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XIX–XXI wieku, Ryboły 2012.

Smoter-Grzeszkiewicz R., Zybała S.R., Prawosławni i grekokatolicy na terenie gminy Radecznica, Szczebrzeszyn 2009.

Stopniak F., Franciszek Jaczewski, biskup lubelski, Warszawa 1981.

Szabaciuk A., „Rosyjski Ulster”. Kwestia chełmska w rosyjskiej polityce imperialnej Rosji wobec Królestwa Polskiego w latach 1863–1915, Lublin 2013.

Wiech S., Walka o dusze czy narodowość? Polityka rosyjska wobec Kościoła Greckokatolickiego w Królestwie Polskim w latach 1864–1905, „Nasza przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 1999, t. 92.

Zybała M., Zybała S.R., Tak Cię widzę Radecznico. Ścieżkami, drogami, miedzami, po krzakach i zaroślach łąk, pól, i lasów, Radecznica 2013.

Богогласник или собрание набожных песнопенйи с преложенем оных на ноты, Хольм 1909.

Бого-гласник Песни благоговійния, Львів 1850.

Богогласник. Песни благобійния, Почаїв 1805.

Витошинский Е., Народно-церковный напиев на Холмской Руси, Сергиев Посад 1909.

Духовныя Пѣснопеня иеромонаха Христофора, Холмъ 1913.

Федорик Ю., Православне духовенство в Царстві Польському в 1875–1905 роках, Донецьк 2013.

Галкевич Г., Сакович Христофор, [w:] Тернопільський Енциклопедичний Словник, ред. зб., Тернопіл 2009.

Густова, Л., Традиционные и инновационные элементы в современной бытовой певческой практике белорусской православной культуры, „Вестник Беларускага Дзяржаўнага ўніверсітэта Культуры і Мастацтваў” 2014.

Карашевич П., Очеркъ истории православной церкви на Волыни, Санктпетербугъ 1855.

Климчук М., Валуєвський циркуляр 1863, [w:] Енциклопедія історії України, т. 1: А–В, Київ 2003.

Кобрын М., Православно-русская миссия в Холмской Руси, С. Петербург 1904.

Крестная Песнь, Варшава 1967 (reprint: Беласток 1991).

Крестная Пѣснь иеромонаха Христофора. Слова и музыка иеромонах Христофор, Почаевъ 1905.

Лабынцев Ю., Щавинска Л., Духовная поезя Хпистофора Саковича, „Przegląd Prawosławny” 2010, nr 9.

Марозова С.B., Униатская церковь в этнокультурном развитии Беларуси (1596–1839 гг.), Гродно 2001.

Путь моей жизни. Воспоминания Митрополита Евлогия (Георгиевского), изложенные по его рассказам Т. Манухиной, Москва 1994.

Сабрей В., Емський акт 1876, [w:] Енциклопедія історії України, т. 3: Е–Й, Київ 2005.

Жилюк С., Російська Православна Церква на Волині (1793–1917), Житомир 1996.

Netografia

Harmonogram nabożeństw marzec/kwiecień 2020 r., www.bacieczki.cerkiew.pl/porzdek-naboestw [dostęp: 3.03.2020].

Harmonogram nabożeństw na Wielki Post 2020 r., http://uspienskaja.pl/#/parafia/komunikaty [dostęp: 3.03.2020].

Kalendarz Nabożeństw 2–15 marca 2020 r., https://cerkiew-starosielce.pl/kalendarz-nabozenstw [dostęp: 29.02.2020].

Marzec 2020 r., https://pl-pl.facebook.com/zascianki.cerkiew [dostęp: 3.03.2020].

Nabożeństwa, http://cerkiewkuznica.pl/nabozenstwa [dostęp: 29.02.2020].

Nabożeństwa IV Tygodnia Wielkiego Postu, www.swietegoducha.cerkiew.pl [dostęp: 3.04.2016].

Nabożeństwa, marzec 2020 r., http://www.cerkiewwasilkow.pl [dostęp: 29.02.2020].

Nabożeństwa. Marzec 2020 r., https://pl-pl.facebook.com/Parafia.Nowoberezowo [dostęp: 3.03.2020].

Nabożeństwa w dniach 1–31 marca 2020 r., www.zmartwychwstania.cerkiew.pl/nabozenstwa.html [dostęp: 3.03.2020].

Pierwszy Tydzień Wielkiego Postu. Marzec 2020 r., www.facebook.com/parafiaprawoslawnaworli [dostęp: 29.02.2020].

Plan nabożeństw 23.02.2020–8.03.2020, http://hagiasophia.cerkiew.pl/pl/news/view/show/id/259 [dostęp: 28.02.2020].

Plan nabożeństw. Marzec 2020 r., www.dojlidy.cerkiew.pl/old/shownews.php?id=2491 [dostęp: 3.03.2020].

Plan nabożeństw – marzec 2020 r., https://cerkiew.wygoda.org/#/parafia/nabozenstwa [dostęp: 3.03.2020].

Tygodniowy harmonogram nabożeństw w okresie w okresie 1.03.–8.03.2020 r., http://soborbialystok.pl/tygodniowy-harmonogram-nabozenstw [dostęp: 3.03.2020].

http://liturgia.cerkiew.pl/pages/File/docs/triod-09-tydzien-meki[1].pdf [dostęp: 1.07.2020].

http://liturgia.cerkiew.pl/pages/File/docs/triod-10-wielki-piatek[1].pdf [dostęp: 1.07.2020].

http://liturgia.cerkiew.pl/pages/File/docs/triod-03-tydzien-i[1].pdf [dostęp: 1.07.2020].

http://liturgia.cerkiew.pl/pages/File/docs/triod-04-tydzien-ii[1].pdf [dostęp: 1.07.2020].

http://liturgia.cerkiew.pl/pages/File/docs/triod-05-tydzien-iii[1].pdf [dostęp: 1.07.2020].

http://liturgia.cerkiew.pl/pages/File/docs/triod-06-tydzien-iv[1].pdf [dostęp: 1.07.2020].

http://liturgia.cerkiew.pl/pages/File/docs/triod-07-tydzien-v[1].pdf [dostęp: 1.07.2020].

http://liturgia.cerkiew.pl/pages/File/docs/triod-08-tydzien-vi[1].pdf [dostęp: 1.07.2020].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2021.76.181-206
Data publikacji: 2021-12-31 14:52:44
Data złożenia artykułu: 2020-07-08 16:22:37


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1926
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 787

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2021 Stefan Dmitruk

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.