Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Wołoska gospodarka transhumancyjna w Dalmacji i Bośni na początku XIX wieku w perspektywie francuskiej
Streszczenie w języku polskim
Francuskie rządy w Dalmacji w epoce napoleońskiej (1806–1813) zaowocowały zebraniem olbrzymiej ilości informacji nie tylko o tym regionie, lecz także o sąsiadującej z nim tureckiej Bośni. Dzienniki podróży i raporty dotyczące tych ziem są tak bogate i szczegółowe, że mogą służyć jako źródło wiedzy o społecznościach zamieszkujących te tereny. W niniejszym artykule skupiono się na bardzo wąskim elemencie tego zagadnienia – specyficznym statusie społeczności wołoskich i ich podstawowej aktywności gospodarczej w Dalmacji i Bośni, jaką było pasterstwo transhumancyjne. Porównanie francuskich opinii na temat funkcjonowania pasterstwa w tych regionach prowadzi do wniosków dotyczących różnic i podobieństw w ocenie jego specyfiki. Różnice te są związane przede wszystkim z domniemaną nieefektywnością gospodarki wołoskiej na terenie Dalmacji, podczas gdy w przypadku Bośni lokalne pasterstwo zostało przedstawione jako zróżnicowane i mogące przynieść znaczne korzyści handlowe. Z kolei cechą wspólną społeczności wołoskich w Dalmacji i Bośni było – zdaniem francuskich obserwatorów – przywiązanie do tradycji pasterstwa transhumancyjnego, które było uznawane za prymitywne, czyli mocno zależne od warunków naturalnych.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
PRIMARY SOURCES (MANUSCRIPTS AND PRINTED DOCUMENTS)
Anthouard Ch.-N. de, Description topographique et militaire de la Dalmatie, par le général de brigade d’Anthouard, aide de camp du prince Eugène, Milan, 10 juin 1806, 1806, Service historique de la Défense, Département de l’armée de terre, 1M 1590–1591.
Anthouard Ch.-N. de, Mémoire sur la Bosnie, 14 juin 1806, 1806, Service historique de la Défense, Département de l’armée de terre, 1M 1617.
Botta C., Souvenirs d’un voyage en Dalmatie, Turin 1811.
Chabrol Ch., Laybach le 12 may 1813. Reponse à une lettre du 9 janvier 1813 (Rapport General sur l’Administraion de la Dalmatie pendant l’année 1812), 1813, Archives Nationales, Site Pierrefitte-sur-Seine, F1e62.
Chaumette des Fossés A., Voyage en Bosnie dans les années 1807 et 1808, Paris 1822.
Conscriptio terrenorum et hominum beeder Grafschaften Lica vnd Corbavia, [in:] Popis Like i Krbave 1712. godine: obitelj, zemljišni posjed i etničnost u jugozapadnoj Hrvatskoj, eds. K. Kaser, H. Grandits, S. Gruber, Zagreb 2003.
Cours complet d’agriculture, théorique, pratique, économique et de médecine rurale et vétérinaire: ou, Dictionnaire universel d’agriculture, ed. A. Thouin, vol. 12, Paris 1785.
Dumas M., Rapport de général Mathieu Dumas (2 cahiers, 5 et 37 pages, avec un état des revenus du royaume de Dalmatie), 1806, Service historique de la Défense, Département de l’armée de terre, 1M 1617.
Fortis A., Voyage en Dalmatie, transl. M. Chapuis, vol. 2, Berne 1778.
Lasseret, Mémoire à joindre à la reconnaissance militaire de la Dalmatie, 1806, Service historique de la Défense, Département de l’armée de terre, 1M 1590–1591.
Leclerc, Mémoire sur la Bosnie, 1806, Service historique de la Défense, Département de l’armée de terre, 1M 1617.
Lucio G., Historia di Dalmatia : et in particolare delle città di Trav, Spalatro e Sebenico, Venetia 1674.
Mémoire sur la Bosnie, Raguse, 24 août, 1806, 1806, Service historique de la Défense, Département de l’armée de terre, 1M 1617.
Pauw C. de, Recherches philosophiques sur les américains, Paris 1794.
Rapport au général Molitor (23 pages et 2 tableaux, dont l’un daté du 28 février), Service historique de la Défense, Département de l’armée de terre, 1M 1617.
Rapport General sur l’Administraion de la Dalmatie pendant l’année 1812, 1813, Archives Nationales, Site Pierrefitte-sur-Seine, F1e62.
Roux La Mazelière, Mémoire statistique et topographique sur la Bosnie, 1808, Service historique de la Défense, Département de l’armée de terre, 1M 1618.
Sorbier, Dalmatie (reconnaissance du côtes de la), 4 juin 1806, [in:] 3 mémoires du colonel Sorbier sur les côtes et les îles de l’Istrie et de la Dalmatie, 4 et 6 juin 1806, Service historique de la Défense, Département de l’armée de terre, 1M 1590–1591.
SECONDARY SOURCES
Aličić A., Spaho F., Uvod, [in:] A. Aličić, F. Spaho, B. Zlatar, Opširni popis Kliškog sandžaka iz 1550. godine, Sarajevo 2007.
Božić-Bužančić D., Južna Hrvatska u europskom fiziokratskom pokretu: pokret za obnovu gospodarstva, gospodarske akademije, ogledni vrtovi i poljodjelske škole druge polovice XVIII. i početka XIX. stoljeća, Zagreb 1995.
Bracewell W., Frontier Blood-Brotherhood and the Triplex Confinium, [in:] Constructing Border Societies on the Triplex Confinium: International Project Conference Papers 2: “Plan and Practice: How to Construct a Border Society? The Triplex Confinium c. 1700–1750” (Graz, December 9–12, 1998), eds. D. Roksandić, N. Štefanec, Budapest 2000.
Caciur D., Considerations Regarding the Status of the Morlachs from the Trogir’s Hinterland at the Middle of the 16th Century: Being Subjects of the Ottoman Empire and Land Tenants of the Venetian Republic, “Res Historica” 2016, no. 41, DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2016.41.95.
Czamańska I., The Vlachs – Several Research Problems, “Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 2015, vol. 22, no. 1, DOI: https://doi.org/10.14746/bp.2015.22.1.
Czamańska I., Vlachs and Slavs in the Middle Ages and Modern Era, “Res Historica” 2016, no. 41, DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2016.41.11.
Czamańska I., Wołosi/Vlasi z terenów Hercegowiny w świetle defterów osmańskich z XV i XVI wieku, “Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 2018, no. 25.
Duchet M., Anthropologie et histoire au siècle des Lumières, Paris 1971.
Fiore J., Carlo Botta: An Italian Historian of the American Revolution, “Italica” 1951, vol. 28, no. 3.
Funda I., Milković K., The Militar Gränitz Rechten: An 18th-Century Legal Reform of the Military Frontier, “Povijesni prilozi” 2018, vol. 37, no. 55, DOI: https://doi.org/10.22586/pp.v55i0.92.
Kerautret M., Napoléon et les Balkans, [in:] Les Provinces illyriennes dans l’Europe napoléonienne, ed. J.-O. Boudon, Paris 2015.
Knezović M., Morlak kao prirodni čovjek u djelima Alberta Fortisa, Ivana Lovrića i Balthasara Hacqueta, [in:] Triplex Confinium (1500. – 1800.). Ekohistorija – Zbornik radova, Književni krug Split, Zavod za hrvatsku povijest Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, eds. E. Ivetić, D. Roksandić, Split–Zagreb 2003.
Lovrić I., The Customs of the Morlachs, [in:] Late Enlightenment – Emergence of the Modern ‘National Idea’, vol. 1: Discourses of Collective Identity in Central and Southeast Europe, eds. B. Trencsényi, M. Kopeček, Budapest 2006.
Luković M., Sezonowe migracje pasterzy na Bałkanach: charakter, historia, transformacje, “Res Historica” 2015, no. 40, DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2015.40.61.
Luković M., Zakon vlahom (Ius Valachicum) in the Charters Issued to Serbian Medieval Monasteries and Kanuns Regarding Vlachs in the Early Ottoman Tax Registers (Defters), “Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 2015, vol. 22, no. 1, DOI: https://doi.org/10.14746/bp.2015.22.3.
Markulin N., Vojno poduzetništvo u Mletačkoj Dalmaciji i Boki od 1700. do 1718. godine, “Povijesni prilozi” 2016, no. 51.
Matley I., Transhumance in Bosnia and Herzegovina, “Geographical Review” 1968, vol. 58, no. 2.
Mirdita Z., Vlasi u historiografii, Zagreb 2004.
Nekić A., Što Kraljski Dalmatin iz 1806. godine piše o poljoprivredi, “Rostra: Časopis studenata povijesti Sveučilišta u Zadru” 2010, vol. 3, no. 3.
Novello E., Crime on the Border: Venice and the Morlacchi in the Eighteenth Century, [in:] Constructing Border Societies on the Triplex Confinium: International Project Conference Papers 2: “Plan and Practice: How to Construct a Border Society? The Triplex Confinium c. 1700–1750” (Graz, December 9–12, 1998), eds. D. Roksandić, N. Štefanec, Budapest 2000.
Paladini F., Un caos che spaventa: poteri, territori e religioni di frontiera nella Dalmazia della tarda età veneta, Venezia 2003.
Saint-Armand P., The Pursuit of Laziness: An Idle Interpretation of the Enlightenment, transl. J. Gage, Princeton 2011.
Sajkowski W., The Depiction of the Western Black Sea Region in French Military Documents from the Napoleonic Era, [in:] Europe and the Black Sea Region. A History of Early Knowledge Exchange (1750–1850). Studies on South East Europe, eds. D. Gutmeyr, K. Kaser, vol. 22, Graz 2018.
Samić M., Les voyageurs français en Bosnie à la fin du XVIIIe siècle et au début du XIXe et le pays tel qu’ils l’ont vu, Paris 1960.
Senkowska-Gluck M., Rządy napoleońskie w Ilirii, Wrocław 1980.
Stareţu Ş., Medieval Name and Ethnicity: Serbs and Vlachs, “Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 2015, vol. 22, no. 1, DOI: https://doi.org/10.14746/bp.2015.22.7.
Stoianovich T., Balkan Worlds: The First and Last Europe, Armonk 1994.
Zwitter F., Les Provinces Illyriennes, les problèmes sociaux et économiques, [in:] idem, Les Provinces Illyriennes. Cinq études, Paris 2010.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2021.76.93-107
Data publikacji: 2021-12-31 14:52:37
Data złożenia artykułu: 2021-06-30 15:35:33
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Wojciech Sajkowski
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.