Składniki ustroju miejskiego w Magdeburgu i ich przeniesienie do kultury prawnej Europy Środkowo-Wschodniej

Katalin Gönczi

Streszczenie w języku polskim


Prawo miejskie Magdeburga odegrało ogromną rolę w formowaniu najstarszych organizacji samorządów miast Europy Środkowo-Wschodniej. Heiner Lück podkreśla zwłaszcza jego rolę w kształtowaniu swoistej równowagi pomiędzy różnymi organami samorządu. Tekst wskazuje charakter takich ważnych elementów samorządu miejskiego w średniowiecznym Magdeburgu, jak zgromadzenie mieszczan, rady miasta i ławy sądowej. Autorka podkreśla, że przykład statusu miejskich ławników i rajców dowodzi, iż początki współczesnego państwa mają związek ze średniowiecznymi instytucjami prawnymi miasta. Wyróżnia tu trwającą do śmierci służbę ławników i ich niezależność finansową, odpowiadającą w niektórych aspektach konstytucyjnej doktrynie niezawisłości sędziowskiej. Ponadto przywołuje kilka wpisów z różnych ksiąg miejskich z terenu Europy Środkowo-Wschodniej, które – jej zdaniem – pokazują podobieństwa charakteru dostojników miejskich w różnych czasach, na różnych ziemiach i w różnych systemach władzy. Zjawisko to można, jak uważa autorka opracowania, określić mianem translacji założeń prawa magdeburskiego, co dokumentuje ta sama tradycja prawnicza określająca charakter wyborów rady miejskiej i ławników w źródłach zapisanych na obszarze Czech, Węgier i Polski. Wspólną podstawą dla zasad prawa magdeburskiego było przypuszczalnie tzw. zwierciadło saskie. W niniejszym tekście przyjrzano się bliżej szczególnie dwóm instytucjom prawnym: radzie miejskiej oraz zgromadzeniu obywateli, których działanie dokumentowane było zapisami ksiąg miejskich z terenu Królestwa Węgier.


Słowa kluczowe


samorząd miejski; wolność miejska; zgromadzenie mieszczan; rada miejska; ława sądowa; przeniesienie prawne; Królestwo Węgier; prawo miejskie Žilina; prawo miejskie Budy; wybory rady miejskiej i ławników; obowiązki mieszczan

Pełny tekst:

PDF (Deutsch)

Bibliografia


Battenberg F., Schöffen, Schöffengericht, [in:] Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte, hrsg. v. A. Erler, E. Kaufmann, D. Werkmüller, Bd. 4, Berlin 1990, Sp. 1463–1469.

Battenberg F., Schöffenstuhl, [in:] Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte, hrsg. v. A. Erler, E. Kaufmann, D. Werkmüller, Bd. 4, Berlin 1990, Sp. 1474–1478.

Blazovich L., Das Ofner Stadtrecht und die Rechtsbücher von Ungarn, [in:] Eike von Repgow. A Szász tükör, hrsg. v. L. Blazovich László, J. Schmidt, Szeged 2005, S. 91–101.

Das Saechsische Weichbildrecht. Jus municipale saxonicum, Bd. 1: Weltchronik und Weichbildrecht in 136 Artikeln mit der Glosse, hrsg. v. A. Daniels, F. Gruben, Berlin 1858.

Lück H., Die Anfänge des Magdeburger Stadtrechts und seine Verbreitung in Europa. Strukturen, Mechanismen, Dimensionen, „Sachsen und Anhalt. Jahrbuch der Historischen Kommission für Sachsen-Anhalt“ 2015, Bd. 27.

Dilcher G., Die Rechtsgeschichte der Stadt, [in:] Deutsche Rechtsgeschichte. Land und Stadt – Bürger und Bauer im alten Europa, hrsg. v. K.S. Bader, G. Dilcher, Berlin 1999.

Dilcher G., Rechtshistorische Aspekte des Stadtbegriffs, [in:] Vor- und Frühformen der europäischen Stadt im Mittelalter, hrsg. v. H. Jankuhn, W. Schlesinger, H. Steuer, Göttingen 1973, S. 12–32.

Gierke O., Das deutsche Genossenschaftsrecht, Bd. 1: Rechtsgeschichte der deutschen Genossenschaft, Berlin 1868.

Gönczi K., Ofner Stadtrechtsbuch, [in:] Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte, hrsg. v. A. Cordes, H.-P. Haferkamp, H. Lück, D. Werkmüller, C. Bertelsmeier-Kierst, 2. Aufl., Berlin 2017, Sp. 128–130.

Gönczi K., Carls W., Sächsisch-magdeburgisches Recht in Ungarn und Rumänien. Autonomie und Rechtstransfer im Donau- und Karpatenraum, Berlin–Boston 2013.

Hardt M., Landesausbau, [in:] Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte, hrsg. v. A. Cordes, H. Lück, D. Werkmüller, C. Bertelsmeier-Kierst, 2. Aufl., Berlin 2013, Sp. 416–420.

Hasse C.-P., Senatus Populusque Magdeburgensis. Zur Herausbildung des Rates der Alten Stadt Magdeburg vom 12. bis zum 14. Jahrhundert, „Monumenta Guerickiana“ 2008, Bd. 16/17, S. 3–14.

Hertel G., Urkundenbuch der Stadt Magdeburg, Bd. 1: Bis 1403, Halle 1892.

Irgang W., Landesausbau und Kolonisation. V. Ostmitteleuropa und Ungarn, [in:] Lexikon des Mittelalters, Bd. 5, München 2003, Sp. 1649–1653.

Kannowski B., Conjuratio, [in:] Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte, hrsg. v. A. Cordes, H. Lück, D. Werkmüller, C. Bertelsmeier-Kierst, Bd. 2, 2. Aufl., Berlin 2012, Sp. 878–881.

Kotulla M., Kommunalverfassung, [in:] Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte, hrsg. v. A. Cordes, H. Lück, D. Werkmüller, C. Bertelsmeier-Kierst, Bd. 2, 2. Aufl., Berlin 2012, Sp. 1191–1198.

Lieberwirth R., Das Privileg des Erzbischofs Wichmann und das Magdeburger Recht, Berlin 1990.

Lindner G., Az Altenbergerféle Codex / Der Codex Altenberger. Nagy-szebeni kéziratának szövegkinyomatása / Textabdruck der Hermannstädter Handschrift, Kolozsvár–Klausenburg 1885.

Lindner G., Der Schwabenspiegel bei den Siebenbürger Sachsen, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Germanistische Abteilung“ 1885, Bd. 6, DOI: https://doi.org/10.7767/zrgga.1885.6.1.86, S. 86–141.

Lübke C., Ostkolonisation, Ostsiedlung, Landesausbau im Mittelalter. Der ethnische und strukturelle Wandel östlich von Elbe und Saale im Blick der Neuzeit, [in:] Ostsiedlung und Landesausbau in Sachsen. Die Kührener Urkunde von 1154 und ihr historisches Umfeld, hrsg. v. E. Bünz, Leipzig 2008, S. 467–484.

Lück H., Anfänge der Stadtverfassung nach Magdeburger Recht in Ostmitteleuropa: Kulm (1233), Thorn (1233), Krakau (1257), Lemberg (1356), [in:] Landesherrschaft, Region, Identität. Der Mittelelberaum im historischen Wandel. Festschrift für Prof. Dr. Mathias Tullner, hrsg. v. Th. Großbölting, R. Willenius, Halle (Saale) 2009, S. 18–37.

Lück H., Der Magdeburger Schöffenstuhl als Teil der Magdeburger Stadtverfassung, [in:] Hanse – Städte – Bünde. Die sächsischen Städte zwischen Elbe und Weser um 1500, hrsg. v. M. Puhle, Magdeburg 1996.

Magdeburger Recht, Bd. 2: Die Rechtsmitteilungen und Rechtssprüche für Breslau, Teil 1: Die Quellen von 1261 bis 1452, hrsg. v. F. Ebel, Köln–Wien 1989.

Magdeburger Schöffensprüche und Rechtsmitteilungen für den Oberhof Leitmeritz, hrsg. v. W. Weizsäcker, Stuttgart–Berlin 1943.

Moldt D., Deutsche Stadtrechte im mittelalterlichen Siebenbürgen, Korporationsrechte, Sachsenspiegelrecht, Bergrecht, Köln–Weimar –Wien 2009.

Mollay K., Das Ofner Stadtrecht. Eine deutschsprachige Rechtssammlung des 15. Jahrhunderts aus Ungarn, Budapest 1959.

Papsonová M., Sasko-magdeburské právo na Slovensku. Krajinské právo v Žilinské knihe, Bratislava–Žilina 2014.

Puhle M., Erzbischof Wichmann (1152–1192) und Magdeburg im hohen Mittelalter. Stadt, Erzbistum, Reich, Magdeburg 1992.

Schranil R., Stadtverfassung nach Magdeburger Recht. Magdeburg und Halle, Breslau 1915.

Weber M., Die Stadt. Max Weber Gesamtausgabe, Band I/22,5: Die Wirtschaft und die gesellschaftlichen Ordnungen und Mächte. Nachlass, Tübingen 1999.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2017.72.69-79
Data publikacji: 2018-07-03 08:47:21
Data złożenia artykułu: 2017-11-09 20:31:14


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1363
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (Deutsch) - 636

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2018 Katalin Gönczi

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.