Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Formowanie się ram przestrzennych i instytucjonalnych gminy miejskiej w średniowiecznym Lublinie (XIII i XIV w.)
Streszczenie w języku polskim
Artykuł dotyczy formowania się struktur instytucjonalnych i ram przestrzennych późnośredniowiecznego osadnictwa miejskiego, które rozwinęły się w ciągu XIII i XIV stulecia na Wzgórzu Staromiejskim w Lublinie. Autor reinterpretuje ustalenia wcześniejszych badań nad historią Lublina w świetle koncepcji Maxa Webera o zachodnioeuropejskim modelu miasta komunalnego. Miasto tego typu jest charakteryzowane jako autonomiczna jednostka administracyjna, posiadająca własny samorząd gminny i system sądownictwa, jak również jako podmiot terytorialny z określonymi granicami. Autor wyróżnia trzy etapy rozwoju miejskiego w Lublinie: 1) powstanie wczesnomiejskiego osadnictwa wzdłuż dzisiejszej ulicy Grodzkiej, w sąsiedztwie kościoła św. Michała Archanioła w XIII w., 2) wprowadzenie prawa miejskiego i stworzenie nowego układu urbanistycznego przez Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, 3) gwałtowne przyspieszenie rozwoju instytucjonalnego i przestrzennego po śmierci Kazimierza.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Sources
Długosz J., Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, lib. 9, red. D. Turkowska, Warszawa 1987.
Długosz J., Liber beneficiorum diocesis cracoviensis, t. 1–3, „Opera omnia”, 7–9, Kraków 1863–1864.
Kodeks dyplomatyczny małopolski, red. F. Piekosiński, t. 1–3, Kraków 1876, 1886, 1887.
Materiały do historii miasta Lublina 1317–1792, red. J. Riabinin, Lublin 1938.
Monumenta Poloniae Historica, red. A. Bielowski, t. 2, Lwów 1872.
Traska Annals: Monumenta Poloniae Historica, t. 2, Lwów 1872.
Wilkierze XV–XVII w., red. L. Białkowski, Lublin 1928.
Wyjątki z najdawniejszej księgi miejskiej lubelskiej, [in:] Archiwum Komisji Historycznej, t. 3, Kraków 1886.
Zbiór dokumentów małopolskich, red. S. Kuraś, t. 4–5, Wrocław 1969, 1970.
Literature
Bartoszewicz A., Ratusz w małych miastach polskich w XV–XVI wieku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2014, nr 74, pp. 161–172.
Dobrzański J., Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego w Lublinie, „Rocznik Lubelski” 1958, nr 1, pp. 256–269.
Drelicharz W., Annalistyka małopolska XIII–XV wieku: kierunki rozwoju wielkich roczników kompilowanych, Kraków 2003.
Dymmel P., System sfragistyczny średniowiecznego Lublina. Próba rekonstrukcji, [in:] Pieczęć w Polsce średniowiecznej i nowożytnej. Zbiór studiów, red. P. Dymmel, Lublin 1998, pp. 193–215.
Dzieje Lublina. Próba syntezy, red. J. Mazurkiewicz, t. 1, Lublin 1965.
Froehlichowa Z., Z dziejów organizacji władz miejskich m. Lublina do końca XVII wieku, „Pamiętnik Lubelski” 1930, nr 1, pp. 69–115.
Gawarecki H., Paulowa S., Stankowa M., Klęski pożarów w Lublinie, „Rocznik Lubelski” 1973, nr 16, pp. 211–225.
Gawlas S., Przełom lokacyjny w dziejach miast środkowoeuropejskich, [in:] Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, red. Z. Kurnatowska, T. Jurek, Poznań 2005, pp. 133–162.
Gawlas S., Ulica a zmiany krajobrazu miejskiego w okresie lokacji, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1999, nr 1–2, pp. 3–25.
Gawlas S., Ustrojowe i społeczne uwarunkowania lokacji miejskich na ziemiach polskich w 1. połowie XIII wieku, „Archaeologia Historica Polona” 2015, nr 23, pp. 7–56.
Gawlas S., Uwagi o polityce miejskiej Kazimierza Wielkiego, [in:] Aetas media, aetas moderna. Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. H. Manikowska, A. Bartoszewicz, W. Fałkowski, Warszawa 2000, pp. 25–41.
Gąsiorowski A., Wójt i starosta. Ramię monarsze w polskim mieście średniowiecznym, [in:] Ars historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski, red. M. Biskup, Poznań 1976, pp. 437–444.
Irsigler F., Annäherungen an den Stadtbegriff, [in:] Europäische Städte im Mittelalter, hrsg. v. F. Opll, Ch.P. Sonnlechner, Innsbruck 2010, pp. 15–30.
Kłoczowski J., Dominikanie polscy na Śląsku w XIII–XIV wieku, Lublin 1956.
Kłoczowski J., Klasztor dominikański w Lublinie w pierwszych wiekach swego istnienia w ramach prowincji polskiej (stulecia XIII–XVI), [in:] Dominikanie w Lublinie. Studia z dziejów kultury, red. H. Gapski, Lublin 2006, pp. 23–58.
Kłoczowski J., Lublin po nadaniu prawa miejskiego, [in:] Dzieje Lublina. Próba syntezy, red. J. Mazurkiewicz, t. 1, Lublin 1965, pp. 45–56.
Kłoczowski J., Najstarszy klasztor lubelski i jego początkowe dzieje, [in:] Kościół, społeczeństwo, kultura. Prace ofiarowane profesorowi Wiesławowi Müllerowi z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej i dydaktycznej, red. J. Drob, Lublin 2004, pp. 11–16.
Krakowski S., Polska w walce z najazdami tatarskimi w XIII wieku, Warszawa 1956.
Kuczyńska J., Kościół farny św. Michała w Lublinie, Lublin 2004.
Kuraś S., Przywileje prawa niemieckiego miast i wsi małopolskich XIV–XV wieku, Wrocław 1971.
Kutyłowska I., Miasta Lubelszczyzny sprzed układu w Krewie (stan badań), [in:] Civitas et villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej, red. C. Buśko, Wrocław 2002, pp. 165–175.
Kutyłowska I., Rozwój Lublina w V–XIV wieku na tle urbanizacji międzyrzecza środkowej Wisły i Bugu, Lublin 1990.
Kutyłowska I., Wczesnośredniowieczne umocnienia obronne na wzgórzu staromiejskim w Lublinie, „Rocznik Lubelski” 1983–1984, nr 25–26, pp. 173–180.
Lublin 1317–1967, red. H. Zins, Lublin 1967.
Mencel T., Archiwum Akt Dawnych w Lublinie (1827–1887), „Rocznik Lubelski” 1958, nr 1, pp. 8–36.
Michalczuk S., O początkach Lublina, czyli geneza układu urbanistycznego Starego Miasta, „Biuletyn Historii Sztuki” 1970, nr 2, pp. 206–209.
Michalski W., Two Medieval Traditions of Lublin and Their Influence on the Local Community’s Sense of Identity (13th? – the Beginning of the 17th Century) [in print].
Mitrus E., Archeologia o murach miejskich i młodszych liniach obrony miasta, [in:] Lublin i okolice w badaniach archeologicznych, red. E. Banasiewicz, Lublin 1999, pp. 31–38.
Mitrus E., Początki kościoła św. Michała w Lublinie, [in:] Lublin przez wieki. Szkice z badań archeologicznych, red. E. Banasiewicz-Szykuła, Lublin 2004, pp. 53–80.
Müller W., Data lokacji Lublina, „Roczniki Humanistyczne” 1960, nr 4, pp. 101–107.
Myśliński K., Czasy walki o samorząd, [in:] Dzieje Lublina. Próba syntezy, red. J. Mazurkiewicz, t. 1, Lublin 1965, pp. 57–79.
Myśliński K., Geneza dawnego województwa lubelskiego, [in:] Spojrzenia w przeszłość Lubelszczyzny, red. K. Myśliński, A.A. Witusik, Lublin 1974, pp. 9–25.
Myśliński K., Lublin a handel Wrocławia z Rusią w XIV i XV wieku, „Rocznik Lubelski” 1960, nr 3, pp. 5–36.
Myśliński K., Lublin w życiu gospodarczym i politycznym Polski przedrozbiorowej, [in:] Lublin 1317–1967, red. H. Zins, Lublin 1967, pp. 7–48.
Myśliński K., Najstarsza miejska historia Lubelszczyzny w świetle dokumentu Konrada Mazowieckiego z roku około 1239, [in:] Studia historyczne. Księga Jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin prof. dra Stanisława Arnolda, Warszawa 1965, pp. 288–300.
Myśliński K., Najstarszy Lublin. Proces tworzenia się średniowiecznego miasta, „Rocznik Lubelski” 1966, nr 9, pp. 145–188.
Myśliński K., Początki miast na obszarze między Wisłą środkową i Bugiem, [in:] I Międzynarodowy Kongres Archeologii Słowiańskiej, Warszawa 14–18 IX 1965, red. W. Hensel, t. 4, Wrocław 1968, pp. 337–349.
Myśliński K., Problemy terytorialne w stosunkach między Polską i księstwem halicko-włodzimierskim w XIII wieku, [in:] Nihil superfluum esse. Prace z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, red. J. Strzelczyk, J. Dobosz, Poznań 2000, pp. 229–236.
Myśliński K., Wójt dziedziczny i rada miejska w Lublinie 1317–1504, Lublin 1962.
Okniński P., Główne etapy kształtowania się miasta lokacyjnego w Sandomierzu w XIII–XIV wieku, „Roczniki Historyczne” 2016, nr 82, pp. 79–106.
Okniński P., Uwarunkowania początków rozwoju polskich kancelarii miejskich na przykładzie Krakowa (do 1312 r.), [in]: Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej XV–XVIII stulecia, red. A. Adamska, A. Bartoszewicz, M. Ptaszyński, Warszawa 2012, pp. 27–45.
Orłowska A., W sprawie polityki handlowej Kazimierza Wielkiego, [in:] Z dziejów średniowiecznej Europy Środkowo-Wschodniej. Zbiór studiów, red. J. Tyszkiewicz cz. 2, Warszawa 2007, pp. 153–165.
Ptaśnik J., Studia nad patrycjatem krakowskim wieków średnich, „Rocznik Krakowski” 1913, nr 15, pp. 23–95.
Resztak M., Najstarsza zachowana lubelska księga miejska i jej pisarze, cz. 1, „Studia Źródłoznawcze” 2013, nr 51, pp. 3–18.
Resztak M., Najstarsza zachowana lubelska księga miejska i jej pisarze, cz. 2, „Studia Źródłoznawcze” 2014, nr 52, pp. 23–43.
Resztak M., Ze studiów nad kulturą prawną kancelarii miejskiej późnośredniowiecznego Lublina, [in:] Coram iudicio. Studia z dziejów kultury prawnej w miastach późnośredniowiecznej Polski, red. A. Bartoszewicz, Warszawa 2013, pp. 109–130.
Riabinin J., Materiały do historii miasta Lublina 1317–1792, Lublin 1938.
Rola A., Historia podlubelskiej wsi Konopnica do połowy XVI wieku, „Rocznik Lubelski” 2013, nr 39, pp. 9–19.
Rozwałka A., Lubelskie wzgórze staromiejskie w procesie formowania średniowiecznego miasta, Lublin 1997.
Rozwałka A., Sieć osadnicza w archidiakonacie lubelskim w średniowieczu. Studium archeologiczno-historyczne, Lublin 1999.
Rozwałka A., Zarys stanu badań archeologicznych i historycznych średniowiecznego Lublina, [in:] Lublin przez wieki. Szkice z badań archeologicznych, red. E. Banasiewicz-Szykuła, Lublin 2004, pp. 35–52.
Rozwałka A., Niedźwiadek R., Stasiak M., Lublin wczesnośredniowieczny. Studium rozwoju przestrzennego, Warszawa 2006.
Rozwałka A., Stasiak M., Dominikanie a przestrzeń miejska średniowiecznego Lublina, [in:] Dominikanie w Lublinie. Studia z dziejów kultury, red. H. Gapski, Lublin 2006, pp. 59–71.
Samsonowicz H., Przemiany osi drożnych w Polsce późnego średniowiecza, „Przegląd Historyczny” 1973, nr 64, pp. 697–716.
Samsonowicz H., Szlak bałtycko-czarnomorski w XIII–XIV wieku, [in:] Balticum. Studia z dziejów polityki, gospodarki i kultury XII–XVII wieku ofiarowane Marianowi Biskupowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Z.H. Nowak, Toruń 1992, pp. 285–290.
Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, t. 3: Dzieje Lubelszczyzny, oprac. S. Kuraś, Warszawa 1983, pp. 39, 107.
Sochacka A., Organizacja zarządu dóbr ziemskich w województwie lubelskim w średniowieczu, „Rocznik Lubelski” 1985–1986, nr 27–28, pp. 31–50.
Sochacka A., Polityczne i administracyjne związki terytorium lubelskiego z Sandomierzem w średniowieczu, [in:] Sandomierz – z dziejów polityki, prawa i kultury, red. A. Wrzyszcz, Sandomierz 2001, pp. 74–88.
Stankowa M., Kancelaria miasta Lublina XIV–XVIII w., Warszawa 1968.
Starzyński M., Spór o miasto. Kraków w ostatnim dziesięcioleciu panowania Kazimierza Wielkiego, [in:] Kazimierz – sławny i z czynów wielki, red. M. Starzyński, Kraków 2011, pp. 85–95.
Sułowski Z., Przedlokacyjny Lublin w świetle źródeł pisanych, [in:] Dzieje Lublina. Próba syntezy, red. J. Mazurkiewicz, t. 1, Lublin 1965, pp. 30–42.
Szacherska S.M., Płock – civitas vetus czy civitas cathedralis?, [in:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. S.K. Kuczyński, t. 5, Warszawa 1992, pp. 186–187.
Szafran P., Rozwój średniowiecznej sieci parafialnej w Lubelskiem, Lublin 1958.
Szczygieł R., Lokacja i rozwój Lublina w XIV w. Na drodze ku świetności [in print].
Szczygieł R., Wokół lokacji Lublina na prawie niemieckim, [in:] Hereditas praeteriti additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi, red. H. Taras, A. Zakościelna, Lublin 2009, pp. 501–508.
Szczygieł R., Zmiany centrum handlowego Lublina od XIV do XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1992, nr 3, pp. 313–318.
Szymański J., Dokument lokacyjny Władysława Łokietka dla Lublina z 1317 roku, [in:] Lublin 1317–1967, red. H. Zins, Lublin 1967, pp. 271–287.
Teterycz-Puzio A., Geneza województwa sandomierskiego. Terytorium i miejsce w strukturze państwa polskiego w średniowieczu, Słupsk 2001.
Teterycz-Puzio A., Przyczyny i cele najazdów litewskich na ziemię sandomierską w XIII w., „Rocznik Lubelski” 2009, nr 35, pp. 9–22.
Trojanowska M., Dokument miejski lubelski od XIV do XVIII wieku. Studium dyplomatyczne, Warszawa 1977.
Trojanowska M., Katalog pieczęci miasta Lublina od roku 1317 do roku 1811, „Archeion” 1974, nr 60–61, pp. 105–123.
Trojanowska M., Pieczęcie miasta Lublina od roku 1317 do roku 1811, „Archeion” 1974, nr 60–61, pp. 81–104.
Urzędnicy małopolscy XII–XV wieku. Spisy, oprac. J. Kurtyka, Wrocław 1990.
Weber M., Die Stadt, „Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik“ 1921, Bd. 47, pp. 621–772.
Widawski J., Miejskie mury obronne w państwie polskim do początku XV wieku, Warszawa 1973.
Wyrozumski J., Maciej, [w:] Polski słownik biograficzny, red. E. Rostworowski, t. 19, Wrocław 1974.
Zientara B., Przełom w rozwoju miast środkowoeuropejskich w pierwszej połowie XIII wieku, „Przegląd Historyczny” 1976, nr 67, pp. 219–243.
Zientara B., Przemiany społeczno-gospodarcze i przestrzenne miast w dobie lokacji, [in:] Miasta doby feudalnej w Europie środkowo-wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne, red. A. Gieysztor, T. Rosłanowski, Warszawa 1976, pp. 67–97.
Żmudzki P., Studium podzielonego Królestwa. Książę Leszek Czarny, Warszawa 2000.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2017.72.81-94
Data publikacji: 2018-07-03 08:47:23
Data złożenia artykułu: 2017-11-09 21:48:20
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2018 Piotr Okniński
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.