Sztuczna inteligencja – wyzwania i perspektywy dla bibliotek naukowych

Monika Maria Jaworska, Ewa Barbara Rzeska

Streszczenie w języku polskim


Dynamiczny rozwój sztucznej inteligencji stwarza nowe możliwości i perspektywy dla instytucji zajmujących się wyszukiwaniem, przetwarzaniem i udostępnianiem informacji. Wdrażanie rozwiązań związanych ze sztuczną inteligencją w usługach bibliotecznych niesie ze sobą wiele wyzwań. Biblioteki w tych procesach muszą zmierzyć się z problemami natury prawnej, etycznej czy technologicznej. Istotną kwestią jest edukacja informatyczna, która pozwoli zrozumieć działanie oraz możliwości nowych narzędzi. Potrzebna jest szeroka dyskusja dotycząca tych problemów, a także stworzenie ram prawnych i etycznych przez organizacje międzynarodowe i rządy poszczególnych państw.

 


Słowa kluczowe


sztuczna inteligencja, usługi biblioteczne, biblioteki naukowe

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Akt ws. sztucznej inteligencji: pierwsze przepisy regulujące AI, [online] https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20230601STO93804/akt-ws-sztucznej-inteligencji-pierwsze-przepisy-regulujace-ai [dostęp: 10.11.2023].

Andersdotter K., Artificial intelligence skills and knowledge in libraries, “Journal of Information Literacy” 2023, vol. 17, no. 2, pp. 1–24, [online] https://journals.cilip.org.uk/jil/article/view/14 [dostęp: 19.12.2023]. DOI: https://doi.org/10.11645/17.2.14.

Będkowski M. et al., Sztuczna inteligencja (AI) jako megatrend kształtujący edukację: jak przygotować się na szanse i wyzwania społeczno-gospodarcze związane ze sztuczną inteligencją?, Warszawa 2022. DOI: https://doi.org/10.24131/9788367385107.

Biała księga w sprawie sztucznej inteligencji. Europejskie podejście do doskonałości i zaufania, Komisja Europejska (2020), [online] https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/commission-white-paper-artificial-intelligence-feb2020_en.pdf [dostęp: 11.12.2023].

Boden M.A., Sztuczna inteligencja: jej natura i przyszłość, Łódź 2020. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-639-8.

Cambridge Dictionary, [online] https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/artificial-intelligence [dostęp: 14.11.2023].

Chakarova J.A., AI: Already in Libraries, Trends and Issues in Library Technology, 2022, pp. 8–11, [online] https://repository.ifla.org/bitstream/123456789/1940/1/tilt_newsletter-

June2022-RU19Final.pdf [dostęp: 19.12.2023].

Cordell R., Machine learning and libraries: a report on the state field, [online] https://apo.org.au/sites/default/files/resource-files/2020-07/apo-nid307049.pdf [dostęp: 20.12.2023].

Cox A.M., The Ethics of AI for Information Professionals: Eight Scenarios, “Journal of the Australian Library and Information Association”, vol. 71, 2022 – Issue 3, pp. 201–214,

[online] https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/24750158.2022.2084885 [dostęp: 22.12.2023]. DOI: https://doi.org/10.1080/24750158.2022.2084885.

Cox A.M., Mazumdar S., Defining artificial intelligence for librarians, “Journal of Librarianship and Information Science” 2022, pp. 1–11, [online] https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/09610006221142029 [dostęp: 14.12.2023]. DOI: 10.1177/09610006221142029.

Developing a library strategic response to Artificial Intelligence, [online] https://www.ifla.org/developing-a-library-strategic-response-to-artificial-intelligence/ [dostęp: 18.12.2023].

Edili: Ethical dilemmas for librarians and other information workers: case studies, [online] https://www.iws.th-koeln.de/edili/edili-about.htm [dostęp: 07.12.2023]

Encyklopedia PWN, [online] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/sztuczna-inteligencja;3983490.html [dostęp: 10.11.2023].

Gasparini A., Understanding Artificial Intelligence in Research Libraries: An Extensive Literature Review, “LIBER Quarterly: The Journal of the Association of European Research Libraries” 2022, vol. 32, no. 1, pp. 1–36, [online] https://liberquarterly.eu/article/view/10934/13102 [dostęp: 15.12.2023]. DOI: https://doi.org/10.53377/lq.10934.

Garoufallou E., Gaitanou P., Big Data: Opportunities and Challenges in Libraries, a Systematic Literature Review, “College & Research Libraries”, 82 (3), pp. 410–435, [online] https://crl.acrl.org/index.php/crl/article/view/24918 [dostęp: 08.12.2023]. DOI: https://doi.org/10.5860/crl.82.3.410.

Goldin I., Dokąd zmierza świat: 100 map na następne 100 lat, Warszawa 2022.

Grbin L., Nicholls P., Russel F., Fuller-Tyszkiewicz M., Olsson C.A., The Development of a Living Knowledge System and Implications for Future Systematic Searching, “Journal of the Australian Library and Information Association”, vol. 71, 2022 – Issue 3, pp. 275–292, [online] https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/24750158.2022.2087954 [dostęp: 04.12.2023]. DOI: https://doi.org/10.1080/24750158.2022.2087954.

Hoffman R., Rozmowa z chatem GPT o przyszłości ludzi i świata, Warszawa 2023.

Hussain A., Use of artificial intelligence in the library services: prospects and challenges, “Library Hi Tech News” 2023, vol. 40, Issue 2, pp. 15–17, [online] https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/LHTN-11-2022-0125/full/html [dostęp: 21.12.2023].DOI: https://doi.org/10.1108/LHTN-11-2022-0125.

Joy B. et al., Sztuczna inteligencja: bezpieczeństwo i zabezpieczenia, Warszawa 2020.

Kąkolewicz M., Media, technologie informacyjne i sztuczna inteligencja w procesach uczenia się: ujęcie kognitywistyczne, Poznań 2019.

Kaplan J., Sztuczna inteligencja, Warszawa 2019.

Kaushal V., Yadav R., The Role of Chatbots in Academic Libraries: An Experience-based Perspective, “Journal of the Australian Library and Information Association”, vol. 71, 2022 – Issue 3, pp. 215–232, [online] https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/24750158.2022.2106403 [dostęp: 07.12.2023]. DOI: https://doi.org/10.1080/24750158.2022.2106403.

Kennedy M.L., What Do Artificial Intelligence (AI) and Ethics of AI Mean in the Context of Research Libraries?, “Research Library Issues”, no. 299 (2019): Ethic of Artificial Inteligence pp. 1–66, [online] https://publications.arl.org/rli299/1 [dostęp: 07.12.2023].

Kowalska-Chrzanowska M., Biblioteki akademickie jako przestrzeń innowacji, „Przegląd Biblioteczny”, R. 91, z. 1 (2023), s. 22–44. DOI: https://doi.org/10.36702/pb.975.

Kruszewski K., Ocena zależności między wizerunkiem robota a zaufaniem do robota w świetle koncepcji doliny niesamowitości, na przykładzie zawodów o wysokim prestiżu społecznym, „Zagadnienia Informacji Naukowej – Studia Informacyjne” 2019, t. 57, nr 2 (114), s. 80–96, [online] https://ojs.sbp.pl/index.php/zin/article/view/461/418 [dostęp: 20.12.2023]. DOI: https://doi.org/10.36702/zin.461.

Lipińska I., Etyka sztucznej inteligencji w dokumentach Unii Europejskiej w latach 2017-2020, „Edukacja Filozoficzna” 2022, nr 73/22, s. 11–38. DOI: https://doi.org/10.14394/edufil.2022.0001.

Margas G. et al., ChatGPT 4: sztuczna inteligencja, czym jest i jak może zmienić nasz świat, Szczecin 2023.

Mazur J., Unia Europejska wobec rozwoju sztucznej inteligencji: proponowane strategie regulacyjne a budowanie jednolitego rynku cyfrowego, „Europejski Przegląd Sądowy” 2020, nr 9, s. 14.

Mickie I.A.S., Narayan B., Enhancing the Academic Library Experience with Chatbots: An Exploration of Research and Implications for Practice, “Journal of the Australian Library and Information Association”, vol. 68, 2019 – Issue 3, pp. 268–277, [online] https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/24750158.2019.1611694 [dostęp: 07.12.2023]. DOI: https://doi.org/10.1080/24750158.2019.1611694.

Moore J., The Dartmouth College Artificial Intelligence Conference: The Next Fifty Years, „AI Magazine” 2006, vol. 27, no. 4, pp. 87–91, [online] https://www.aaai.org/ojs/index.php/aimagazine/article/view/1911 [dostęp: 07.11.2023]. DOI: https://doi.org/10.1609/aimag.v27i4.1911.

OECD (2020) The OECD AI principles, [online] https://oecd.ai/en/ai-principles [dostęp: 11.12.2023].

Okunlaya R.O., Abdullah N.S., Alias R.A., Artificial intelligence (AI) library services innovative conceptual framework for the digital transformation of university education, “Library Hi Tech” 2022, vol. 40, no. 6, pp. 1869–1892, [online] https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/LHT-07-2021-0242/full/html [dostęp: 13.12.2023]. DOI: https://doi.org/10.1108/LHT-07-2021-0242.

Ortiz S., What is generative AI and why is it so popular? Here’s everything you need to know, [online] https://www.zdnet.com/article/what-is-generative-ai-and-why-is-it-so-popular-heres-everything-you-need-to-know/ [dostęp: 21.12.2023].

Oświadczenie IFLA w sprawie bibliotek i sztucznej inteligencji 2019, [online] https://www.ifla.org/wp-content/uploads/2019/05/assets/faife/ifla_statement_on_libraries_and_artificial_intelligence.pdf [dostęp: 07.12.2023].

Przewodnik UNESCO po Chat GPT w szkolnictwie wyższym, [online] https://www.iesalc.unesco.org/wp-content/uploads/2023/04/ChatGPT-and-Artificial-Intelligence-in-higher-education-Quick-Start-guide_EN_FINAL.pdf [dostęp: 05.12.2023].

Rybiński K., Algokracja: jak i dlaczego sztuczna inteligencja zmienia wszystko?, Warszawa 2023.

Sayantoni B., Shamim A.M., Implementing artificial intelligence in library services: a review of current prospects and challenges of developing countries, “Library Hi Tech News” 2023, vol. 41, no. 1, s. 7–10, [online] https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/LHTN-07-2023-0126/full/html [dostęp: 18.12.2023]. DOI: https://doi.org/10.1108/LHTN-07-2023-0126.

Świat nowych technologii: czy sztuczna inteligencja zdominuje życie człowieka, red. J. Stawnicka et al., Sosnowiec 2019.

The AI and Libraries Study Circle: how 100 library professionals increased their AI literacy, [online] https://universityofgalway.ie/ifla/abstracts/ [dostęp: 19.12.2023].

The Bletchley Declaration by Countries Attending the AI Safety Summit, 1–2 November 2023, [online] https://www.gov.uk/government/publications/ai-safety-summit-2023-the-

-bletchley-declaration/the-bletchley-declaration-by-countries-attending-the-ai-safety-summit-1-2-november-2023 [dostęp: 14.11.2023].

Tłuczek M., Jak sztuczna inteligencja zmieni twoje życie, Gliwice 2023, s. 16–19.

UNESCO (2022) K-12 AI curricula: A mapping of government-endorsed AI curricula, [online] https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000380602 [dostęp: 11.12.2023].

Uzwyshyn R., Steps Towards Building Library AI Infrastructures: Research Data Repositories, Scholarly Research Ecosystems and AI Scaffolding, 2022, pp. 15, [online] https://repository. ifla.org/bitstream/123456789/2062/1/s8-uzwyshyn-en-paper.pdf [dostęp: 10.12.2023].

Wawrzynek K.A., Innowacje technologiczne – świat wirtualny – przyczyną opracowania nowych dróg komunikacji w procesie zdobywania wiedzy, „Bibliotheca Nostra” 2022, no. 1(63), s. 96–108, [online] https://sbc.org.pl/dlibra/publication/735250/edition/692179?search=bWV0YWRhdGFzZWFyY2g_YWN0aW9uPUFkdmFuY2VkU2VhcmNoQWN0a-W9uJnR5cGU9LTMmcD0wJnZhbDE9VGl0bGU6JTIyQmlibGlvdGhlY2ErTm9zdHJhJTJDKzIwMjIlMkMrTm8rMSg2MyklMjImaXBwPTI1 [dostęp: 18.12.2023]

Wheatley A., Hervieux S., Artificial intelligence in academic libraries: An environmental scan, “Information Services & Use” 2019, vol. 39, no. 4, pp. 347–356, [online] https://content.iospress.com/articles/information-services-and-use/isu190065 [dostęp: 07.12.2023]. DOI: 10.3233/ISU-190065.

Wodecki A., Sztuczna inteligencja we współczesnych organizacjach: jak autonomiczne systemy mogą wpływać na firmy, modele biznesowe i rynki?, Warszawa 2021.

Wojciechowska M., Orzoł M., Usługi zdalnej komunikacji bibliotekarz z czytelnikiem jako przykład narzędzi wspierających warsztat badawczy użytkownika biblioteki, „Roczniki Biblioteczne” 2021, nr 65, [online] https://wuwr.pl/rbibl/article/view/13658/12375 [dostęp: 18.12.2023]. DOI: https://doi.org/10.19195/0080-3626.65.14.

Wojciechowski J., Biblioteczna mediacja pod lupą, „Biblioteka” 2019, nr 23 (32), s. 9–40, [online] https://pressto.amu.edu.pl/index.php/b/article/view/22041/21073 [dostęp:

12.23]. DOI: 10.14746/b.2019.23.1

Wstrzymajcie eksperymenty ze sztuczną inteligencją silniejszą niż GPT-4 na 6 miesięcy – list otwarty, [online] https://instytutsprawobywatelskich.pl/wstrzymajcie-eksperymenty-ze-sztuczna-inteligencja-silniejsza-niz-gpt-4-na-6-miesiecy-list-otwarty/ [dostęp: 08.11.2023].

Zalecenie UNESCO w sprawie etyki sztucznej inteligencji przyjęte 21 listopada 2021 roku, s. 1–54, [online] https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/Publikacje/Sztuczna_

inteligencja-3.pdf [dostęp: 04.12.2023].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/fb.2023.65.73-88
Data publikacji: 2024-10-03 11:42:12
Data złożenia artykułu: 2024-02-14 13:24:14


Statystyki


Widoczność abstraktów - 490
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 145

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Monika Maria Jaworska, Ewa Barbara Rzeska

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.