Rzeczywistość wymyślona: jak unita Josafat Kuncewicz niby przyczynił się do nawrócenia patriarchi moskiewskiego Nikona

Margarita A. Korzo

Streszczenie w języku polskim


Celem artykułu jest pokazanie relacji między literaturą a wydarzeniami pozaliterackimi na przykładzie postaci Jozafata Kuncewicza (1580–1623) – pierwszego męczennika Kościoła Unickiego w Rzeczypospolitej – i związanego z nim cudu. Utwory hagiograficzne zawierają opis cudownego nawrócenia i przejścia na katolicyzm patriarchy moskiewskiego Nikona (1605–1681), które miało dokonać się w Moskwie za przyczyną obrazka przedstawiającego Kuncewicza. Następstwem cudu była rezygnacja Nikona z patriarszego urzędu. Powstały około 1672 roku opis cudu z czasem obrastał w nowe, towarzyszące niezwykłemu wydarzeniu okoliczności; rodziły się one z pogłosek i mitów, ale także odzwierciedlały pewną realność historyczną. Artykuł analizuje najpóźniejszą wersję tej historii (S.P. Ważyński, Kazanie na uroczystość Bł. Jozafata Kuncewicza, Wilno 1762), ustalając etapy kształtowania się poszczególnych jej części (narracyjne konstruowanie rzeczywistości), a także konfrontując realność historyczną z opisaną w cudownym wydarzeniu rzeczywistością wyimaginowaną.


Słowa kluczowe


utwory hagiograficzne; hagiografia; Jozafat Kuncewicz; patriarcha moskiewski Nikon; przejście na katolicyzm; narracyjne konstruowanie rzeczywistości

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Sources

Istoričeskij rasskaz o putešestvii polʹskih poslov v Moskoviû, imi predprinâtom v 1667 g. (1991). In: Nikolaj Mihajlovič Rogožin (ed.), Proezžaâ po Moskovii (Rossiâ XVI–XVII vekov glazami diplomatov) (pp. 320–341). Moskva: Meždunarodnye otnošeniâ. [Исторический рассказ о путешествии польских послов в Московию, ими предпринятом в 1667 г. (1991). In: Николай Михайлович Рогожин (ed.), Проезжая по Московии (Россия XVI–XVII веков глазами дипломатов) (c. 320–341). Москва: Международные отношения.]

Kormčaâ kniga. (1653). Moskva: Moskovskij Pečatnyj dvor. [Кормчая книга. (1653). Москва: Московский Печатный двор]

Korona złota nad głową zranioną b.m. Iozaphata Kuncewicza […] drogiemi kamieńmi cudow […] sadzona […] z łacińskiego ięzyka polskim obiaśniona. (1673). Wilno: Oficyna Bazyliańska.

Kreuza, Leon. (1625). Kazanie o świątobliwym żywocie y chwalebney śmierci przewielebnego w Bodze oyca Iosaphata Kvncewicza, arcybiskupa Połockiego, Witebskiego y Mścisławskiego. Wilno: Oficyna Bazyliańska.

Kulczyński, Ignacy. (1733). Specimen Ecclesiae Ruthenicae: Ab origine susceptae fidei ad nostra usque tempora in suis capitibus seu primatibus. Parisiis: Casterman.

Relacya poselstwa Kazimierza Bieniawskiego do W.X. Moskiewskiego. (1861). In: Leopold Hubert (ed.), Pamiętniki historyczne. Vol. I (pp. 73–93). Warszawa: Jan Jaworski.

Tatiŝev, Vasilij Nikitič. (2014). Istoriâ Rossijskaâ. T. 1. Sankt-Peterburg: Lanʹ.

[Татищев, Василий Никитич. (2014). История Российская, т. 1. Санкт-Петербург: Лань.]

Ważyński, Skarbek Porfiry. (1762). Kazanie na uroczystość Bł. Jozafata Kuncewicza […] miane w katedrze Połockiej. Wilno: Oficyna Bazyliańska.

Welykyj, Athanasius G. OSBM (eds.). (1952–1967). S. Josaphat Hieromartyr. Documenta Romana Beatificationis et Canonisationis. Vol. I–III. Romae: PP. Basiliani.

References

Balik, Ivan-Borys. (1973). Z istoriï kul’tu sv. Josaphata v Peremys’kij eparhiï (XVII/XVIII st.). AOSBM CCL anno a Martyrio S. Iosaphat vertente, VIII(1–4), pp. 47–61. [Балик, Iван-Борис. (1973). З iсторiï культу св. Йосафата в Перемиськiй єпархiï (XVII/XVIII ст.). AOSBM CCL anno a Martyrio S. Iosaphat vertente, VIII(1–4), c. 47–61.]

Berh, Vasilij Nikolaevič. (1831). Carstvovanie carâ Alekseâ Mihajloviča, č. 1. Sankt-Peterburg: H. Ginc. [Берх, Василий Николаевич. (1831). Царствование царя Алексея Михайловича, ч. 1. Санкт-Петербург: Х. Гинц.]

Evgenij (Bolhovitinov). (1995). Slovarʹ istoričeskij o byvših v Rossii pisatelâh duhovnogo čina Greko-Rossijskoj Cerkvi. Moskva: Russkij Dvor. [Евгений (Болховитинов). (1995). Словарь исторический о бывших в России писателях духовного чина Греко-Российской Церкви. Москва: Русский Двор.]

Palmer, William. (1871). The Patriarch and the Tsar. Vol. I. London: Trübner and Company.

Rechowicz, Mieczysław. (1971). Kulczyński Ignacy. In: Emanuel Rostworowski (ed.), Polski słownik biograficzny. T. 16 (pp. 138–139). Wrocław: Zakład Narodowy im. Osssolińskich.

Sedov, Pavel Vladimirovič. (2006). Zakat Moskovskogo carstva: Carskij dvor konca XVII veka. Sankt-Peterburg: Dmitrij Bulanin. [Седов, Павел Владимирович. (2006). Закат Московского царства: Царский двор конца XVII века. Санкт-Петербург: Дмитрий Буланин.]

Skočilâs, Igor. (2008). Religiâ ta kulʹtura Zahidnoï Volini na počatku XVIII st. Za materiâlami Volodimirsʹkogo soboru 1715 r. L’viv: Ukr. katolyck. un-t. [Скочиляс, Iгор. (2008). Релiгiя та культура Захiдноï Волинi на початку XVIII ст. За матерiялами Володимирського собору 1715 р. Львiв: Укр. католиц. ун-т.]

Witkowska, Aleksandra, Nastalska, Joanna (eds.). (2007). Staropolskie piśmiennictwo hagiograficzne. Vol. I–II. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Zyzykin, Mihail Valerʹânovič. (1931). Patriarhʺ Nikonʺ. Ego gosudarstvennye i kanoničeskie idei, častʹ II. Varšava: Sinodalʹnaâ tipografiâ [Зызыкин, Михаил Валерьянович. (1931). Патриархъ Никонъ. Его государственные и канонические идеи, часть II. Варшава: Синодальная типография.]




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2020.38.1.35-45
Data publikacji: 2020-12-21 11:38:29
Data złożenia artykułu: 2020-02-16 20:01:24


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1242
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 516

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2020 Margarita A. Korzo

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.