Model ogólnej koncepcji i struktury funkcjonalnej onomastyki

Rudolf Šrámek

Streszczenie w języku polskim


Celem artykułu jest ujęcie podstawowej wiedzy z zakresu ogólnej teorii onomastyki i wyjaśnienie dwóch wymiarów abstrakcji onomastycznej: a) zaawansowanej abstrakcji poszczególnych elementów odnoszących się do nazw własnych jako klasy, b) onomastyki jako „całości”, jako jeszcze bardziej zaawansowanego typu abstrakcji. Temat został przedstawiony w ujęciu ogólnym. Teoretyczne badania nad onomastyką jako „całością” poszerzają wiedzę o jej naturze w zakresie aspektów konceptualnych i funkcjonalnych oraz jej struktury. Pojęcie „onomastyki jako całości” integruje elementy (kategorie, elementy funkcjonalne), które określają „treść” onomastyki jako „całość”. W modelu onomastyki funkcjonalnej reprezentują one „elementy funkcjonalne”. Oprócz funkcjonalności model ten można scharakteryzować również jako systemowy, dynamiczny i procesowy. Każdy element w modelu onomastyki funkcjonalnej wynika z poprzedniego elementu, który go determinuje. „Potrzeba właściwego nazewnictwa w społeczeństwie” jest początkowym elementem łańcucha, który kończy się na elemencie „używania właściwej nazwy w komunikacji”; relację między nimi można określić jako „onomastykę i komunikację językową”. Podsumowując, onomastykę można zdefiniować jako interdyscyplinarną subdyscyplinę lingwistyki badającą społeczną potrzebę stosowania zindywidualizowanego nazewnictwa, jego praktycznych przejawów w języku oraz funkcji i pozycji poszczególnych nazw własnych we wszystkich typach komunikacji. Ta ogólna definicja ma zastosowanie do onomastyki jako „całości”.


Słowa kluczowe


onomastyka; ogólna teoria onomastyki; onomastyka i komunikacja językowa; model onomastyki funkcjonalnej; elementy modelu onomastyki funkcjonalnej

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Blanár, Vincent, Matejčík, Ján. (1978). Živé mená na strednom Slovensku. I.1. Designácie osobného mena. Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo.

Blanár, Vincent, Matejčík, Ján. (1983). Živé mená na strednom Slovensku. Distribúcia obsahových modelov. Martin: Vydavateľstvo Osveta.

Blanár, Vincent. (1996). Teoria vlastného mena. (Status, organizácia a fungovanie v spoločenskej komunikácii). Bratislava: Veda: vydavateľstvo Slovenskej akadémie vied.

Blanár, Vincent. (2001). Theorie des Eigennamens. Status, Organisation und Funktionen der Eigennamen in der gesellschaftlichen Kommunikation. Hildeshein–Zürich–New York: Georg Olms Verlag.

David, Jaroslav (ed.). (2016). Toponyms, Heritage and Memory of Places. Ostrava: Ostravská univerzita v Ostravě. Filozofická fakulta.

Debus, Friedhelm. (1988). Aufgaben, Methoden und Perspektiven der Sozioonomastik. In: Rob Rentenaar, Elen Plamboom (eds.), De naamenkunde tussen taal en cultur. Lezingen gebouden ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van de Afdelingen Nederzettingsgeschiedenis van het P. J. Meertens-Institut van de Koninklijke Akademie vab Wetenschappen (pp. 41–77). Amsterdam: P. J. Meertens-Institut.

Debus, Friedhelm. (2009). Namenkunde und Kulturgeschichte. Beiträge zur Namenforschung Neu Folge, 1(43), pp. 255–280.

Dokulil, Miloš. (1962). Tvoření slov v češtině I. Tvoření odvozování slov. Praha: Nakladatelství ČSAV.

Dvořáková, Žaneta. (2007). Literární onomastika. Anthroponyms. Praha: Filozofická fakulta Univerzity Karlovy.

Gałkowski, Artur, Gliwa, Renata. (2014). Mikrotoponimia i makrotoponimia. Problematyka wstępna. Microtoponymy and Makrotoponymy. Preliminary Probleme. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Harvalík, Milan. (2006). Komunikační varianty vlastních jmen a jejich místo v onomastické gramatice češtiny. In: Kazimierz Rymut (ed.), Munuscula Linguistica in honorem Alaxandrae Cieślikowa obolata (pp. 193–200). Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.

Hosák, Ladislav, Šrámek, Rudolf. (1970). Místní jména na Moravě a ve Slezsku. I (A–L). Praha: Academia.

Hosák, Ladislav, Šrámek, Rudolf. (1980). Místní jména na Moravě a ve Slezsku. II (M–Ž). Praha: Academia.

Index českých exonym. Geografické názvoslovné seznam OSN*CZ. UNO Gazétteers of Geographical Names * CZ. (2011). Praha: Český úřad zeměměřický a katastrální.

Krajčovič, Rudolf. (1970). O štruktúre toponymických pomenovaní a ich analýze. In: Štefan Krištof (ed.), Zborník referátov a materiálov zo sympózia o teoretických a metodologických otázkách onomastiky a II. slovenskej onomstickej konferencie v Nitre 22–24 May 1969 (pp. 47–52). Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo.

Kripke, Saul A. (1980). Naming and Necessity. Revised enlarged edition. Oxford: Blackwell. [Germany: (1981). Name und Notwendigkeit. Aus dem Amerikanischen von Ursula Wolf. Berlin: Suhrkamp.]

Krško, Jaromír. (2016). Všeobecnolingvistické aspekty onymie. Banská Bystrica: Belianum.

Langendonck, Willy van. (2007). Theory and Typology of Proper Names. Berlin–New York: Mouton de Gruyter.

Lewandowski, Theodor. (1994). Linguistisches Wörterbuch 2. Heidelberg, Wiesbaden: Quelle & Meyer Verlag.

Mill, John Stuart. (1843). A System of Logic. London: John W. Parker.

Odaloš, Pavol. (2012). Literáronymá v slovenskej literatúre. Banská Bystrica: Univerzita Mateja Bela v Banskej Bystrici.

Petkevič, Vladimír. (2017). Matematická lingvistika. In: Petr Karlík, Marek Nekula, Jana

Pleskalová (eds.), CzechEncy – Nový encyklopedický slovník češtiny. URL: https://www.czechency.org/slovnik/MATEMATICKÁ LINGVISTIKA (access: 05.01.2019).

Pleskalová, Jana. (1974). K pojetí modelu v pomístních jménech. Zpravodaj Místopisné komise ČSAV, 19, pp. 533–542.

Pleskalová, Jana. (1992). Tvoření pomístních jmen na Moravě a ve Slezsku. Jinočany: H&H.

Pleskalová, Jana. (2000). O tzv. parasystému. Sborník prací Filozofické fakulty brněnské univerzity, 49, pp. 41–46.

Pleskalová, Jana. (2011). Vývoj vlastních jmen osobních v českých zemích v letech 1000–2010. Brno: HOST/Masarykova univerzita.

Searle, John R. (1971). The Problem of Proper Names. In: Danny D. Steiberg, Leon A. Jakobovits (eds.), An Interdisciplinary Reader in Philosophy, Linguistics, and Psychology (pp. 134–141). Cambridge: University Press.

Ševčíková, Zdeňka. (19797). Matematická charakterizace pomístních jmen (Na materiálu z Poolšaví). Zpravopdaj Místopisné komise ČSAV, 18, pp. 77–91.

Šmilauer, Vladimír. (1958). Metoda „malých typů“ v toponomastice. In: Sborník slavistických prací věnovaných IV. mezinárodnímu sjezdu slavistů v Moskvě (pp. 44–51). Praha: Universita Karlova.

Sørensen, Holger Steen. (1963). The Meaning of Proper Names. With a Definieus Formula for Proper Names in Modern English. Copenhagen: Gad.

Šrámek, Rudolf. (1981). Zum Variationsprozeß im Benennungssystem. Namenkundliche Informationen, 41, pp. 23–36.

Šrámek, Rudolf. (1999). Úvod do obecné onomastiky. Brno: Masarykova univerzita.

Šrámek, Rudolf. (2002). Versuch einer Bestimmung der Namenkunde als Ganzes. In: Ana Isabel Boullón Agrela (ed.), Actas do XX Congreso de Ciencias Onomásticas. Santiago de Compostela, 20–25 setembro 1999 (pp. 885–896). Coruña: Fundación Pedra Barrié de las Maza. [New print: Šrámek, 2007a, pp. 24–39.]

Šrámek, Rudolf. (2007a). Beiträge zur allgemeinen Namenkunde. Herausgegeben von Ernst Hansack. Wien: Praesens Verlag.

Šrámek, Rudolf. (2007b). Etymon, pojmenovací motiv a význam vlastních jmen. Jezikoslovni zapiski so glasilo Inštituta za slovenski jezik Frana Ramovša, 13(102), pp. 459–469. [New print: Šrámek, 2016, pp. 127–136.]

Šrámek, Rudolf. (2007c). Henryk Borek a teorie onomastyki. In: Stanisław Gajda (ed.), Region w świetle nazw miejscowych .W setną rocznicę urodzin Profesora Stanisława Rosponda. W dwudziestą rocznicę śmierci Profesora Henryka Borka (pp. 29–35). Opole: Uniwersytet Opolski, Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.

Šrámek, Rudolf. (2016a). Labyrintem vlastních jmen a nářečí. Edd. Jan Dvořák a Petr Mareš. Brno: Host – Vydavatelství s r. o.

Šrámek, Rudolf. (2016b). Propriální sféra jazyka a hranice vlastních jmen. In: Ivana Valentová (ed.), 19. Slovenská onomastická konferencia. Bratislava 28–30 April 2014. Zborník referátov, ktoré odzneli na 19. slovenskej onomastickej konferencii, venovanej PhDr. Milanovi Majtánovi (pp. 47–54). Bratislava: Veda, vydavateľstvo Slovenskej akadémie vied.

Šrámek, Rudolf. (2017a). Propriální sféry jazyka a propriální prostor společnosti. In: Ol'ga Orgoňová, Alena Bohunická, Gabriela Múcsková, Zuzana Popovičová-Sedláčková (eds.), Jazyk a jazykoveda v súvislostiach 19 (pp. 82–90). Bratislava: Univerzita Komenského v Bratislave.

Šrámek, Rudolf. (2017b). Dimenze onomastiky. In: Sborník XX. slovenské onomastické konference, Banská Bystrica 26–28/6/2017 (in print).

Tort-Donada, Joan, Montagut i Montagut, Montserrat (eds.). (2014). Els noms en la vida quotidiana. Actes del XXIV Congrés Internacional d´ICOS sobre Ciències Onomàstiques. Names in daily life. Proceedings of the XXIV ICOS International Congress of Onomstic Sciences. Barcelona: Generalitat de Catalunya, Departament de Cultura.

Tušková, Jana Marie. (2016). Onomastická gramatika. In: Petr Karlík, Marek Nekula, Jana Pleskalová (eds.), CzechEncy – Nový encyklopedický slovník češtiny.

URL: https://www.czechency.org/slovnik/MATEMATICKÁ LINGVISTIKA (access: 05.01.2019).

Wimmer, Rainer. (1978). Die Bedeutung des Eigennamens. Semasia, 25, pp. 1–23.

Wimmer, Rainer. (1995). Eigennamen im Rahmen einer allgemeinen Sprach- und Zeichentheorie. In: Ernst Eichler, Gerold Hilty, Heinrich Löffler, Hugo Steger, Ladislav Zgusta (eds.), Namenforschung – Name Studies – Les noms propres. Ein internationales Handbuch zur Onomastik. An International Handbook of Onomastics. Manual international d´onomastique (pp. 372–379). Berlin, New York: Walter de Gruyter.

Windberger-Heidenkummer, Erika. (2008). Mikrotoponyme im Spannungsfeld onomastischer Konzeptionen. In: Peter Ernst (ed.), Namenarten in Österreich und Bayern. Vorträge der 4. Tagung ded Arbeitskreises für bayrisch-österreichische Namenforschung 28.–29. September 2006 in Wien (pp. 273–299). Wien: Prasens Verlag.

Windberger-Heidenkummer, Erika. (2011). Onymische Monovalenz und Klassenbildung. Ein onomastisches Problem und seine methodischen Folge. In: Arne Ziegler, Erika Windberger-Heidenkummer (eds.), Methoden der Namenforschung. Methodologie, Methoden und Praxis (pp. 29–46). Berlin: Akademie Verlag GmbH.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2019.37.1.13-33
Data publikacji: 2019-12-27 16:17:10
Data złożenia artykułu: 2019-01-28 11:27:40


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1544
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 840

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2019 Rudolf Sramek

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.