Wyślij tekst przez e-mail 
Mowa nienawiści a dobra osobiste – wybrane aspekty ochrony cywilnoprawnej
Streszczenie w języku polskim
Przedmiotem artykułu jest analiza mowy nienawiści w ujęciu cywilnoprawnym przez pryzmat instytucji dóbr osobistych. Autor wskazuje, że zagadnienie mowy nienawiści jest zjawiskiem interdyscyplinarnym, lecz silnie związanym z naukami prawnymi, w szczególności z prawem karnym. Dużą wartością dla nauki byłoby szersze rozważenie tematu z perspektywy prawa administracyjnego i cywilnego. Autor wiąże zagadnienie mowy nienawiści z dobrami osobistymi i wskazuje, że na gruncie cywilnoprawnym mową nienawiści jest atak na konkretne dobra osobiste. Następnie omawia istotę regulacji dóbr osobistych. Dalej przechodzi do analizy pozycji podmiotu uprawnionego i odpowiedzialnego oraz szeroko analizuje roszczenia wynikające z naruszenia dóbr osobistych w kontekście mowy nienawiści. Autor proponuje także rozwiązania, które mogłyby zwiększyć poziom ochrony cywilnoprawnej (tj. instytucje ślepego pozwu cywilnego) oraz wskazuje na doniosłą rolę edukacji prawnej. Zdaniem autora polski system prawa zapewnia instytucje prawa cywilnego, które są skuteczną ochroną przed mową nienawiści. Niemniej przedmiotowe zjawisko musi być stale analizowane w kontekście współczesnych wyzwań społecznych i cywilizacyjnych tak, aby system prawa w Polsce odpowiadał na te wyzwania.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
LITERATURA
Akińcza J., Ochrona dóbr osobistych wobec mowy nienawiści, [w:] Mowa nienawiści a prawo na tle współczesnych zjawisk społeczno-politycznych, red. W. Pływaczewski, M. Duda, Olsztyn 2017.
Bojanowski T., Wybrane prawnokarne aspekty mowy nienawiści w kontekście standardów ochrony wolności słowa, „Prawo w Działaniu” 2021, nr 47, DOI: https://doi.org/10.32041/PWD.4710.
Brzozowski A., Kocot W.J., Skowrońska-Bocian E., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2022.
Dmowski S., Rudnicki S., Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2001.
Duda M., Przestępstwa z nienawiści. Studium prawnokarne i kryminologiczne, Olsztyn 2016.
Garwol K., Mowa nienawiści wśród dzieci i młodzieży, „Edukacja – Technika – Informatyka” 2019, nr 3.
Gawlik B., Ochrona dóbr osobistych. Sens i nonsens koncepcji tzw. praw podmiotowych osobistych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 1985, z. 41.
Gniewek E., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, Warszawa 2006.
Gniewek E., Machnikowski P. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Wrocław 2021.
Jędrejek G., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Opieka i kuratela. Komentarz do art. 145–184, LEX/el. 2014.
Jędrzejewska M., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. T. Ereciński, t. 1, Warszawa 2001.
Kalisz A., Przekaz medialny o charakterze mowy nienawiści w kontekście art. 18 ustawy o radiofonii i telewizji, [w:] Mowa nienawiści a prawo na tle współczesnych zjawisk społeczno-politycznych, red. W. Pływaczewski, M. Duda, Olsztyn 2017.
Kościółek A., Udział organizacji pozarządowych w postępowaniu cywilnym w świetle nowelizacji KPC z 16.09.2011 r., „Monitor Prawniczy” 2012, nr 21.
Kowalski S., Obecność mowy nienawiści w życiu społecznym i debacie publicznej, [w:] Mowa nienawiści a wolność słowa. Aspekty prawne i społeczne, red. R. Wieruszewski, Warszawa 2010.
Krotoszyński M., Trzecia droga: środki administracyjne w zwalczaniu mowy nienawiści, [w:] Mowa nienawiści a wolność słowa. Aspekty prawne i społeczne, red. R. Wieruszewski, Warszawa 2010.
Księżak P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2009.
Machnikowski P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Wrocław 2021.
Machnikowski P., Śmieja A., Czyny niedozwolone, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6: Prawo zobowiązań, red. A. Olejniczak, Legalis 2018.
Majda R., [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Warszawa 2014.
Nazaruk P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, LEX/el. 2021.
Nocoń K., Mowa nienawiści. Źródła oraz metody zwalczania w Polsce, Kraków 2018.
Pałka K., Kućka M., Ochrona przed mową nienawiści – powództwo cywilne czy akt oskarżenia?, [w:] Mowa nienawiści a wolność słowa. Aspekty prawne i społeczne, red. R. Wieruszewski, Warszawa 2010.
Pazdan M., [w:] Kodeks cywilny, t. 1: Komentarz do art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020.
Pazdan M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1: Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, Warszawa 2007.
Piasecki K., System dowodów i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych, Warszawa 2010.
Piesiewicz P., Piaskowska O., Ustalenie danych osobowych sprawcy naruszenia dóbr osobistych w Internecie celem dochodzenia ich ochrony w postępowaniu cywilnym, „Zeszyty Naukowe KUL” 2018, nr 2.
Podraza U., Hejt jako zagrożenie wizerunku i pozycji rynkowej firm, „Kultura – Media – Teologia” 2017, nr 2.
Puchała A., Pojęcie dóbr osobistych, [w:] Dobra osobiste, red. I. Lewandowska-Malec, Warszawa 2017.
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2011.
Słabuszewski R., Prawo cywilne jako narzędzie przeciwdziałania naruszaniu poczucia bezpieczeństwa przez hejt, „Studia Administracji i Bezpieczeństwa” 2019, nr 6.
Wierciński J., Niemajątkowa ochrona czci, Warszawa 2002.
Więzowska B., Odpowiedzialność cywilna na zasadzie słuszności, Warszawa 2009.
Wilk A.M., Państwo w dobie społeczeństwa informacyjnego – perspektywa strategicznych zmian, [w:] Internet 2000. Prawo, ekonomia, kultura, red. R. Skubisz, Lublin 2000.
Zembrzuski T., [w:] Dowody i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych. Komentarz praktyczny z orzecznictwem. Wzory czynności sądowych i pism procesowych, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, Warszawa 2015.
Zgoliński I., Penalizacja stalkingu jako nowa forma ochrony dóbr człowieka, „Studia z Zakresu Nauk Prawnoustrojowych. Miscellanea” 2012, nr 2.
NETOGRAFIA
Dziadzio A., Wolność słowa a mowa nienawiści – dawniej i dziś, https://forumprawnicze.eu/attachments/article/144/Dziadzio.pdf (dostęp: 9.03.2023).
Mirończuk A., Stachura M., Alternatywne i polubowne sposoby rozstrzygania sporów na gruncie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, Warszawa 2017, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/08/IWS-Jakubiak-Miro%C5%84czuk-A.-Stachura-M.-Alternatywne-i-polubowne-sposoby-rozstrzygania-spor%C3%B3w-na-gruncie-przepis%C3%B3w-Kodeksu-post%C4%99powania-cywilnego.pdf (dostęp: 9.03.2023).
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo telekomunikacyjne, Druk Sejmu VIII kadencji nr 1715, https://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/druk.xsp?nr=1715 (dostęp: 9.03.2023).
Uzasadnienie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo telekomunikacyjne, Druk Sejmu VIII kadencji nr 1715, https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/E8CEC7BE71903FBFC1258156002D2C8A/%24File/1715.pdf (dostęp: 9.03.2023).
AKTY PRAWNE
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. 2022, poz. 1360, ze zm.).
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. 2021, poz. 1805, ze zm.).
Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (t.j. Dz.U. 2018, poz. 1914).
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. 2021, poz. 2351, ze zm.).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. 2022, poz. 1138, ze zm.).
Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t.j. Dz.U. 2020, poz. 344).
Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (t.j. Dz.U. 2017, poz. 823).
Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz.U. 2010, nr 254, poz. 1700).
Ustawa z dnia 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (t.j. Dz.U. 2016, poz. 1169).
ORZECZNICTWO
Uchwała SN z dnia 22 września 1995 r., III CZP 118/95, OSN 1996, nr 1, poz. 7.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 11 kwietnia 2017 r., VI ACa 1906/15, LEX nr 2394849.
Wyrok SN z dnia 30 maja 1988 r., I CR 124/88.
Wyrok SN z dnia 17 czerwca 2004 r., V CK 609/03.
Wyrok SN z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 745/16, OSNC 2018, nr 4, poz. 43.
Wyrok SN z dnia 7 marca 2023 r., II CSKP 659/22.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/g.2023.70.1.23-37
Data publikacji: 2023-07-17 10:54:00
Data złożenia artykułu: 2023-03-10 10:32:45
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2023 Tomasz Bojanowski
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.