Erazm Piltz o wojnach i ich skutkach dla sytuacji Polski

Streszczenie w języku polskim

Erazm Piltz (1851–1929), jeden z liderów stronnictwa „realistów”, zaliczany do tzw. nurtu „ugody” z Rosją uważał, że po powstaniu 1863 r. nie ma szans na suwerenność Polski. Wszystkie próby obrony, a następnie jej odzyskania środkami militarnymi skończyły się klęską. Każde kolejne powstanie zagraża zagładą narodu, a państwa zachodnie nie udzielą pomocy militarnej, gdyż nie zdecydują się na wojnę z zaborcami. Nie dojdzie też do konfliktu między nimi. Dlatego był przekonany, że należy legalnymi środkami starać się o zapewnienie jak najlepszych warunków bytu narodu w każdym z zaborów. Szanse na jego poprawę w Królestwie Polskim widział jedynie w przypadku zreformowania ustroju Rosji, szczególnie w czasie rewolucji 1905–1907, będącej efektem wojny rosyjsko-japońskiej. Podobnie w latach I wojny światowej opowiadał się za takim rozwiązaniem. Z czasem jego poglądy zaczęły ewoluować i od rewolucji 1917 r. dostrzegał szansę na odbudowę suwerenności, lecz także pod egidą Rosji. Opcję tę porzucił po przewrocie bolszewickim z listopada 1917 r. Od tej pory w ramach Komitetu Narodowego Polskiego działał na rzecz uzyskania niepodległości, a w II Rzeczypospolitej, pełniąc szereg funkcji w dyplomacji, starał się wpływać na umocnienie jej pozycji międzynarodowej.