Zmedykalizowana psychiatria jako przykład „geokultury”? Propozycja zastosowania analizy systemów-światów Immanuela Wallersteina w krytycznej socjologii medycyny

Michał Nowakowski

Streszczenie w języku polskim


Rozdzierana wewnętrznymi sporami i zewnętrzną krytyką amerykańska psychiatria w szóstej i siódmej dekadzie XX w. przeżywała głęboki kryzys. Na skutek rewolucyjnej zmiany paradygmatu (porzucenia psychoanalizy i psychoterapii na rzecz biologicznych koncepcji zaburzeń psychicznych i farmakoterapii) zdołała się zamienić w hojnie finansowaną ze środków publicznych i korporacyjnych, dynamicznie rozwijającą się dyscyplinę medyczną, której przedmiotem badań są choroby mózgu. Co więcej, nowa, zmedykalizowana psychiatria rozprzestrzeniła się na cały świat. U podłoża sukcesu amerykańskiej psychiatrii i jej „flagowego” dokonania – klasyfikacji zaburzeń psychicznych (DSM), leży „wyjście naprzeciw” potrzebom neoliberalnej, zglobalizowanej gospodarki i większa „kompatybilność” z interesami korporacji farmaceutycznych, dla których leki psychiatryczne stanowią jedno z głównych źródeł zysków. Co więcej, można się również pokusić o ukazanie współczesnej psychiatrii i DSM jako elementu Wallersteinowskiej „geokultury” wspierającej i legitymizującej dominację kapitału pochodzącego z centrum kapitalistycznego systemu-świata. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie dominacji amerykańskiej psychiatrii oraz próba jej ujęcia jako synergicznego efektu współpracy firm farmaceutycznych z amerykańskimi psychiatrami, która doprowadziła do eksportu amerykańskiej nozologii zaburzeń psychicznych.


Słowa kluczowe


psychiatria; medykalizacja; Wallerstein; geokultura

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Angell M., Prawda o firmach farmaceutycznych, „Aptekarz” 2005, nr 13 (suplement).

Applbaum K., Pharmaceutical Marketing and the Invention of the Medical Consumer, “PloS Medicine” 2006, No. 3(4).

Baer H.A., Singer M., Susser I., Medical Anthropology and the World System, 2nd ed., Westport 2003.

Barbaro B. de, Tożsamość psychiatrii?, „Postępy Psychiatrii i Neurologii” 2010, Vol. 19, nr 4.

Brodniak W.A., Czy psychiatrom jest potrzebna socjologia zaburzeń psychicznych?, [w:] W stronę socjologii zdrowia, red. W. Piątkowski, A. Titkow, Lublin 2002.

Brodniak W.A., Społeczno-kulturowe uwarunkowania zaburzeń psychicznych. Próba syntezy, [w:] Zdrowie, choroba, społeczeństwo. Studia z socjologii medycyny, red. W. Piątkowski, Lublin 2004.

Clarke A.E., Mamo L., Fishman J.R., Shim J.K., Fosket J.R., Biomedicalization: Technoscientific Transormations of Health, Illness, and U.S. Biomedicine, “American Sociological Review” 2003, No. 68.

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 3rd ed., Washington 1980.

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th ed., Washington 2000.

Fitzpatrick M., The Tyranny of Health: Doctors and the Regulation of Lifestyle, London 2001.

Fugh-Berman A.J., The Haunting of Medical Journals: How Ghostwriting Sold ‘‘HRT’’, “PloS Medicine” 2010, No. 7(9).

Ghaemi N., Letter to a Foreign Psychiatrist, “Psychiatric Times” 2013, www.psychiatrictimes.com/letter-foreign-psychiatrist [dostęp: 05.12.2013].

Goldacre B., Złe leki. Jak firmy farmaceutyczne wprowadzają w błąd lekarzy i krzywdzą pacjentów, Katowice 2013.

Górski A., Letkiewicz S., “Medical Writing” and Ghostwriting as Ethical Challenges in Medical Communication, “Transplantation Proceedings” 2010, No. 42(8).

Harvey D., Neoliberalizm: historia katastrofy, Warszawa 2008.

Heitzman J., Łoza B., Kosmowski W., Klasyfikacja zaburzeń psychicznych – koncepcyjne założenia ICD-11, „Psychiatria Polska” 2011, Vol. XLV, nr 6.

Horwitz A.V., Wakefield J.C., The Medicalization of Sadness: How Psychiatry Transformed a Natural Emotion into a Mental Disorder, “Salute e Società” 2009, Vol. VIII, No. 2.

Hunt C.W., Migrant Labor and Sexually Trasnmitted Disease: AIDS in Africa, “Journal of Health and Social Behavior” 1989, Vol. 30, No. 4, DOI: dx.doi.org/10.2307/2136985.

Hyde M., Rosie A., World Systems Theory and the Epidemiological Transition, [w:] Contemporary Theorists for Medical Sociology, ed. G. Scambler, Abington, Oxon 2012.

Jung B., Kapitalizm postmodernistyczny, „Ekonomista” 1997, nr 5.

Kirsch I., Deacon B.J., Huedo-Medina T.B., Scoboria A., Moore T.J. [et al.], Initial Severity and Antidepressant Benefits: a Meta-Analysis of Data Submitted to the Food and Drug Administration, “PLoS Medicine” 2008, No. 5(2).

Lane C., Shyness. How Normal Behavior Became a Sickness, New Haven & London 2007.

Leo J., Lacasse J.R., The Media and the Chemical Imbalance Theory of Depression, “Society” 2007, No. 45.

Letter of Resignation from the American Psychiatric Association, www.moshersoteria.com/articles/resignation-from-apa [dostęp: 14.06.2012].

Maturo A., Discussion. Medicalization, Multiplication of Diseases and Human Enhancement. Round table with Kristin Barker, Ivo Quaranta, Martijntje Smits and Louis Francois Vedelago, “Salute e Società” 2009, Vol. VIII, No. 2.

Mayes R., Horwitz A.V., DSM-III and the Revolution in the Classification of Mental Illness, “Journal of the History of the Behavioral Sciences” 2005, Vol. 41(3), DOI: dx.doi.org/10.1002/jhbs.20103.

Mohyuddin A., Mamonah A., Naveed J., Ahmad D., World System Analysis of Biomedical Hegemony, “Advances in Anthropology” 2014, No. 4.

Mosher L.R., Boyle M., Rethinking in Mental Health Industry, “Ethical Human Psychology and Psychiatry” 2004, Vol. 6, No. 3.

Moynihan R., Cassels A., Selling Sickness. How Drug Companies are Turning Us All Into Patients, Crow Nest, NSW, Australia 2005.

Moynihan R., Heath I., Henry D., Selling Sickness: the Pharmaceutical Industry and Disease Mongering, “British Medical Journal” 2002, No. 324(7342).

Nowakowski M., Krytycy współczesnej medycyny. Proces medykalizacji w perspektywie nauk społecznych, [w:] Lekarz – historia i wyzwania zawodu, red. E. Anczyk, Sosnowiec 2010.

Polak P., Nowe formy korupcji. Analiza socjologiczna sektora farmaceutycznego w Polsce, Kraków 2011.

Rosenhan D.L., Being Sane in Insane Places, “Science” 1973, No. 179(4070).

Schacht W.H., The Bayh-Dole Act: Selected Issues in Patent. Policy and the Commercialization of Technology, “CRS Report of Congress” 2012, March 16, RL32076.

Shorter E., Before Prozac: the Troubled History of Mood Disorders in Psychiatry, New York 2009.

Smith R., Medical Journals are an Extension of the Marketing Arm of Pharmaceutical Companies, “PLoS Medicine” 2005, No. 2(5).

Wallerstein I., Analiza systemów-światów. Wprowadzenie, Warszawa 2007.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/i.2015.40.2.37
Data publikacji: 2016-03-11 13:03:18
Data złożenia artykułu: 2015-07-26 15:17:15


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1047
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2016 Michał Nowakowski

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.