„Sny rodzą rzeczywistość…”. Grafika Austroseraphicum Coelum jako próba kreowania nowej rzeczywistości za pomocą propagandy dynastycznej Habsburgów hiszpańskich

Jan Kurowiak

Streszczenie w języku polskim


Grafika Austroseraphicum Coelum Paulusa Pontiusa – jako dzieło o charakterze propagandowym – powinna kreować nową rzeczywistość, tworzyć pozory. Podstawowym wrażeniem, jakie odnosi widz po obejrzeniu grafiki, jest zachwyt nad potęgą habsburską, która współdziała z potęgą Matki Bożej. Ona z kolei odnosi odbiorcę do Boga, podobnie jak umieszczeni na rycinie franciszkanie stają się symbolem Kościoła. Stanowi to punkt wyjścia dla dalszych interpretacji obrazu. Przez obecność określonych postaci, alegorii, symboli, dają się zauważyć aluzje do określonej sytuacji politycznej w Niderlandach – wojny Hiszpanii z północnymi prowincjami. Przesłanie grafiki brzmi: Habsburgowie hiszpańscy, na mocy zleconej im przez Boga misji, są w stanie odeprzeć wrogów, w szczególności protestantów, a pomoże im właśnie Niepokalana i franciszkanie. Zasadniczym celem jest przekonać widza, że tak się wydarzy, zbudować w jego głowie obraz nowej rzeczywistości. Lecz Hiszpania była w XVII wieku (za Filipa IV ten stan się pogłębiał) zaledwie cieniem dawnej potęgi. Tym bardziej należało utrzymywać przekonanie, że imperium niezachwianie trwa nadal. Forma dzieła (grafika) pozwalała też eksportować je w dowolne miejsce świata, a przez wieloznaczność symboliki, jego treść odnosić do różnych kontekstów, w wyniku czego Habsburgowie, już nie tylko hiszpańscy, mogli propagować swoją siłę dosłownie wszędzie. Spisywała się zatem znakomicie zarówno jako pojedyncze dzieło propagandowe, jak i element szerszej kampanii.

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Balicki J., Bogucka M., Historia Holandii, wyd. 2, popr. i uzup., Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław 1989.

Barton S., Historia Hiszpanii, przeł. A. Mścichowska, M. Mścichowski, Książka i Wiedza, Warszawa 2011.

Benesz H., Ikonografia Pasji w malarstwie po soborze trydenckim [w:] Arcydzieło Petera Paula Rubensa Zdjęcie z Krzyża ze zbiorów Państwowego Ermitażu w Sankt Petersburgu. Z tradycji przedstawień pasyjnych w malarstwie i grafice północnoeuropejskiej XVI i XVII wieku ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, red. H. Benesz, J.A. Tomicka, Muzeum Narodowe, Warszawa 2000.

Białostocki J., Uwagi o symetrii w sztukach wizualnych [w:] Refleksje i syntezy ze świata sztuki. Cykl 2, PWN, Warszawa 1987.

Braudel F., Morze Śródziemne i świat śródziemnomorski w epoce Filipa II, przeł. T. Mrówczyński, M. Ochab, wstęp B. Geremek, W. Kula, t. 1, wyd. 2, Książka i Wiedza, Warszawa 2004.

Burke P., Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne, przeł. J. Hunia, Wydawnictwo UJ, Kraków 2012.

Careri G., Artysta, przeł. M. Woźniak [w:] Człowiek baroku, red. R. Villari, przeł. B. Bielańska, M. Gargul, M. Woźniak, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2001. Chrościcki J., Sztuka i polityka. Funkcje propagandowe sztuki w epoce Wazów 1587−1668, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa 1983.

Dayczak-Domanasiewicz M., Miles christianus w Kościele Św. Krzyża w Krakowie. Przyczynek do badań nad programem ikonograficznym polichromii wnętrza [w:] Studia z dziejów kościoła Św. Krzyża w Krakowie, red. Z. Klisio, cz. 2, Oficyna Wydawnicza Wydawnictwa Naukowego Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków 1997.

Droysen J.G., Grundriss der Historik, Leipzig 1868.

Fijałkowski W., Brama królewska w Wilanowie i jej program ideowo-artystyczny, „Studia Wilanowskie” 1979, nr 5.

Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon, przeł. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, wyd. 2, Pax, Warszawa 2001.

Głowiński M., Horyzont oczekiwań [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, wyd. 3 poszerz. i popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1998.

Głowiński M., Odbiorca dzieła literackiego, [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, wyd. 3 poszerz. i popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1998.

Głowiński M., Propagandowa literatura [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, wyd. 3 poszerz. i popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1998.

Jakobson R., Językoznawstwo a teoria informacji [w:] W poszukiwaniu istoty języka, wyb., red. nauk. i wstęp M.R. Mayenowa, t. 1, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989.

Jaroszyński P., Propaganda [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, red. A. Maryniarczyk, t. 8, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2007.

Judson J.K., C. Velde C. van de, Book Illustrations and Title-Pages, Vol. 2, Arcade Press, Brussels 1977.

Kalinowski K., Gloryfikacja panującego i dynastii w sztuce Śląska XVII i XVIII wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Poznań 1973.

Kamen H., Imperium hiszpańskie. Dzieje rozkwitu i upadku, przeł. T. Prochenka, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2008.

Kantorowicz E.H., Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, przeł. M. Michalski, A. Krawiec, red. nauk. wyd. pol. J. Strzelczyk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Kissinger H., Dyplomacja, przeł. S. Głąbiński, G. Woźniak, I. Zych, Wydawnictwo „Philip Wilson”, Warszawa 1996.

Knapiński R., Titulus Ecclesiae. Ikonografia wezwań współczesnych kościołów katedralnych w Polsce, „Pax”, Warszawa 1999.

Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Pax, Warszawa 2002.

Koenigsberger H.G., Partie rewolucyjne we Francji i Niderlandach w XVI wieku, przeł. J. Cierpiński [w:] Europa i świat w początkach epoki nowożytnej, cz. 1: Społeczeństwo. Kultura. Ekspansja, red. A. Mączak, Wiedza Powszechna, Warszawa 1991.

Krasny P., Visibilia signa ad pietatem excitantes. Teoria sztuki sakralnej w pismach Roberta Bellarmina, Cezarego Baroniusza, Rudolfa Hospiniana, Fryderyka Boromeusza i innych pisarzy kościelnych epoki nowożytnej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2010.

Kuchowicz Z., Człowiek polskiego baroku, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1992.

Kwaśniewicz W., Leksykon broni białej i miotającej, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2003.

Łaptos J., Historia Belgii, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław 1995.

Mazurek M., Władza i sztuka – skomplikowane relacje [w:] Sztuka w kręgu władzy. Materiały LVII Ogólnopolskiej Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, poświęconej pamięci Profesora Szczęsnego Dettloffa (1878−1961) w 130. rocznicę urodzin, red. E. Pilecka, K. Kluczwajd, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2009.

Moisan-Jabłońska K., Obrazowanie walki dobra ze złem, Universitas, Kraków 2002.

Ovidius Naso P., Przemiany, przeł. B. Kiciński, Zielona Sowa, Kraków 2002.

Panofsky E., Ikonografia i ikonologia, przeł. K. Kamińska [w:] Studia z historii sztuki, wyb., oprac. i posłowie J. Białostocki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971.

Pelc J., Barok – epoka przeciwieństw, Czytelnik, Warszawa 1993.

Pinilla R.M., Dime con quién andas y te dire quién eres. La cultura clásica en una procession sanmarquina de 1656 [w:] La tradición clásica en el Perú virreinal, ed. T. Hampe Martínez, Fondo Editorial Universidad Nacional Mayor de San Marcos, Lima 1999.

Pokorska-Primus M., Tradycja Triumfów Francesca Petrarki w grafice szkół północnych XVI wieku, „Folia Historiae Artium Seria Nowa” 1999/2000, nr 5/6.

Polaczek J., Sztuka i polityka w Księstwie Warszawskim. Dzieje, formy, treść i dziedzictwo, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2005.

Purc-Stępniak B., Kula jako symbol vanitas. Z kręgu badań nad malarstwem XVII wieku, słowo/ obraz terytoria, Gdańsk 2004.

Roux J.-P., Król. Mity i symbole, przeł. K. Marczewska, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1998.

Talbierska J., Nowożytna grafika europejska XV−XVIII wieku. Funkcje, ośrodki, oddziaływanie [w:] Inspiracje grafiką europejską w sztuce polskiej. Czasy nowożytne, red. K. Moisan-Jabłońska, K. Ponińska, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2010.

Talbierska J., Oryginał, replika, kopia w grafice XV−XVIII wieku [w:] Falsyfikaty dzieł sztuki w zbiorach polskich. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej 21−22 maja 1999 roku przez: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Oddział Warszawski Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Zamek Królewski w Warszawie, red. J. Miziołek, M. Morka, Warszawa 2001.

Tuñón de Lara M., Valdeón Baruque J., Domínguez Ortiz A., Historia Hiszpanii, przeł. S. Jędrusiak, Universitas, Kraków 1997.

Walczak M., „Alter Christu”. Studia nad obrazowaniem świętości w sztuce średniowiecznej na przykładzie św. Tomasza Becketa, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2001.

Wheatcroft A., Habsburgowie, przeł. B. Sławomirska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000.

Zalewski Z., Święto Bożego Ciała w Polsce do wydania Rytuału Piotrkowskiego (1631 r.) [w:] Studia z dziejów liturgii w Polsce, t red. M. Rechowicz, W. Scenek, t. 1, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1973.

Zapolska E., Cnoty teologalne i kardynalne, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2000.

Ziemba A., Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580−1660, Wydawnictwa UW, Warszawa 2005.

Ziemba A., Nowe dzieci Izraela. Stary Testament w kulturze holenderskiej XVII wieku, „Neriton”, Warszawa 2000.

Żygulski Z. jun., Muzea na świecie. Wstęp do muzealnictwa, PWN, Warszawa 1982.




DOI: http://dx.doi.org/10.2478/sectio-2013-0012
Data publikacji: 2015-05-23 21:00:42
Data złożenia artykułu: 2015-05-13 12:11:31


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1008
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2015 Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I – Philosophia-Sociologia

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.