Rytuał protestu jako czynnik zmiany społecznej

Resumen

Celem artykułu jest uzasadnienie tezy, że rytuały społeczne - postrzegane zwykle jako konserwatywne formy działania kolektywnego społeczeństw prostych - w istocie grają kluczową rolę w procesach zmiany społecznej w epoce ponowoczesności. Teza o wpływie rytuałów na zmiany społeczeństw została uzasadniona w oparciu o analizę klasycznej literatury przedmiotu oraz uzupełniona o analizę konkretnego przypadku, ponowoczesnego rytuału społecznego, jakim jest protest społeczny. Zdaniem autorki potraktowanie protestu społecznego jako rytuału stało się możliwe dopiero po nastaniu epoki ponowoczesnej, w której protesty weszły trwale do kanonu rytuałów interakcyjnych społeczeństw cywilizacji zachodniej. W epoce modernizmu protesty uchodziły za zjawisko marginalne, symptom dysfunkcji systemu politycznego i w konsekwencji obawy przed chaosem były konsekwentnie tłumione. Zdaniem autorki świadczy to o fakcie, że protest może być postrzegany w dwojaki sposób. Część społeczeństw - cechujących się wysokim poziomem inercyjności struktur - postrzega protest analogicznie do rewolucji, której celem jest absolutna wymiana struktur rządzących, w innych zaś, społeczeństwach zachodniej demokracji, protesty są doskonale tolerowane i stanowią narzędzie reakcji na zmianę społeczną. Protest wydaje się być tym fenomenem, który godzi potrzebę stabilności w kulturze i ciągłą zmianę społeczną. Współcześnie obserwowana intensyfikacja protestów może być zatem rozumiana jako eskalacja form rytualnych na skutek silnych zmian społecznych. Będąc częścią procesów kulturowych, protesty pozostają tym samym elementem szerokich, społecznych procesów interakcyjnych.