Odpowiedzialność karna autorów fake newsów wzbudzających w opinii publicznej poczucie zagrożenia w świetle art. 224A Kodeksu Karnego

Marcin Niedbała

Streszczenie w języku polskim


Epidemii wirusa SARS-CoV-2 panującej w 2020 roku towarzyszyło rozpowszechnianie na coraz większą skalę fałszywych i wprowadzających opinię publiczną w błąd informacji, tzw. fake newsów. Następowało to przede wszystkim za pośrednictwem Internetu z wykorzystaniem mediów społecznościowych, komunikatorów internetowych, ale również stron internetowych, w tym imitujących portale internetowe powszechnie uznawane za rzetelne. Prowadzona w opisany sposób dezinformacja, w połączeniu z rosnącą liczbą osób zarażonych wirusem SARS-CoV-2 i zmarłych w jego wyniku, stanowiła w nie mniejszym stopniu od samego wirusa zagrożenie dla społeczeństwa, budząc jego niepokój, a niekiedy nawet panikę. W odpowiedzi na to nowe zagrożenie organy poszczególnych państw podejmowały starania w celu przeciwdziałania mu z wykorzystaniem istniejących i nowych przepisów karnych. W przypadku Polski przedstawiciele niektórych instytucji publicznych informowali o możliwości pociągnięcia autorów fake newsów do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 224a Kodeksu karnego. Autor artykułu podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, czy wskazany przepis karny w rzeczywistości może służyć przeciwdziałaniu coraz częstszemu rozpowszechnianiu informacji wprowadzających opinię publiczną  w błąd. W powyższym celu dokonuje on analizy wybranych przypadków fake newsów pod względem możliwości wypełnienia przez ich autorów znamion czynu zabronionego z art. 224a Kodeksu karnego. 


Słowa kluczowe


fake news; kodeks karny; dezinformacja

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Barczak-Oplustil, A., Iwański M. (2017). Komentarz do art. 224a. W: W. Wróbel, A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część II. Komentarz do art. art. 212–277d (s. 180–187). Wolters Kluwer.

Ceynowa, A. (2019). Od prawdy do fake newsów, czyli od cenzury do „teflonu”. W: M. Łosiewcz, B. Czechowska-Derkacz (red.), Pani Redaktor. W kręgu mediów, kultury i polityki. Księga jubileuszowa dedykowana Alinie Kietrys (s. 228–238). Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego.

Ciarka, M. (2020, 13 marca). Uwaga na #FakeNews!, Policja.pl. https://www.policja.pl/pol/aktualnosci/186420,Uwaga-na-FakeNews.html

CyberDefence24. (2020, 30 października). Krótki przewodnik po fake newsach o koronawirusie [Aktualizacja 30.10.2020]. https://www.cyberdefence24.pl/krotki-przewodnik-po-aktualnych-fake-newsach-o-koronawirusie

Czapul, K. (2020, 11 lutego). Straszyli nas koronawirusem, ścigać ich będzie prokuratura! Starosta Kranc chce ukarania winnych. To samo rozważają władze Gołańczy, Okno na Wągrowiec. https://oknonawagrowiec.pl/straszyli-nas-koronawirusem-scigac-ich-bedzie-prokuratura-starosta-kranc-chce-ukarania-winnych-to-samo-rozwazaja-wladze-golanczy/

Dziuma, M. (2020, 26 lutego). Koronawirus w szpitalu w Wągrowcu? Ten fake news wywołał zamieszanie. Jak tłumaczą się twórcy artykułu?, Głos Wielkopolski. https://plus.gloswielkopolski.pl/koronawirus-w-szpitalu-w-wagrowcu-ten-fake-news-wywolal-zamieszanie-jak-tlumacza-sie-tworcy-artykulu/ar/c14-14811752

Forrest, A. (2020, 28 kwietnia). Coronavirus: 700 dead in Iran after drinking toxic methanol alcohol to ‘cure Covid-19’, Independent. https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/coronavirus-iran-deaths-toxic-methanol-alcohol-fake-news-rumours-a9487801.html

Funke, D., Flamini, D. (2020, 13 sierpnia). A guide to anti-misinformation actions around the world, Poynter. https://www.poynter.org/ifcn/anti-misinformation-actions/

Gelfert, A. (2018). Fake news: A definition, Informal Logic, 38(1), 84–117. https://doi.org/10.22329/il.v38i1.5068

Giezek, J. (2014). Komentarz do art. 224a. W: J. Giezek (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz (s. 707–712). Wolters Kluwer.

Goban-Klas, T. (2005). Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. PWN.

Golec, M. (2020, 16 marca). Szerzenie nieprawdziwych informacji nt. koronawirusa będzie ścigane - ostrzega policja, Radio Kraków. https://www.radiokrakow.pl/wiadomosci/tarnow/szerzenie-nieprawdziwych-informacji-nt-koronawirusa-bedzie-scigane-ostrzega-policja/

Hałas, R. (2019a). Komentarz do art. 224a. W: A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz (s. 1197–1198). C. H. Beck.

Hałas, R. (2019b). Komentarz do rozdziału XXIX. W: A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz (s. 1190–1193). C. H. Beck.

Hauser, A. (2020, 4 czerwca). Seven Moments in Spring: Covid-19, financial markets and the Bank of England’s balance sheet operations. Bank of England. https://www.bankofengland.co.uk/-/media/boe/files/speech/2020/seven-moments-in-spring-covid-19-speech-by-andrew-hauser.pdf?la=en&hash=43D022917D76095F1 E79CBDD5D42FCD96497EA5F

Hunt, J. (2017, 2 grudnia). 'Fake news' named Collins Dictionary's official Word of the Year for 2017. Independent. https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/fake-news-word-of-the-year-2017-collins-dictionary-donald-trump-kellyanne-conway-antifa-corbynmania-a8032751.html

Jabłonowski, K., (2020, 20 marca). „Warszawa czerwoną strefą?” Nie siej paniki. Konkret24. https://konkret24.tvn24.pl/polska,108/warszawa-czerwona-strefa-nie-siej-paniki,1009769.html

Miasto i gmina Gołańcz (2020, 8 lutego). Koronawirus z Chin już w Polsce – pierwszy zarażony w wągrowieckim szpitalu! https://golancz.com.pl/koronawirus-z-chin-juz-w-polsce-pierwszy-zarazony-w-wagrowieckim-szpitalu/

Kulik, M. (2020). Komentarz do art. 224a. W: M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz aktualizowany. Wolters Kluwer.

Lach, A. (2018). Komentarz do art. 224a. W: V. Konarska-Wrzosek, Kodeks karny. Komentarz (s. 1114–1115). Wolters Kluwer.

Lachowski, J. (2017). Komentarz do art. 224a. W: M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz: art. 222–316 (s. 49–58). C. H. Beck.

Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie (2020). Koronawirus: odpowiedzialność. Apel Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie i Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie. http://www.malopolska.uw.gov.pl/PressArticlePage.aspx?id=11947

Mamak, K. (2020). Karalność medycznych fake newsów. Filozofia w Praktyce, 6(2020). http://filozofiawpraktyce.pl/karalnosc-medycznych-fake-newsow/

McKeever, A. (2020, 17 marca). Coronavirus is spreading panic. Here’s the science behind why. National Geographic. https://www.nationalgeographic.com/history/reference/modern-history/why-we-evolved-to-feel-panic-anxiety/

Nierenberg, B. (2014). Dziennikarstwo w XXI wieku – między potrzebami społecznymi a wymogami rynku. Zeszyty Naukowe KUL, 227(3), 33–43.

Podlecki, M. (2017). Fake news jako zjawisko (nie tylko) medialne – część I, Biuletyn Edukacji Medialnej, 2, 125–135.

Polska Policja. [PolskaPolicja]. (2020, 16 marca). UWAGA‼ Kolejny #FakeNews – nie są zamykane granice województw [Tweet]. https://twitter.com/PolskaPolicja/status/1239579282990682112

Powiat Wągrowiecki (2020). W wągrowieckim szpitalu nie ma koronawirusa!. https://www.wagrowiec.pl/541,aktualnosci?tresc=11718

Projekt ustawy o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, a także o zapewnieniu bezpieczeństwa w związku z organizacją Turnieju Finałowego UEFA EURO 2012 z projektami aktów wykonawczych, druk nr 4281, Sejm VI Kadencji.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. Kodeks karny, Dz.U. 1932 Nr 60, poz. 571.

Stefańska, B. (2020). Komentarz do art. 224a. W: R. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz (s. 1597–1599). C. H. Beck.

TVN24 (2020, 2 marca). „Ponad 400 przeprowadzonych testów”, żaden nie wykazał koronawirusa. „Mamy epidemię paniki”. https://tvn24.pl/polska/koronawirus-sytuacja-w-polsce-rzecznik-ministerstwa-zdrowia-nie-wykupujmy-lekow-na-zapas-4295399.

Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń, Dz.U. 1971 Nr 12, poz. 114 tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 821.

Ustawa z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2011 Nr 217, poz. 1280.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny, Dz.U. 1997 Nr 88, poz. 553 tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1950.

Waszak, M. (2017). Postprawda i fake news czy weryfikacja treści i źródeł informacji? Refleksje. Pismo naukowe studentów i doktorantów WNPiD UAM, 16, 173–188.

Woźniak-Zapór, M. (2017). Fake news – niebezpieczeństwo w mediach, Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka, 29(4), 99–106.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ks.2020.8.2.160-178
Data publikacji: 2021-05-18 13:49:28
Data złożenia artykułu: 2021-05-18 11:43:24


Statystyki


Widoczność abstraktów - 795
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 1121

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2021 Marcin Niedbała

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.