Wartości purytańskie a współczesność. Pytania o ich aktualność w kontekście amerykańskim

Piotr Stawiński

Streszczenie w języku polskim


Celem artykułu jest przedstawienie niektórych aspektów dyskusji na temat trwałości i znaczenia wartości purytańskich we współczesnym życiu Amerykanów. Kwestia oddziaływania XVII-wiecznej myśli teologiczno-społecznej na system wartości na początku kolonialnej, a potem państwowej rzeczywistości Stanów Zjednoczonych jest jednym z istotniejszych wątków ich historiografii i refleksji społecznej. Stanowiska w tej sprawie rozwijały się i zdobywały uznanie w różny sposób, zwykle skupiając się wokół wiary w istnienie tego oddziaływania, różniąc się poglądem na znaczenie poszczególnych jego elementów i ich żywotność. Autor stoi na stanowisku, że ideały purytańskie wywarły znaczący wpływ na społeczeństwo amerykańskie, stając się jednym z najsilniejszych filarów amerykańskiej tożsamości historycznej i kulturowej. Począwszy od charakterystyki purytanizmu, odwołującej się do ważnych aspektów teologii (teologia przymierza lub federalna), analiza koncentruje się na takich cechach, jak indywidualna wolność i samodzielność, antyautorytaryzm, współodpowiedzialność z elementami demokracji i dowartościowanie edukacji.


Słowa kluczowe


religia; purytanizm; teologia przymierza; tradycyjne wartości amerykańskie; kultura amerykańska

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Andrzejczak, Krzysztof. Opowieści literackiej Ameryki. Zarys prozy Stanów Zjednoczonych od początku do czasów najnowszych. Kraków: Universitas, 2012.

Beeke, Joel R., Randall J. Pederson. Purytanie. Biografie i dzieła. Tłum. Jacek Sałacki. Warszawa: Grand Rapids – Instytut Tolle Lege, 2010.

Bercovitch, Sacvan. The American Jeremiad. Madison: University of Wisconsin Press, 2012.

Bercovitch, Sacvan. The Puritan Origins of the American Self. New Haven: Yale University Press, 1975.

Bremer, Francis J. Puritanism. A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press, 2009.

Bremer, Francis J. The Puritan Experiment. New England Society from Bradford to Edwards. Hanover: University Press of New England, 1995.

Bryk, Andrzej. „Introduction: The Transatlantic Civilisation and Modernity Today”. Krakowskie Studia Międzynarodowe 2008, nr 1: 9–60.

Buell, Lawrence. New England Literary Culture. From Revolution Through Renaissance. London: Cambridge University Press, 1986.

Butts, Francis T. „The Myth of Perry Miller”. The American Historical Review 87, nr 3 (1982): 665–694.

Chylińska, Bożenna. The Gospel of Work and Wealth in the Puritan Ethic. From John Calvin to Benjamin Franklin. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.

Cohen, Charles Lloyd. God’s Caress: The Psychology of Puritan Religious Experience. New York: Oxford University Press, 1986.

Collinson, Patrick. The Puritan Character – Polemics and Polarities in Early Seventeenth-century English Culture. Los Angeles: William Andrews Clark Memorial Library, 1989.

Commager, Henry Steele. American Mind, An Interpretation of American Thought and Character Since the 1880's. New Haven: Yale University Press, 1950.

Cosby, Brian H. „Toward a Definition of ‘Puritan’ and ‘Puritanism’, A Study in Puritan Historiography”. Churchman 122, nr 4 (2008): 297–314.

Drozdowicz, Zbigniew. „Portrayals and Appraisals of Puritans and Puritanism”. Humaniora. An Online Journal 29, nr 1 (2020): 15–29. DOI: 10.14746/h.2020.1.2

Fischer, David H. Albion's Seed. Four British Folkways in America. New York: Oxford University Press, 1989.

Fischer, Kahlib J. „The Power of the Covenant Idea for Leadership, Reform, and Ethical Behavior”. The Journal of Values-Based Leadership 10, nr 2 (2017): b.s

Greene, Jack P. Pursuits of Happiness. The Social Development of Early Modern British Colonies and the Formation of American Culture. Chapel Hill: University of North Caroli-na Press, 1988.

Guanghua, Li. „The Influence of Puritanism on the Shaping of Traditional American Values”. International Journal of English Literature and Social Sciences 6, nr 4 (2021): 222–225. DOI: 10.22161/ijels.64.34

Hammer, Dean C. „The Puritans as Founders: The Quest for Identity in Early Whig Rhetoric”. Religion and American Culture: A Journal of Interpretation 6, nr 2 (1996): 161–194. DOI: 10.2307/1124007

Hill, Christopher. Society and Puritanism in Pre-Revolutionary England. London: Pimlico, 2003.

Kang, Ning. „Puritanism and its Impact upon American Values”. Review of European Studies 1, nr 2 (2009): 148–151. DOI: 10.5539/res.v1n2p148

Kaufmann, Michael W. Institutional Individualism. Conversion, Exile, and Nostalgia in Puritan New England. Hanover: Wesleyan University Press, 1998.

Kearny Datesman, Marianne, JoAnn Crandall, Edward N. Kearny. The American Ways. An Introduction to American Culture. White Plains: Pearson Education, 2005.

Konkle, Lincoln. Thornton Wilder and the Puritan Narrative Tradition. Columbia: University of Missouri Press, 2006.

Loverenz, David. The Language of Puritan Feeling: An Exploration in Literature, Psychology and Social History. New Brunswick: Rutgers University Press, 1980.

Miller, Perry. „Declension in a Bible Commonwealth”. Proceedings of the American Antiquarian Society 1941, nr 51: 37–94.

Miller, Perry. The New England Mind: From Colony to Province. Cambridge: Harvard University Press, 1953.

Morison, Samuel E. Builders of the Bay Colony. Boston: Northeastern University Press, 1981.

Murdock, Kenneth B. Literature and Theology in Colonial New England. Cambridge: Harvard University Press, 1949.

Napierała, Paulina. „Relacje między purytanami a kwakrami w XVII-wiecznej Nowej Anglii”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Sociologica 2, nr 9 (2017): 101–124. DOI: 10.24917/20816642.9.2.7

Niebuhr, Richard. „The Idea of Covenant and American Democracy”. Church History 23, nr 2 (1954): 126–135.

Osiatyński, Wiktor. Ewolucja amerykańskiej myśli społecznej i politycznej. Warszawa: PWN, 1983.

Paul, Heike. The Myths That Made America. An Introduction to American Studies. Bielefeld: Transcript Verlag, 2014.

Peterson, Mark A. „The Plymouth Church and the Evolution of Puritan Religious Culture”. The New England Quarterly 66, nr 4 (1993): 570–593.

Potz, Maciej. Teokracje amerykańskie. Źródła i mechanizmy władzy usankcjonowanej religijnie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016.

Queen, Edward L. II, Stephen R. Prothero, Gardiner H. Shattuck, Jr. Encyclopedia of American Religious History. Boston: Facts On File, 2009.

Simpson, Alan. Puritanism in Old and New England. Chicago: University of Chicago Press, 1955.

Spurr, John. English Puritanism 1603–1689. New York: Palgrave Macmillan, 1998.

Stawiński, Piotr. Boży eksperyment. Purytanie w siedemnastowiecznej Ameryce. Lublin: Polihymnia, 2012.

Stawiński, Piotr. Demonizm i czary w życiu społecznym purytanów amerykańskich okresu kolonialnego. Częstochowa: WSP, 1997.

Stawiński, Piotr. „John Winthrop i jego »Wzór chrześcijańskiego miłosierdzia: [1630]«”. W: Doskonałość, zbawienie, rodzina. Z badań nad protestantyzmem, red. Zbigniew Pasek, 59–67. Kraków: WiR Partner, 2005.

The Puritans. A Sourcebook of their Writings, vol. 1, red. Perry Miller, Thomas H. Johnson. New York: Harper & Row, 1963.

Uhlmann, Eric Luis, Poehlman, T. Andrew Poehlman, David Tannenbaum, John A. Bargh. „Implicit Puritanism in American Moral Cognition”. Journal of Experimental Social Psychology 47, nr 2 (2011): 312–320. DOI: 10.1016/j.jesp.2010.10.013

„Wprowadzenie do Teologii Przymierza”, https://www.reformowani.pl/index.php/czytelnia/120-wprowadzenie-do-teologii-przymierza (dostęp 20.12.2022).




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2022.34.143-162
Data publikacji: 2023-02-14 12:07:23
Data złożenia artykułu: 2022-09-28 14:13:09


Statystyki


Widoczność abstraktów - 801
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2023 Piotr Stawiński

##submission.licenseURL##: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.pl