Główne związki pedagogiki z teorią krytyczną

Wojciech Kruszelnicki

Streszczenie w języku polskim


Niniejszy artykuł analizuje związki między pedagogiką i teorią krytyczną w myśli Henry’ego A. Giroux. Ulokowanie genezy pedagogiki krytycznej w twórczości naukowej Giroux oraz zdanie sprawy z konsekwentnego użytku, jaki robi on z intelektualnego dziedzictwa Szkoły Frankfurckiej ma istotne implikacje dla sposobu, w jaki rozumiemy rolę teorii w badaniach edukacyjnych. Teoria krytyczna dostarcza narzędzi do rozwijania pedagogii oraz form edukacji, które na serio angażują idee emancypacji, transformacji społecznej i kulturowej walki o silną demokrację i racjonalną organizację życia społecznego. Artykuł zdecydowanie przeciwstawia się twierdzeniom, że pedagogika krytyczna utraciła swoje bliskie związki z teorią krytyczną, zaś krytyka edukacyjna nie zaoferowała żadnych pozytywnych wizji szkolnictwa, przynosząc w zamian cynizm i desperację. Na przekór tym opiniom, autor pokazuje, jak kluczowe pojęcia teorii krytycznej operują w dyskursie Giroux i jak pozwalają mu one skonstruować program edukacji krytycznej i obywatelskiej, który daje podstawy do pomyślenia o szkole jako demokratycznej sferze publicznej, gdzie myślenie krytyczne i kompetencje demokratyczne mogą być badane i praktykowane.


Słowa kluczowe


Henry A. Giroux; teoria krytyczna; pedagogika krytyczna; demokracja

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Adorno, Theodor W., Max Horkheimer, Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Warszawa: IFiS PAN, 1994.

Adorno, Theodor, W., Dialektyka negatywna. Tłum. Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: PWN, 1986.

Althusser, Louis, Ideologie i aparaty ideologiczne państwa. Wskazówki dla poszukiwań. Tłum. Bogusław Ponikowski, Janina Gajda-Krynicka. Warszawa: Komisja Kształcenia i Wydawnictw RN ZSP, 1983.

Aronowitz, Stanley, Henry A. Giroux, Education Under Siege: The Conservative, Liberal, and Radical Debate over Schooling. London: Routledge and Kegan Paul, 1985.

Blake, Nigel, Jan Masschelein, Critical Theory and Critical Pedagogy. W: The Blackwell Guide to the Philosophy of Education, ed. Nigel Blake, Paul Smeyers, Richard Smith, Paul Standish, 38–56. Malden–Oxford: Blackwell Publishing Ltd., 2003.

Childs, John, Democracy and Educational Method. „Progressive Education” 1939, no 1: 119–120.

Connell, Raewyn, Dean Aschenden, Gary Dowsett, Sandra Kessler, Making the Difference. Sydney: George Allen & Unwin, 1982.

Czerepaniak-Walczak, Maria, Między dostosowaniem a zmianą. Elementy emancypacyjnej teorii Edukacji. Szczecin: Wyd. Uniwersytetu Szczecińskiego, 1995.

Czerepaniak-Walczak, Maria, „Teoretyczne i badawcze osiągnięcia pedagogiki krytycznej w Polsce”. Studia z Teorii Wychowania 2021, nr 1: 27–45.

Giroux, Henry A., „Paulo Freire’s approach to radical educational reform”, Curriculum Inquiry 1979, nr 9: 257–272.

Giroux, Henry A., Ideology, Culture, and the Process of Schooling. London: Temple University Press, 1981.

Giroux, Henry A., Schooling as a Form of Cultural Politics: Toward a Pedagogy of and for Difference. W: Critical Pedagogy, the State, and Cultural Struggle, ed. Henry A. Giroux, Peter McLaren, 125–151. Albany: State University of New York Press, 1989.

Giroux, Henry A., Pedagogy and the Politics of Hope: Theory, Culture, and Schooling. Boulder–Oxford: Westview Press, 1997.

Giroux, Henry A., Theory and Resistance in Education: Towards A Pedagogy for the Opposition, revised and expanded edition. Westport–London: Bergin and Garvey, 2001.

Giroux, Henry A., „Resisting Market Fundamentalism and the New Authoritarianism: A New Task for Cultural Studies?”. JAC, 2005, no 1: 1–29.

Giroux, Henry A., Schooling and the Struggle for Public Life: Democracy’s Promise and Education’s Challenge (second edition). Boulder–London: Paradigm Publishers, 2005.

Giroux, Henry A. America on the Edge: Henry Giroux on Politics, Culture, and Education. New York: Palgrave MacMillan, 2006.

Giroux, Henry A. Introduction: Democracy, Education, and the Politics of Critical Pedagogy, W: Critical Pedagogy: Where Are We Now, ed. Peter McLaren, Joe Kincheloe, 1–5. New York: Peter Lang, 2007.

Giroux, Henry A., Against the Terror of Neoliberalism. Politics Beyond the Age of Greed. Boulder: Paradigm Publishers, 2008.

Giroux, Henry A., On Critical Pedagogy. New York: The Continuum International Publishing Group, 2011.

Giroux, Henry A., „The Crisis of Public Values in the Age of the New Media”, Critical Studies in Media Communication 2011, no 1: 8–29.

Giroux, Henry A., Neoliberalism’s War on Higher Education. Chicago: Haymarket Books, 2014.

Giroux, Henry A., Cultural Studies, Critical Pedagogy, and the Responsibility of Intellectuals. W: The Giroux Reader, ed. Christopher G. Robbins, 195–218. London–New York: Routledge, 2016.

Giroux, Henry A., „What is the Role of Higher Education in Authoritarian Times?”. Scottish Educational Review 2018, no 1: 3-17.

Gottesman, Isaac, The Critical Turn in Education: From Marxist Critique to Poststructuralist Feminist to Critical Theories of Race. New York–London: Routlege, 2016.

Gouldner, Alvin, Co się zdarzyło w socjologii. Historyczny model rozwoju strukturalnego. Tłum. Barbara Szacka. W: Czy kryzys socjologii?, red. J. Szacki, 127–296. Warszawa: Czytelnik, 1977.

Gramsci, Antonio, Selection from The Prison Notebooks, ed. by Quentin Hoare and Geoffrey and Geoffrey Nowell-Smith, New York: International Publishers, 1971.

Gur-Ze’ev, Ilan, Critical Theory, Critical Pedagogy, and Diaspora Today: Toward A New Critical Language in Education (Introduction). W: Critical Theory and Critical Pedagogy Today: Toward a New Critical Language in Education, ed. Ilan Gur-Ze’ev, 7–34. Hai-fa: University of Haifa, 2005.

Habermas, Jürgen, Teoria i praktyka. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Zdzisław Krasnodębski, Warszawa: PIW, 1983.

Habermas Jürgen, Teoria działania komunikacyjnego, T. 2: Przyczynek do krytyki rozumu funkcjonalnego. Tłum. Andrzej M. Kaniowski. Warszawa: PWN, 2002.

Hejnicka-Bezwińska, Teresa, Edukacja – kształcenie – pedagogika (fenomen pewnego stereotypu). Kraków: Impuls, 1995.

Held, David, Introduction to Critical Theory: Horkheimer to Habermas, Cambridge: Polity Press, 1980.

Van Heertum, Richard, „Moving from Critique to Hope: Critical Interventions from Marcuse to Freire”. W: Marcuse’s Challenge to Education, ed. Douglas Kellner, Tyson Lewis, Louis Pierce, Daniel Cho, 103–116. Lanham–New York: Rowman & Littlefield Pub-lishers Inc., 2009.

Hodgson, Naomi, Vlieghe Joris, Zamojski Piotr, Post-critical Perspectives on Higher Education: Reclaiming the Educational in the University. Cham: Springer Nature Switzer-land AG, 2019.

Honneth, Axel, Pathologies of Reason: On the Legacy of Critical Theory. Trans. James Ingram and others. New York: Columbia University Press, 2009.

Horkheimer, Max, Traditional and Critical Theory. W: Critical Theory. Selected Essays, 188 – 243. Trans. Matthew J. O’Connell and others. New York: Continuum, 1972.

Horkheimer, Max, Notes on Science and the Crisis, w: Max Horkheimer, Critical Theory. Selected Essays,

–9. Trans. Matthew J. O’Connell and others. New York: Continu-um, 1972.

Horkheimer, Max, The Latest Attack on Metaphysics, w: Max Horkheimer, Critical Theory. Selected Essays, 132–187. Trans. Matthew J. O’Connell and others. New York: Continuum, 1972.

Horkheimer, Max, Krytyka rozumu instrumentalnego. Tłum. Halina Walentowicz. Warszawa: Scholar, 2007.

Kellner, Douglas, Critical Theory, Marxism, and Modernity. Cambridge: Polity Press, 1989.

Kellner, Douglas, Herbert Marcuse and the Vicissitudes of Critical Theory. W: Herbert Marcuse, Towards a Critical Theory of Society: Collected Papers of Herbert Marcuse (vol. 2), ed. Douglas Kellner, 1–34. London–New York: Routledge, 2001.

Kellner, Douglas, Toward A Critical Theory of Education, [w:] Critical Theory and Critical Pedagogy Today: Toward A New Critical Language in Education, ed. Ilan Gur-Ze’ev, 49–69. Haifa: University of Haifa, 2005.

Kincheloe, Joe, Critical Pedagogy in the Twenty-first Century. W: Critical Pedagogy: Where Are We Now?, ed. Peter McLaren, Joe Kincheloe, 9–42. New York: Peter Lang, 2007.

Kruszelnicki, Wojciech, „Antonio Gramsci i pedagogika krytyczna. Hegemonia, edukacja i zadania Intelektualistów”. Ruch Pedagogiczny, 2015, nr 3: 5–22.

Kruszelnicki, Wojciech, „Neomarksizm jako fundament radykalnej teorii edukacji (część I). (Lata 1970–1980: aplikacja pojęć reprodukcji, hegemonii i ideologii w socjologii edukacji – rys historyczny)”. Teraźniejszość–Człowiek–Edukacja 2016, nr 1: 7–35.

Kruszelnicki, Wojciech, „Neomarksizm jako fundament radykalnej teorii edukacji (część II) Henry’ego Giroux rewizje marksizmu dla filozofii edukacji”. Teraźniejszość–Człowiek– Edukacja 2016, nr 1: 7–30.

Kruszelnicki, Wojciech, „Pojęcie radykalności w myśli pedagogicznej Henry’ego A. Giroux”. Forum Pedagogiczne 2017, nr 7: 163–184.

Kruszelnicki, Wojciech, „Pedagogika jako nauka hermeneutyczna i krytyczna. Problematyka rozumienia i dialogu w edukacji w świetle teorii działania komunikacyjnego”. Polska Myśl Pedagogiczna 2022, nr 8: 361-387.

Kruszelnicki, Michał, Kruszelnicki, Wojciech, „Dziedzictwo poststrukturalistycznej filozofii inności w humanistyce współczesnej (próba bilansu)”. Przegląd Filozoficzno-Literacki 2010, nr 2: 295–315.

Krzemieniowa, Krystyna, Wstęp. W: Theodor W. Adorno, Dialektyka negatywna. Tłum. Krystyna Krzemieniowa, IX–LXIV. Warszawa: PWN, 1986.

Kwieciński, Zbigniew, „Problem pedagogii nurtów głównych i pobocznych”. W: Nurty pedagogii: naukowe, dyskretne, odlotowe, red. Zbigniew Kwieciński, Monika Jaworska-Witkowska, 19–32. Kraków: Impuls, 2011.

Marcuse, Herbert, Człowiek jednowymiarowy. Badania nad ideologią rozwiniętego społeczeństwa przemysłowego. Tłum. Stanisław Konopacki, Zofia Koenig, Andrzej Chwieśko, Maciej Ćwirko-Godycki, Marek Kozłowski, Wiesław Gromczyński. Warszawa: PWN, 1991.

Marcuse, Herbert, Towards a Critical Theory of Society: Collected Papers of Herbert Marcuse (vol. 2), ed. Douglas Kellner. London–New York: Routledge, 2001.

Marcuse, Herbert, Negations: Essays in Critical Theory. Trans. Jeremy J. Shapiro. London: MayFlyBooks, 2009.

McLaren, Peter, Life in Schools: An Introduction to Critical Pedagogy in the Foundations of Education (fourth edition). Boston–Sydney, 2006.

Męczkowska, Astrid, „Ku utopijności pedagogicznego myślenia”. Kwartalnik Pedagogiczny 2005, nr 3: 5–17.

Saltman, Kenneth, „Antitheory, Positivism, and Critical Pedagogy”. W: What’s Wrong with Anti-Theory, ed. Jeoffrey R. Di Leo, 77–91. Houston: Bloomsbury Academic, 2019.

Parsons, Talcott, „The School Class as a Social System: Some of Its Functions in American Society”. Harvard Educational Review 1995, nr 4: 297–318.

Peters, Michael, „Critical Pedagogy and the Futures of Critical Theory”. W: Critical Theory and Critical Pedagogy Today: Toward A New Critical Language in Education, ed. Ilan Gur-Ze’ev, 35–48. Haifa: University of Haifa, 2005.

Potulicka, Eugenia, Nowa prawica a edukacja. Geneza reformy edukacji w Anglii i Walii z roku 1988. Poznań–Toruń: Wydawnictwo EDYTOR, 1993.

Uryga, Danuta, „System edukacji jako pomnik funkcjonalizmu w dyskursie oświatowym”. Forum Oświatowe 2014, nr 2: 69–81.

Usher, Robin, Anderson Anna, „Educational theory and the practice of critique”. W: Making a Difference in Theory: The Theory Question in Education and the Education Ques-tion in Theory, ed. Gert Biesta, Julie Allan, Richard Edwards, 137–150. London–New York: Routledge, 2013.

Van Heertum, Richard, Moving from Critique to Hope: Critical Interventions from Marcuse to Freire, W: Marcuse’s Challenge to Education, ed. Douglas Kellner, Tyson Lewis, Clayton Pierce, Daniel Cho, 103–116. Lanham–New York: Rowman & Littlefield Publishers Inc., 2008.

Vlieghe, Joris, Zamojski Piotr, Towards an Ontology of Teaching: Thing-centered Pedagogy, Affirmation and Love for the World. Cham: Springer Nature Switzerland, 2019.

Walentowicz, Halina, Horkheimer a Habermas. Dwie koncepcje instrumentalnego rozumu. W: Max Horkheimer, Krytyka rozumu instrumentalnego. Tłum. Halina Walentowicz, 7–30. Warszawa: Scholar, 2007.

Witkowski, Lech, Edukacja wobec sporów o (po)nowoczesność. Warszawa: KoDRUK, 1998.

Witkowski, Lech, „O stanie i problemach recepcji amerykańskiej pedagogiki radykalnej w Polsce. Próba świadectwa osobistego i refleksji o doświadczeniu pokoleniowym”. W: Henry A. Giroux, Lech Witkowski, Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej, 37–66. Kraków: Impuls, 2010.

Włodarczyk, Rafał, Utopia i edukacja. Studia z filozofii, teorii edukacji i pedagogiki azylu. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2021.

Włodarczyk, Rafał, „Kolonizacje. Pedagogika krytyczna w okresie transformacji ustrojowej w Polsce (część pierwsza)”. Kwartalnik Pedagogiczny 2021, nr 1: 9–41.

Zamojski, Piotr, „Od demaskacji ku budowaniu. Po-krytyczna perspektywa badań pedagogicznych”. Teraźniejszość–Człowiek–Edukacja 2014, nr 3: 7–22.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2023.35.181-217
Data publikacji: 2023-07-31 22:24:36
Data złożenia artykułu: 2023-05-06 23:22:11


Statystyki


Widoczność abstraktów - 795
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2023 Wojciech Kruszelnicki

##submission.licenseURL##: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.pl