Między utopią a obywatelskim nieposłuszeństwem. Problem przemocy w myśli społeczno-politycznej Edwarda Abramowskiego
Streszczenie w języku polskim
Artykuł stanowi próbę analizy problemu przemocy w myśli społeczno-politycznej Edwarda Abramowskiego z perspektywy dwóch pojęć: myślenia utopijnego – które, zdaniem Karla Poppera, nieuchronnie prowadzi do przemocy – oraz nieposłuszeństwa obywatelskiego, czyli aktu sprzeciwu wobec władzy, programowo odrzucającego przemoc. W pierwszej części artykułu pokazuję, jak krytyka utopizmu u Abramowskiego kształtuje jego własną wizję świata wolnego od przemocy, urzeczywistnianego krok po kroku w ramach oddolnych instytucji. Część druga jest natomiast poświęcona zmowie powszechnej przeciw rządowi, która – będąc jednym ze sposobów praktykowania jego utopii – dopuszcza walkę narodowowyzwoleńczą. Ostatecznie wydaje się, że wizja Abramowskiego wpisuje się w koncepcję społeczeństwa otwartego, zaś odrzucenie przemocy jako metody zmiany świata czyni ją bliższą inżynierii cząstkowej niż utopijnej.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Abramowski, Edward. Filozofia społeczna. Wybór pism. Warszawa: PWN, 1965.
Abramowski, Edward. Metafizyka doświadczalna i inne pisma. Warszawa: PWN, 1980.
Abramowski, Edward. Rzeczpospolita przyjaciół. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1986.
Abramowski, Edward. „Zasady programu Polskiej Robotniczej Partii Socjalistycznej pod zaborem rosyjskim”. W: Edward Abramowski. Pisma popularnonaukowe i propagandowe: 1890–1895, 201–215. Warszawa: Książka i Wiedza, 1979.
Arendt, Hannah. O przemocy. Nieposłuszeństwo obywatelskie. Tłum. Anna Łagodzka, Wojciech Madej. Warszawa: Aletheia, 1999.
Babeuf, Gracchus. Pisma wybrane. Tłum. Kazimierz Libera. Warszawa: Książka i Wiedza, 1951.
Baczko, Bronisław. Światła utopii. Tłum. Wiktor Dłuski. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2016.
Bauman, Zygmunt. Socjalizm. Utopia w działaniu. Tłum. Michał Bogdan. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2010.
Brun-Bronowicz, Julian. Stefana Żeromskiego tragedia pomyłek. Warszawa: Książka i Wiedza, 1958.
Cywiński, Bohdan. „Myśl polityczna Edwarda Abramowskiego”. W: Twórcy polskiej myśli politycznej. Zbiór studiów, red. Jan St. Miś, 29–105. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978.
Dąbrowska, Maria. Życie i dzieło Edwarda Abramowskiego. Łódź: Nowy Obywatel, 2014.
Giełżyński, Wojciech. Edward Abramowski: Zwiastun „Solidarności”. London: Polonia, 1986.
Krzeczkowski, Konstanty. Dzieje życia i twórczości. Katowice: Nowy Obywatel, 2018.
Kuroń, Jacek. Opozycja. Pisma polityczne 1969–1989. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2010.
Lange, Oskar. „Socjologia i idee społeczne Edwarda Abramowskiego”. W: Oskar Lange. Wizje gospodarki socjalistycznej, 3–103. Warszawa: Książka i Wiedza, 1985.
Parrington, Vernon Louis. Główne nurty myśli amerykańskiej. Romantyczna rewolucja w Ameryce 1800–1860. Tłum. Henryk Krzeczkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.
Popper, Karl R. Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. T. I. Tłum. Halina Krahelska. Warszawa: PWN, 2010.
Popper, Karl R. „Utopia a przemoc”. W: Karl R. Popper. Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, 590–604. Tłum. Stefan Amsterdamski. Warszawa: PWN, 1999.
Rawls, John. Teoria sprawiedliwości. Tłum. Maciej Panufnik, Jarosław Pasek, Adam Romaniuk. Warszawa: PWN, 2009.
Szacki, Jerzy. Spotkania z utopią. Warszawa: Iskry, 1980.
Thoreau, Henry David. „Obywatelskie nieposłuszeństwo”. W: Henry David Thoreau. Życie bez zasad. Eseje, 197–229. Tłum. Halina Cieplińska. Warszawa: Czytelnik, 1983.
Tołstoj, Lew. Listy. T. II. Tłum. Maria Leśniewska. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1976.
Tołstoj, Lew. „Wybór pism”. W: Walentin Fierdinandowicz Asmus, Lew Tołstoj. Tłum. Janina Walicka, 121–230. Warszawa: Książka i Wiedza, 1964.
Voegelin, Eric. Od Oświecenia do rewolucji. Tłum. Łukasz Pawłowski. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011.
Waldenberg, Marek. Prekursorzy nowej lewicy. Kraków – Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1985.
Walicki, Andrzej. „Filozofia Edwarda Abramowskiego”. W: Andrzej Walicki. Polska, Rosja, marksizm, 315–345. Kraków: UNIVERSITAS, 2011.
Walicki, Andrzej. „Polskie koncepcje inteligencji i jej powołania”. W: Andrzej Walicki. O inteligencji, liberalizmach i o Rosji, 43–70. Kraków: UNIVERSITAS, 2007.
Wolski, Jan. „Apendyks. Z przemówień Edwarda Abramowskiego”. W: Edward Abramowski. Braterstwo, solidarność, współdziałanie. Pisma spółdzielcze i stowarzyszeniowe, 243–245. Łódź – Sopot – Warszawa: Nowy Obywatel, 2009.
Zimmer, Szczepan Karol. U źródeł amerykanizmu. Henry David Thoreau i jego otoczenie. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy, 1983.
Żeromski, Stefan. Przedwiośnie. Warszawa: Czytelnik, 1996.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2024.37.157-177
Data publikacji: 2024-07-31 22:58:04
Data złożenia artykułu: 2023-11-18 18:51:12
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Michał Gniadek
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.