"Słownik historyczny i krytyczny" Pierre‘a Bayle i jego brytyjscy czytelnicy

Adam Grzeliński

Streszczenie w języku polskim


Artykuł rekonstruuje wpływ myśli francuskiego filozofa i historyka Pierre’a Bayle’a (1647–1706) na filozofów i literatów brytyjskiego Oświecenia. Wpływ ten był bardzo szeroki, do czego przysłużyły się kolejne angielskie edycje jego najważniejszego dzieła, jakim był Słownik historyczny i krytyczny (1697). Bayle bardzo silnie oddziałał zarówno na wolnomyślicieli oraz deistów (Tolanda, Shaftesbury’ego, Mandeville’a Collinsa), jak i czołowych brytyjskich empirystów (Locke’a, Berkeleya i Hume’a), choć bardzo często dochodziło przy tym do przeinaczania jego poglądów.


Słowa kluczowe


Pierre Bayle; Oświecenie brytyjskie; sceptycyzm; empiryzm; Shaftesbury; Locke; Berkeley; Hume

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Cytowane teksty źródłowe

Bayle, P., Historical and Critical Dictionary, London 1734.

Bayle, P., Historical and Critical Dictionary. Selections, Indianapolis 1991.

Bayle, P., Słownik historyczny i krytyczny. Wybór, tłum. K. Kaśkiewicz, A. Grzeliński i in., Toruń 2014.

Berkeley, G., Dzienniki filozoficzne, tłum. B. Żukowski, Gdańsk 2007.

Berkeley, G., Obrona i wyjaśnienie nowej teorii widzenia, [w:] G. Berkeley, Próba stworzenia nowej teorii widzenia, tłum. A. Grzeliński i in., Toruń 2011.

Berkeley, G., A Treatise concerning The Principles of Human Knowledge, [w:] Works of George Berkeley Bishop of Cloyne, red. A. A. Luce, T. E. Jessop, t. II, Thomas Nelson and Sons, London–Edinburgh–Paris–Melbourne–Toronto–New York, 1949.

Berkeley, G., Three Dialogues between Hylas and Philonous, [w:] Works, t. II.

Descartes, R., Dioptryka, tłum. W. Babijczuk, Wrocław 2008.

Hume, D., Czwarta obiekcja, tłum. A. Grzeliński, „Nowa Krytyka” 2007, nr 20–21.

Hume's Early Memoranda, 1729–1740: The Complete Text, red. E. C. Mossner, „Journal of the. History of Ideas” 1948, t. 9, nr 4.

Hume, D., Traktat o naturze ludzkiej, tłum. Cz. Znamierowski, Warszawa 2005.

Hume, D., Traktat o zasadach ludzkiego poznania, tłum. J. Salamon, Zielona Sowa, Kraków 2004.

Shaftesbury, A. A. C., Life, Unpublished Letters and Philosophical Regimen, red. B. Rand, London-New York 1900.

Cytowana literatura przedmiotu

Bracken, H. M., Bayle not a Sceptic?, „Journal of the History of Ideas” 1964, t. 25, nr 2.

Champion, R., Bayle in the English Enlightenment, [w:] Pierre Bayle (1647–1706), le philosophe de Rotterdam: Philosophy, Religion and Reception, red. W. van Bunge i H. Bots, Brill, Leiden–Boston 2008.

Courtines, L. P., Bayle’s Relations with England and the English, Columbia University Press, New York 1938.

Israel, J., Radical Enlightenment. Philosophy and the Making of Modernity 1650–1750, Oxford University Press, Oxford 2001.

Israel, J., Enlightenment Contested. Modernity and the Emancipation of Man, Oxford University Press, Oxford–New York 2006.

Jakuszko, H., Inspiracja Pierre’a Bayle’a w oświeceniu niemieckim, [w:] Rekonesanse filozoficzne. Człowiek, wartości, historia. Księga pamiątkowa poświęcona Profesorowi Zdzisławowi Jerzemu Czarneckiemu, red. H. Jakuszko, S. Jedynak, A. L. Zachariasz, J. Zdybel, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999.

Lambrousse, E., Bayle, tłum. D. Potts, Oxford University Press, Oxford 1983.

Lieshout, H. H. van, The Making of Pierre Bayle’s Dictionnaire Historique et Critique, Brill, Amsterdam–Utrecht 2001.

Luce, A. A., Berkeley and Malebranche, Oxford University Press, Oxford 1934.

O’Keef, C. B., Contemporary Reactions to the Enlightenment (1728–1762), Librairie Slatkine–Honoré Champion, Genève–Paris 1974.

Pittion, J. P., Hume’s Reading of Bayle: An Inquiry into the Source and Role of the Memoranda, „Journal of the History of Philosophy” 1977, t. 15, nr 4.

Popkin, R., Berkeley and Pyrrhonism, [w:] tenże, The High Road to Pyrrhonism, red. R. A. Watson, J. E. Force, Hill, San Diego 1980.

Popkin, R., The History of Scepticism. From Savonarola to Bayle, Oxford University Press, Oxford 2003.

Rex, W., Essays on Pierre Bayle and religious controversy, Martinus Hijhoff, The Hague 1965.

Vermeir, K., The Dustbin of the Republic of Letters. Pierre Bayle’s „Dictionaire” as an encyclopedic palimpsest of errors, https://www.academia.edu /2108989/The_Dustbin_of_the_Repub-lic_of_Letters._Pierre_Bayles_Dictionaire_as_an_Encyclopedic_Palimpsest_of_Errors [dostęp: 4.05. 2015].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2015.15.89
Data publikacji: 2015-12-15 02:20:20
Data złożenia artykułu: 2015-08-05 00:37:58


Statystyki


Widoczność abstraktów - 994
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2015 Adam Grzeliński

##submission.licenseURL##: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.pl