Unikanie, uległość, troska... woń ciała w społeczno-kulturowym konstruowaniu Obcego

Maria Katarzyna Przybylska

Streszczenie w języku polskim


Rozpoznanie znaczenie powonienia w poznaniu człowieka w dyscyplinach humanistycznych należy uznać za niedostateczne, choć w ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania tą tematyką, również wśród badaczy kultury. W niniejszym artykule rolę powonienia w społecznym poznaniu człowieka przeanalizowano z perspektywy ewolucyjnej, historycznej i neurobiologicznej. Starano się wykazać, że kształtowanie nastawień wobec innych może niezwykle efektywnie operować wyobrażeniami odnoszącymi się do woni ciała. Poszukiwano biologicznych mechanizmów, które potencjalnie decydują o skuteczności odwołań do powonienia jako kulturowego narzędzia wytyczania społecznych granic i manipulacji postrzeganiem jednostek w kategoriach „swój”, Inny, Obcy. Celem, jaki stawia sobie autorka, jest zwiększenie świadomości w zakresie możliwej efektywności wykluczającego wpływu języka odnoszącego się do woni ciała, oraz wzbudzenie czujności u odbiorców takich komunikatów.


Słowa kluczowe


powonienie; woń ciała; wstręt; ewolucja wstrętu; obcy; wykluczenie

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Angyal, Andras. „Disgust and related aversions”. The Journal of Abnormal and Social Psychology 36, nr 3 (1941): 393–412.

Aries, Philippe. Człowiek i śmierć. Tłum. Eligia Bąkowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989.

Billen, Johan. „Exocrine glands and their key function in the communication system of social insects”. Formosan Entomology 2011, nr 31: 75–84.

Buck, Linda i Richard Axel. „A novel multigene family may encode odorant receptors: a molecular basis for odor recognition”. Cell 65, nr 1 (1991): 175–187. DOI: https://dx.doi.org/10.1016/0092-8674(91)90418-x

Bystroń, Jan S. Megalomania narodowa. Warszawa: Książka i Wiedza, 1995.

Collinge, John, Jerome Whitfield, Edward McKintosh, Adam Frosh, Simon Mead, Andrew F. Hill, Sebastian Brandner, Dafydd Thomas i Michael P. Alpers. „A clinical study of kuru patients with long incubation periods at the end of the epidemic in Papua New Guinea”. Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences 363, nr 1510 (2008): 3725–3739. DOI: https://dx.doi.org/10.1098/rstb.2008.0068

Corbin, Alain. We władzy wstrętu: społeczna historia poznania przez węch: od odrazy do snu ekologicznego. Tłum. Andrzej Siemek. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 1998.

Darwin, Karol. Wyraz uczuć u człowieka i zwierząt. Tłum. Konrad Dobrski. Warszawa: Drukarnia Józefa Sikorskiego, 1873.

Davies, David G., Matthew R. Parsek, James P. Pearson, Barbara H. Iglewski, John W. Costerton, Everett P. Greenberg. „The involvement of cell-to-cell signals in the development of a bacterial biofilm”. Science 280, nr 5361 (1998): 295–298. DOI: https://dx.doi.org/10.1126/science.280.5361.295

Dias, Brian G. i Kerry J. Ressler. „Parental olfactory experience influences behavior and neural structure in subsequent generations”. Nature neuroscience 17, nr 1 (2014): 89–96. DOI: https://dx.doi.org/10.1038/nn.3594

Douglas, Mary. Czystość i zmaza. Tłum. Marta Bucholc. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2007.

Douglas, Mary. Symbole naturalne. Rozważania o kosmologii. Tłum. Ewa Dżurak. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004.

Dunny, Gary M., Timothy J. Brickman i Martin S. Dworkin. „Multicellular behavior in bacteria: communication, cooperation, competition and cheating”. BioEseys 30, nr 4 (2008): 296–298. DOI: https://dx.doi.org/10.1002/bies.20740

Felten, David F., Anil N. Shetty. Atlas neuroanatomii i neurofizjologii Nettera, red. wydania polskiego Andrzej Szczudlik. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2012.

Frazer, George J. Złota gałąź. Tłum. Henryk Krzeczkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.

Grygiel, Szymon. „Ciało i świętość. Przypadek XIX-wiecznych świętych starców rosyjskich”. Adeptus 2017, nr 9: 1–21. DOI: https://dx.doi.org/10.11649/a.1417

Haslam, Nick. „Dehumanization: An integrative review”. Personality nad Social Psychology Review 10, nr 3 (2006): 252–264. DOI: https://dx.doi.org/10.1207/s15327957pspr1003_4

Hughes, Sylvia. „Antelope Activate the Acacia's Alarm System”. New Scientist 127, nr 29 (1990): 19.

Karban, Richard, Kaori Shiojiri. „Self-recognition affects plant communication and defence”. Ecology Letters 12, nr 6 (2009): 502–506. DOI: https://dx.doi.org/10.1111/j.1461-0248.2009.01313.x

Karban, Richard, Kaori Shiojiri, Satomi Ishizaki, William C. Wetzel i Richard Y. Evans. „Kin recognition affects plant communication and defence”. Proceedings of the Royal Society B 280, nr 1756 (2013): 1-5. DOI: https://dx.doi.org/10.1098/rspb.2012.3062

Karban, Richard, Louie H. Yang i Kyle F. Edwards. „Volatile communication between plants that affects herbivory: a meta-analysis”. Ecology Letters 17, nr 1 (2014): 44–52.

Kiernikowski, Zbigniew. „Krzyżmo Chrystusa i chrześcijanina”. Liturgia.pl, https://www.liturgia.pl/Krzyzmo-Chrystusa-i-chrzescijanina/ Dostęp: 19.11.2018.

Miler, Dagmara. „Pozyskiwanie dowodu przy wykorzystaniu ekspertyzy osmologicznej”. W: Katalog dowodów w postępowaniu karnym, red. Paweł Czarnecki, Małgorzata Czerwińska, 257–268. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, 2014.

Mróz, Mirosław. „Śmierć człowieka w ujęciu teologicznym a ewoluujące pojęcie śmierci biologicznej”. Udar Mózgu. Problemy Interdyscyplinarne 8, nr 2 (2006): 49–58.

Nowicka, Ewa. „Rom jako swój i jako obcy: zbiorowość Romów w świadomości społeczności wiejskiej”. Lud 1995, nr 78: 357–375.

Passador, Luciano, James M. Cook, Michael J. Gambello, Lynn Rust i Barbara H. Iglewski. „Expression of Pseudomonas aeruginosa virulence genes requires cell-to-cell communication”. Science 260, nr 5111 (1993): 1127–1130. DOI: https://dx.doi.org/10.1126/science.8493556

Polese, Gianluca, Carla Bertapelle i Anna Di Cosmo. „Role of olfaction in Octopus vulgaris reproduction”. General and Coparative Endocrinology 210, nr 1 (2015): 55–62. DOI: https://dx.doi.org/10.1016/j.ygcen.2014.10.006

Pokrospki, Marek. Cielesna geneza czasu i przestrzeni. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2013.

Porter, Jess, Brent Craven, Rehan M. Khan, Shao-Ju Chang, Irene Kang, Benjamin Judkewicz, Jason Volpe, Gary Settles i Noam Sobel. „Mechanisms of scent-tracking in humans”. Nature neuroscience 10, nr 1 (2007): 27–29. DOI: https://dx.doi.org/10.1038/nn1819

Richard, Freddie-Jeanne i James H. Hunt, „Intracolony chemical communication in social insects”. Insectes Sociaux 60, nr 3 (2013): 275–291. DOI: https://dx.doi.org/10.1007/s00040-013-0306-6

Rozin, Paul, Jonathan Haidt, i Clark R. McCauley. „Digust”. W: Handbook of Emotions. Third Edition, red. Michael Lewis, Janette M. Haviland-Jones, Lisa Feldman Barrett, 757–776. New York, London: Guilford Press, 2008.

Shirasu, Mika i Kazushige Touhara. „The scent of disease: volatile organic compounds of the human body related to disease and disorder.” The Journal of Biochemistry 150, nr 3 (2011): 257–266. DOI: https://dx.doi.org/10.1093/jb/mvr090

Singer, Tania, Ben Seymour, John P. O’Doherty, Klaas E. Stephan, Raymond J. Dolan i Chris D. Frith. „Empathic neural responses are modulated by the perceived fairness of others”. Nature 439, nr 7075 (2008): 466–469. DOI: https://dx.doi.org/10.1038/nature04271

Stomma, Ludwik. Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1986.

Süskind, Patrick. Pachnidło, Historia pewnego mordercy. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Świat Książki, 2006.

Szyf, Moshe. „Lamarck revisited: epigenetic inheritance of ancestral odor fear conditioning”. Nature Neuroscience 17, nr 1 (2014): 2–4. DOI: https://dx.doi.org/10.1038/nn.3603

Święta Kongregacja Kultu Bożego. „Obrzędy bierzmowania”. Ruch Biblijny i Liturgiczny 28, nr 1–2 (1975): 7–18. DOI: https://dx.doi.org/10.21906/rbl.3274

Wańczowski, Marian, Mirosław Lenart, współ. Małgorzta Burzak-Janik, Marek Kawa, Ewa Maciesowicz, Marek Szladowski. Księga żałoby i śmierci. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2009.

Wojciech Zyzak, „Zmysły duchowe w duchowości chrześcijańskiej”. Analecta Cracoviensia 2016, nr 48: 255–276. DOI: http://dx.doi.org/10.15633/acr.2026




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2019.27.153-174
Data publikacji: 2019-07-30 20:19:17
Data złożenia artykułu: 2019-02-28 23:27:17


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1295
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2019 Maria Katarzyna Przybylska

##submission.licenseURL##: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.pl