Rozum w filozofii średniowiecznej

Bogumił Chmiel

Streszczenie w języku polskim


W artykule omawiam zasadnicze aspekty średniowiecznego pojmowania natury rozumu teoretycznego. Główny nacisk położony został na relację między rozumem jako autonomiczną władzą poznawczą a autorytetami Kościoła, wiary i teologii. Autonomia rozumu w filozofii średniowiecznej nie polegała na jej absolutnej niezależności od wspomnianych autorytetów, ale realizowała się w obrębie myślenia religijnego ukształtowanego pod ich wpływem. Dogmaty wiary nie są w wiekach średnich postrzegane jako ,,zewnętrzne” i narzucone ograniczenia dla racjonalności dociekań, które same z siebie miałyby dążyć do przekroczenia i podważenia prawd religijnych, ale jako ramy wyznaczające zakres i cele możliwych dociekań. W sytuacjach konfliktów filozofowie nie poddawali się biernie autorytetom, lecz uciekali się do szeregu zabiegów pozwalających im nauczać kontrowersyjnych tez filozoficznych bez popadania w konflikt z instytucjami kościelnymi. Rozbieżność w ocenie racjonalności pojawiające się wśród historyków wynikają przede wszystkim z przenoszenia kanonów racjonalności właściwych dla myśli Oświecenia na wieki wcześniejsze.


Słowa kluczowe


racjonalizm; rozum; średniowiecze

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Abelard z Bath, O zjawiskach natury, [w:] Wszystko to ze zdziwienia. Antologia tekstów filozoficznych z XII wieku, red. M. Frankowska-Terlecka, PWN, Warszawa 2006.

Alan z Lille, Skarga natury, [w:] Wszystko to ze zdziwienia. Antologia tekstów filozoficznych z XII wieku, red. M. Frankowska-Terlecka, PWN, Warszawa 2006.

Amsterdamski S., Między historią a metodą, PIW, Warszawa 1983.

Anderson J. F., Is Scholastic Philosophy Philosophical, „Philosophy and Phenomenological Research”1949, t. 10, nr 2.

Bonawentura, O stworzeniach świata, [w:] Wszystko to ze zdziwienia. Antologia tekstów filozoficznych z XII wieku, red. M. Frankowska-Terlecka, PWN, Warszawa 2006.

Gilbert P. P., Wprowadzenie do teologii średniowiecza, Wydawnictwo WAM, Kraków 1997.

Grant E., Średniowieczne podstawy nauki nowożytnej, tłum. T. Szafrański, Prószyński i S-ka, Warszawa 2005.

Huizinga J., Jesień średniowiecza, tłum. T. Brzostowski, PIW, Warszawa 1996.

Koestler A., Lunatycy. Historia zmiennych poglądów człowieka na wszechświat, tłum. T. Biedroń, Zysk i S-ka, Warszawa 2002.

Searle J. R., Umysł na nowo odkryty, tłum. T. Baszniak, PIW, Warszawa 1999.

Seńko W., Jak rozumieć filozofię średniowieczną, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1993.

Swieżawski S., Rozum i tajemnica, Znak, Kraków 1960.

Swieżawski S., Święty Tomasz na nowo odczytany, W Drodze, Poznań 2002.

Sylvestris B., O wszechświecie, [w:] Wszystko to ze zdziwienia. Antologia tekstów filozoficznych z XII wieku, red. M. Frankowska-Terlecka, PWN, Warszawa 2006.

Torrell J.-P., Tomasz z Akwinu. Człowiek i dzieło, tłum. A. Kuryś, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2008.

Twardowski K., O filozofii średniowiecznej wykładów sześć, nakład H. Altenberga, Lwów 1910.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2013.7.125
Data publikacji: 2015-07-07 01:57:12
Data złożenia artykułu: 2015-07-05 22:48:54


Statystyki


Widoczność abstraktów - 750
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2015 Bogumił Chmiel

##submission.licenseURL##: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.pl