Zwischen Utopie und zivilem Ungehorsam. Das Problem der Gewalt im soziopolitischen Denken von Edward Abramowski

Michał Gniadek

Abstract


Dieser Artikel versucht, das Problem der Gewalt in Edward Abramowskis gesellschaftspolitischem Denken aus der Perspektive von zwei Konzepten zu analysieren: dem utopischen Denken – das nach Karl Popper unweigerlich zu Gewalt führt – und dem zivilen Ungehorsam, einem Akt der Auflehnung gegen die Autorität, der Gewalt programmatisch ablehnt. Im ersten Teil des Artikels zeige ich, wie Abramowskis Kritik am Utopismus seine eigene Vision einer gewaltfreien Welt formt, die er Schritt für Schritt in Basisinstitutionen realisiert. Der zweite Teil widmet sich hingegen der Kollusion des Volkes gegen die Regierung, die als eine Form der Verwirklichung seiner Utopie einen nationalen Befreiungskampf ermöglicht. Letztlich scheint Abramowskis Vision in das Konzept einer offenen Gesellschaft zu passen, während seine Ablehnung von Gewalt als Methode zur Veränderung der Welt sie eher einem Partikel-Engineering als einer Utopie nahe bringt.

 


Schlagworte


Gewalt; Utopie; ziviler Ungehorsam; offene Gesellschaft; Edward Abramowski; Karl R. Popper; Henry D. Thoreau

Literaturhinweise


Abramowski, Edward. Filozofia społeczna. Wybór pism. Warszawa: PWN, 1965.

Abramowski, Edward. Metafizyka doświadczalna i inne pisma. Warszawa: PWN, 1980.

Abramowski, Edward. Rzeczpospolita przyjaciół. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1986.

Abramowski, Edward. „Zasady programu Polskiej Robotniczej Partii Socjalistycznej pod zaborem rosyjskim”. W: Edward Abramowski. Pisma popularnonaukowe i propagandowe: 1890–1895, 201–215. Warszawa: Książka i Wiedza, 1979.

Arendt, Hannah. O przemocy. Nieposłuszeństwo obywatelskie. Tłum. Anna Łagodzka, Wojciech Madej. Warszawa: Aletheia, 1999.

Babeuf, Gracchus. Pisma wybrane. Tłum. Kazimierz Libera. Warszawa: Książka i Wiedza, 1951.

Baczko, Bronisław. Światła utopii. Tłum. Wiktor Dłuski. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2016.

Bauman, Zygmunt. Socjalizm. Utopia w działaniu. Tłum. Michał Bogdan. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2010.

Brun-Bronowicz, Julian. Stefana Żeromskiego tragedia pomyłek. Warszawa: Książka i Wiedza, 1958.

Cywiński, Bohdan. „Myśl polityczna Edwarda Abramowskiego”. W: Twórcy polskiej myśli politycznej. Zbiór studiów, red. Jan St. Miś, 29–105. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978.

Dąbrowska, Maria. Życie i dzieło Edwarda Abramowskiego. Łódź: Nowy Obywatel, 2014.

Giełżyński, Wojciech. Edward Abramowski: Zwiastun „Solidarności”. London: Polonia, 1986.

Krzeczkowski, Konstanty. Dzieje życia i twórczości. Katowice: Nowy Obywatel, 2018.

Kuroń, Jacek. Opozycja. Pisma polityczne 1969–1989. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2010.

Lange, Oskar. „Socjologia i idee społeczne Edwarda Abramowskiego”. W: Oskar Lange. Wizje gospodarki socjalistycznej, 3–103. Warszawa: Książka i Wiedza, 1985.

Parrington, Vernon Louis. Główne nurty myśli amerykańskiej. Romantyczna rewolucja w Ameryce 1800–1860. Tłum. Henryk Krzeczkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.

Popper, Karl R. Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. T. I. Tłum. Halina Krahelska. Warszawa: PWN, 2010.

Popper, Karl R. „Utopia a przemoc”. W: Karl R. Popper. Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, 590–604. Tłum. Stefan Amsterdamski. Warszawa: PWN, 1999.

Rawls, John. Teoria sprawiedliwości. Tłum. Maciej Panufnik, Jarosław Pasek, Adam Romaniuk. Warszawa: PWN, 2009.

Szacki, Jerzy. Spotkania z utopią. Warszawa: Iskry, 1980.

Thoreau, Henry David. „Obywatelskie nieposłuszeństwo”. W: Henry David Thoreau. Życie bez zasad. Eseje, 197–229. Tłum. Halina Cieplińska. Warszawa: Czytelnik, 1983.

Tołstoj, Lew. Listy. T. II. Tłum. Maria Leśniewska. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1976.

Tołstoj, Lew. „Wybór pism”. W: Walentin Fierdinandowicz Asmus, Lew Tołstoj. Tłum. Janina Walicka, 121–230. Warszawa: Książka i Wiedza, 1964.

Voegelin, Eric. Od Oświecenia do rewolucji. Tłum. Łukasz Pawłowski. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011.

Waldenberg, Marek. Prekursorzy nowej lewicy. Kraków – Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1985.

Walicki, Andrzej. „Filozofia Edwarda Abramowskiego”. W: Andrzej Walicki. Polska, Rosja, marksizm, 315–345. Kraków: UNIVERSITAS, 2011.

Walicki, Andrzej. „Polskie koncepcje inteligencji i jej powołania”. W: Andrzej Walicki. O inteligencji, liberalizmach i o Rosji, 43–70. Kraków: UNIVERSITAS, 2007.

Wolski, Jan. „Apendyks. Z przemówień Edwarda Abramowskiego”. W: Edward Abramowski. Braterstwo, solidarność, współdziałanie. Pisma spółdzielcze i stowarzyszeniowe, 243–245. Łódź – Sopot – Warszawa: Nowy Obywatel, 2009.

Zimmer, Szczepan Karol. U źródeł amerykanizmu. Henry David Thoreau i jego otoczenie. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy, 1983.

Żeromski, Stefan. Przedwiośnie. Warszawa: Czytelnik, 1996.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2024.37.157-177
Date of publication: 2024-07-31 22:58:04
Date of submission: 2023-11-18 18:51:12


Statistiken


Sichtbarkeit von Abstracts - 340
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 0

Indikatoren



Refbacks

  • Im Moment gibt es keine Refbacks


Copyright (c) 2024 Michał Gniadek

Creative-Commons-Lizenz
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung 4.0 International.