Wyślij tekst przez e-mail 
Ukryj
Pokaż wszystkie
Poznańska uniwersytecka pedagogika na „Tajnym” Uniwersytecie Ziem Zachodnich w Warszawie (1940-1945)
Streszczenie w języku polskim
Wprowadzenie. Poznańska uniwersytecka pedagogika w okresie II wojny światowej, mimo zamknięcia Uniwersytetu Poznańskiego, kontynuowała swoją działalność dydaktyczną, badawczą i organizacyjną w ramach powołanego „Tajnego” Uniwersytetu Ziem Zachodnich (UZZ) w Warszawie, w latach 1940-1945. To w jego strukturze mieścił się Wydział Humanistyczny z sekcją pedagogiczną. Cel badań. To próba rekonstrukcji dziejów poznańskiej uniwersyteckiej pedagogiki na UZZ w Warszawie. Dokonano krótkiej charakterystyki tajnego nauczania w okresie II wojny światowej. Przedstawiono okoliczności powstania UZZ, jego funkcjonowanie, strukturę organizacyjną i kadrową oraz działalność kompletu pedagogicznego, funkcjonującego w ramach Wydziału Humanistycznego. Celem artykułu jest zatem próba wypełnienia naukowej luki, będąca przyczynkiem dla dalszych, pogłębionych badań i analiz. Stan wiedzy. Literatura przedmiotu zawiera informacje dotyczące Uniwersytetu Ziem Zachodnich w Warszawie jednakże brakuje analizy poznańskiego środowiska pedagogów, którzy swym działaniem organizatorskim, dydaktycznym, badawczym, wsparli powstający w Warszawie tajny Uniwersytet. Podsumowanie. Poznańska uniwersytecka pedagogika w strukturach Uniwersytetu Ziem Zachodnich mogła kontynuować międzywojenne tradycje pedagogicznego kształcenia dzięki zaangażowaniu Ludwika Jaxa-Bykowskiego, współtwórcy i organizatora UZZ, który w latach 1927-1933 kierował Katedrą Pedagogiki i Dydaktyki na Uniwersytecie Poznańskim. To także postać Mariana Wachowskiego, wywodzącego się ze poznańskiego środowiska pedagogów, który także wsparł działalność Wydziału Humanistycznego.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Banasiewicz, M., Ryfowa, A. (1972). Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W: Cz. Skopowski (red.). Dzieje Poznania i województwa poznańskiego. (s. 105). Warszawa: Wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych.
Bossowski, J.J., Pospieszalski, K.M., Tymieniecki, K., Wojciechowski, Z. (1955). Uniwersytet Poznański na początku hitlerowskiej okupacji. Przegląd Zachodni, 5-8, 582.
Bromberek, B. (1998). Studia uniwersyteckie w zakresie nauki o edukacji w świetle badań empirycznych. Poznań: Eruditus.
Chróścielewski, E. (1979). Udział pracowników Uniwersytetu Poznańskiego w nauczaniu medycyny w okresie II wojny światowej. Kronika Wielkopolski, 1/2, 147.
Dusza, W., Wojtyński, W. (1989). Tajna organizacja nauczycielska w pięćdziesięciolecie powstania. Przegląd Historyczno-Oświatowy, 3, 267.
Fonkowicz, E. (1994). Kowalenko Władysław. W: M. Prosińska-Jackl (red.). Słownik historyków polskich (s. 253). Warszawa: Wyd. Wiedza Powszechna.
Ignatowicz, A. (2009). Tajna oświata i wychowanie w okupowanej Warszawie. Warszawa: Wyd. Fundacja „Warszawa Walczy 1939-1945”.
Jędrzejczak, M. (1980). Marian Wachowski. W: J. Trzynadlowski (red.). Uczeni wrocławscy 1945-1979 (s. 64). Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe Ossolineum.
Klanowski, T. (1965). Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 1945-1964. Poznań: Wyd. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Kowalenko, H. (1961). Ze wspomnień z tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich. W: W. Kowalenko (red.). Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich. Uniwersytet Poznański 1940-194. (s. 173). Poznań: Instytut Zachodni.
Kowalenko, W. (1946) Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich w latach 1940-1944. Poznań: Nakładem Drukarni św. Wojciecha pod Zarządem Państwowym w Poznaniu.
Kowalski, S. (1973). Pedagogika i psychologia. W: G. Labuda (red.) Nauka w Wielkopolsce – przeszłość i teraźniejszość. Studia i materiały (s. 438) Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Łuczak, Cz. (1972). Uniwersytet Poznański w latach hitlerowskiej okupacji. W: Z. Grot (red.). Dzieje Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 1919-1969. (s. 317). Poznań: Wyd. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Malinowski, A. (2011). Ludwik Jaxa-Bykowski o szkolnictwie wyższym. Forum Akademickie, 7-8 , 93-94.
Michalski, S. (1971). Tradycje związkowego ruchu nauczycielskiego a węzłowe problemy pracy Związku Nauczycielstwa Polskiego w okresie powojennym. W: S. Michalski (red.). Działalność pedagogiczna i ideowo-wychowawcza Związku Nauczycielstwa Polskiego w Wielkopolsce 1945-1970. (s. 9). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Miśkiewicz, B. (1974). Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w XXX-lecie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Poznań: Wyd. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Możdżeń, S. (2003). Bykowski-Jaxa Ludwik. W: T. Pilch (red.). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Tom I. (s. 446). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Nowak-Kluczyński, K. (2015). Pedagogika na Uniwersytecie Poznańskim 1919-1933. W: A. Ćwikliński, M. Przybyła (red.). Społeczeństwo i edukacja. Teorie a implikacje praktyczne. (s. 62). Poznań: Wyd. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Łęcki, W., Maluśkiewicz, P. (red.). (1998). Poznań do A do Z. Leksykon krajoznawczy, Poznań: Wyd. Kurpisz.
Wojtyński, W. (1998). Słowo o nauczycielskim czynie edukacyjnym lat wojny i okupacji. Przegląd Historyczno-Oświatowy, 3-4, 243-244.
Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, Tom VI, Warszawa 2007, s. 489.
Pospieszalski, K.M. (1953). Poznań pod okupacją hitlerowską. Przegląd Zachodni, 6-8, 403.
Rezler, M. (2003). Kalendarium poznańskie. Poznań: Wyd. Halszka.
Serwański, E. (1966). Wrzesień 1939 w Wielkopolsce. Poznań: Wyd. Poznańskie.
Suchodolski, B. (1962). Polskie badania nad dziejami myśli pedagogicznej, Przegląd Historyczno-Oświatowy. 4, 564.
Sztobryn, S. (2006). Historia wychowania W: B. Śliwerski (red.). Pedagogika podstawy nauk o wychowaniu, tom 1 (s. 4). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Sztobryn, S., Świtka, M. (red.). (2006). Polskie badania nad myślą pedagogiczną w latach 1900-1939. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Szulakiewicz, W. (2003). Źródła do badań nad dziejami środowiska historyków wychowania w archiwach Polskiej Akademii Nauk W: W. Szulakiewicz (red.). Źródła w badaniach naukowych historii edukacji. (s. 229-240). Toruń: Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Tatarkiewicz, W. (1986), O filozofii i sztuce. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Wachowski, M. (1961), Wspomnienia z tajnego nauczania w okresie okupacji W: W. Kowalenko, (red.). Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich. Uniwersytet Poznański 1940-1945 (s. 202). Poznań: Instytut Zachodni.
Walczak, M. (1978). Szkolnictwo wyższe i nauka polska w latach wojny i okupacji 1919-1945. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Wyd. Ossolineum.
Werner, W. (2012). Wprowadzenie do historii. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Wołoszyn, S. (1998). Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku: próba syntetycznego zarysu na tle powszechnym. Kielce: Dom Wydawniczy Strzelec.
Wozińska, E. (2008). Moja najważniejsza inauguracja oczyma uczestników. Życie uniwersyteckie, 10, 18.
Wydech, Cz. (1964). Z dziejów tajnej oświaty w latach okupacji 1939-1944. Warszawa: Wyd. Nasza Księgarnia.
Źródła:
Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za rok szkolny 1928/1929 za rektoratu prof. dr. Edwarda Lubicz Niezabitowskiego, Poznań 1930.
Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za zlata szkolne 1929/1930 i 1930/1931 za rektoratu prof. dr. Stanisława Kasznicy, Poznań 1932.
Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za rok szkolny 1932/1933 za rektoratu prof. dr Stanisława Pawłowskiego, Poznań 1934.
Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za rok szkolny 1933/1934 za rektoratu prof. dr Stanisława Rungego, Poznań 1935.
Patrias-Biesiada, Marian Wachowski jako wykładowca Katedry Pedagogiki Uniwersytetu Poznańskiego (maszynopis), Poznań 1994.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2021.40.3.307-328
Data publikacji: 2021-11-23 10:36:00
Data złożenia artykułu: 2021-05-30 12:26:59
Statystyki
Wskaźniki
Prawa autorskie (c) 2021 Konrad Nowak-Kluczyński
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.