Być taką jak inni – rekonstrukcja doświadczeń kobiety w spektrum autyzmu
Streszczenie w języku polskim
Wprowadzenie: Zgodnie z ideą neuroróżnorodności autyzm jest wyrazem różnorodności biologicznej. Powszechnie uważa się, że częściej zdarza się wśród chłopców niż dziewczynek. Zdaniem kobiet w spektrum ich rzadsze diagnozy są z jednej strony następstwem nieadekwatnych dla żeńskiego profilu autyzmu kryteriów diagnostycznych, a z drugiej oddziaływania czynników społeczno-kulturowych: socjalizacja i wychowanie dziewczynek wdraża je w większym stopniu do uległości i podporządkowania, do spełniania narzucanych oczekiwań. W efekcie nabywają one umiejętności ukrywania, maskowania swoich objawów autyzmu, co nierzadko blokuje ich rozwój.
Cel badań: Poznawczym celem badania była rekonstrukcja zachowań kobiet w spektrum autyzmu, służących ukrywaniu w codziennych kontaktach społecznych objawów neuro nietypowości. Celem praktycznym było „danie głosu” kobietom w spektrum, ponieważ zwykle ów „głos” jest wyciszany przez „lepiej wiedzących”, bardziej „obiektywnych” specjalistów.
Metoda badań: Techniką badawczą był wywiad narracyjny (w wersji F. Schütze). Interpretacje prowadzono z wykorzystaniem wskazań metodycznych obiektywnej hermeneutyki. W artykule przedstawiono pogłębioną interpretację jednego z 7 wywiadów z kobietami w spektrum autyzmu (zastosowano ochotniczo-celowy dobór próby badawczej). Rekonstrukcja wzorów działania wymagała ujawniania latentnych sensów.
Wyniki: Zrekonstruowane zostały 3 maskujących zachowań:
- dokładne naśladowanie przez uczestniczkę badania zachowań koleżanki;
- dążenie do jak najbardziej szczegółowego poznania okoliczności przyszłego spotkania towarzyskiego;
- podejmowanie szkodliwych dla siebie zachowań, które pozwalają jednak wyjaśnić w akceptowany społecznie sposób własne postępowanie, przykrywając jednocześnie jego prawdziwe powody.
Istotnym zagadnieniem, które nie było planowane, a ujawniło się w wywiadzie, były okoliczności rezygnacji z maskowania.
Wnioski : Zachowania maskujące objawy autyzmu blokują indywidualny rozwój kobiet w spektrum. Warto poświęcić dalsze badania identyfikacji okoliczności sprzyjających rezygnacji z maskowania.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Baron-Cohen, S. (2021). Poszukiwacze wzorów. Autyzm a ludzka wynalazczość. Smak Słowa.
Błeszyński, J. (2020). Co osoby z autyzmem mówią nam o sobie. Wydawnictwo Naukowe UMK.
Foucault, M. (2014). Rządzenie żywymi. WN PWN.
Furgał, E. (2022). Dziewczyna w spektrum. Wydawnictwo „Biała Plama”.
Gerc K., Jure M. (2017). Rozwój zaburzony czy odmienny – próba analizy pojęciowej w odniesieniu do stanów ze spektrum autyzmu. Studia Psychologią, 10, 189-207.
Goffman, E. (2020). Człowiek w teatrze życia codziennego. Wydawnictwo Aletheia.
Grandin, T. (1995). Byłam dzieckiem autystycznym. WN PWN.
Hendrickx, S. (2018). Kobiety i dziewczyny w spektrum autyzmu. Od wczesnego dzieciństwa do późnej starości. Wydawnictwo UJ.
Holliday-Willey, L. (2018). Udawanie normalnej. Życie z zespołem Aspergera (zaburzeniami ze spektrum autyzmu). Wydawnictwo Edukacyjne
Kaźmierczak-Mytkowska, A. (2024) Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu u kobiet i dziewcząt. Pobrane 10, Stycznia. 2024 z https://cbt.pl/poradnie/diagnoza-zaburzen-ze-spektrum-autyzmu-u-kobiet-i-dziewczat.
Kotas, D. (2021). Cukry. Wydawnictwo Cyranka.
Kuckartz, U. (2018). Qualitative Inhaltsanalyse. Methoden, Praxis, Computerunterstützung. Beltz Juventa.
Ławicka, J. (2019). Człowiek w spektrum autyzmu. Podręcznik pedagogiki empatycznej. Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża.
Rynkiewicz, A., Łucka, I., Fryze, M. (2012). Wysokofunkcjonujące dziewczęta z autyzmem i zespołem Aspergera — przyczyny rzadkiego diagnozowania, opis przypadków. Via Medica Journals, 2(9), 43-52.
Schutz, A. (1984). Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania. W E. Mokrzycki (wybór) (red), Kryzys i schizma, t.1. (s. 137 -192). PIW.
Silberman, S. (2020). Neuroplemiona. Dziedzictwo autyzmu i przyszłość neuroróżnorodności. Wydawnictwo Vivante.
Silverman, D. (2008). Prowadzenie badań jakościowych. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Urbaniak-Zając, D., Kos, E. (2013). Badania jakościowe w pedagogice. Wydawnictwo PWN.
Williams, D. (2011). Nikt nigdzie. Niezwykła autobiografia autystycznej dziewczyny. Fraszka Edukacyjna.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2024.43.2.131-145
Data publikacji: 2024-09-05 10:36:44
Data złożenia artykułu: 2024-01-30 10:11:55
Statystyki
Wskaźniki
Prawa autorskie (c) 2024 Danuta Urbaniak-Zając
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.