‘Free with the Free, Equal with the Equal’: Poles and Ukrainians Against the Background of the Conversion of the Jagiellonian Myth. Experience of Polish Historiography at the Beginning of the 20th Century

Andrzej Stępnik

Abstract


The Jagiellonian myth is relatively well developed in Polish historiography. The exception is the first twenty years of the 20th century, when its successive conversions and accelerated migration from the discourse of historiography to the discourse of memory took place. In the background of these processes, a kind of advancement of Polish-Ukrainian issues was taking place (politically conditioned), which until now had been dominated by Polish-Lithuanian relations. This article is intended to expand on and document these issues. The subject of analysis and conclusion were works of a general nature (syntheses, parasyntheses, textbooks, compendia, etc.), which accumulate and ‘reflect’ current scientific, political, social, cultural and other trends, creating interesting research material. It allowed to establish that in 1900–1918, the symbol of the Union of Lublin, the idea of ‘free with the free, equal with the equal’ was a popular motif of historical narratives, which as a scientific construct, however, became more and more archaic. Its cultivation resulted in an indirect retreat from critical historiography. It can be seen that the Jagiellonian myth attracted neo-Romantics to a greater extent than Modernists who sought a closer link between historiography and social sciences. However, it cannot be said that there were no interesting attempts to reinterpret it. Such were the references to some of the then promising sociologising and psychologising directions that appeared in the West but also in Poland. Surprisingly, the greatest admirers of this idea at the beginning of the 20th century were historians identifying themselves with national democratic ideas, followed by conservatives (realists) and researchers associated with various factions of the independence camp. The Treaty of Riga of 18 March 1921, concluded between Poland, Soviet Russia and Ukraine, showed that the romantic spirit of the Union of Lublin survived and became part of the history of ideas.


Keywords


Polish historiography; 20th century; Ukraine; Ukrainians; Union of Lublin; independence; narrative myths; collective memory

Full Text:

PDF

References


Studies

Bałaban J., Dzieje Polski. Książka poglądowa dla dojrzalszej młodzieży i dorosłych, 4th edition, Lwów 1922 (1st edition, Lwów 1905; 2nd edition, expanded, Lwów 1906; 3rd edition, Lwów 1909, was titled Historia Polski).

Biliński P., Feliks Koneczny (1862–1949). Życie i działalność, Warszawa 2001.

Błachowska K., Wiele historii jednego państwa. Obraz dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego do 1569 roku w ujęciu historyków polskich, rosyjskich, ukraińskich, litewskich i białoruskich w XIX wieku, Warszawa 2009.

Boruta M., Wolni z wolnymi, równi z równymi. Polska i Polacy o niepodległości wschodnich sąsiadów Rzeczypospolitej, Kraków 2002.

Dąbrowski J., Dzieje Polski w streszczeniu. Z tablicą chronologiczną, wykazem urzędów, szkolnictwa, podziału administracyjnego, kościelnego, politycznego, urządzeń skarbu i wojskowości Rzeczypospolitej oraz 12 mapkami, Warszawa 1916.

Dmowski R., Niemcy, Rosja i kwestia polska, Lwów 1908.

Dutkiewicz J., Henryk Mościcki jako uczeń Askenazego, ‘Przegląd Historyczny’ 1958, 49, 1.

Edukacja historyczna społeczeństwa polskiego w XIX w. Zbiór studiów, ed. J. Maternicki, Warszawa 1981.

Gil A., Rusini w Rzeczypospolitej Wielu Narodów i ich obecność w tradycji Wielkiego Księstwa Litewskiego – problem historyczny czy czynnik tworzący współczesność?, https://www.iesw.lublin.pl/projekty/pliki/IESW-121-02-07.pdf [accessed on: 25 V 2020].

Grabiec J. [Dąbrowski J.], Dzieje narodu polskiego, Kraków [1909].

Grabski A.F., Perspektywy przeszłości. Studia i szkice historiograficzne, Lublin 1983.

Julkowska V., Historia dla wyobraźni. Recepcja i interpretacja pisarstwa historycznego Karola Szajnochy, Poznań 2010.

Kolbuszewska J., Mutacja modernistyczna w historiografii polskiej (przełom XIX i XII wieku), Łódź 2005.

Kolbuszewska J., Tadeusz Korzon (1839–1918). Między codziennością, nauką a służbą narodowi, Łódź 2011.

Koneczny F., Dzieje Polski, vol. 2, Łódź 1902.

Korzon T., Historia Polski. Wydanie nadzwyczajne w zmienionym układzie, ed. B. Bator, Kijów 1918.

Kuczyński S.M., ‘Jadwiga i Jagiełło’ Karola Szajnochy na tle jego życia i twórczości naukowej, in: K. Szajnocha, Jadwiga i Jagiełło. Opowiadanie historyczne, introduction by S.M. Kuczyński, vol. 1, Warszawa 1969.

Kurczewska J., Dwie postawy wobec kryzysu ethosu demokratyczno-patriotycznego. Bolesław Limanowski (1835–1935) i Zygmunt Balicki (1858–1916), Warszawa 1975.

Lelewel J., Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane, in: J. Lelewel, Dzieła, vol. 7, Warszawa 1961.

Lelewel J., Obraz dziejów polskich, in: J. Lelewel, Polska, dzieje i rzeczy jej, vol. 1, Poznań 1858.

Limanowski B., Historia demokracji polskiej w epoce porozbiorowej, Zurych 1901.

Limanowski B., Studwudziestoletnia walka narodu polskiego o niepodległość, Kraków 1916.

Litwin H., Równi do równych. Kijowska reprezentacja sejmowa 1569–1648, Warszawa 2009.

Maternicki J., Adam Szelągowski i jego poglądy na historię (cz. 1), ‘Przegląd Humanistyczny’ 1989, 33, 11–12.

Maternicki J., Historia i wychowanie, Warszawa 1990.

Maternicki J, Historiografia polska XX wieku, part 1, Lata 1900–1918, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1982.

Maternicki J., Michał Bobrzyński wobec tzw. unii jagiellońskiej. Ewolucja poglądów i jej uwarunkowania, ‘Przegląd Humanistyczny’ 1977, 21, 12.

Maternicki J., Początki mitu jagiellońskiego w historiografii i publicystyce polskiej XIX wieku: Karol Szajnocha i Julian Klaczko, ‘Przegląd Humanistyczny’ 1988, 32, 11–12.

Maternicki J., Stanisław Smolka i powrót historiografii do mitu jagiellońskiego, ‘Przegląd Humanistyczny’ 1989, 33, 11–12.

Od ugody hadziackiej do Unii Europejskiej, vol. 1, Wolni z wolnymi, równi z równymi, zacni z zacnymi, ed. A. Kulczycki et al., Rzeszów–Iwano-Frankiwsk 2012.

Piłsudski J., Pisma zbiorowe. Wydanie prac dotychczas drukiem ogłoszonych, vol. 2, ed. L. Wasilewski, Warszawa 1937.

Pomian K., Historia: nauka wobec pamięci, Lublin 2006.

Pomorski J., Wstęp, in: K. Kasprowicz et al., Szlakami Polski Niepodległej 1914–1922. Interaktywny atlas historyczny, Lublin 2019.

Schmitt H., Dzieje narodu polskiego od najdawniejszych do najnowszych czasów, vol. 1, Lwów 1863.

Siemieński J., Dziedzictwo Rzeczypospolitej, Warszawa 1918.

Siemieński W., La Pologne. Résumé d’histoire, transl. M. Rakowska, Paris 1916.

Sierżęga P., Obchody rocznicy unii lubelskiej na terenie Galicji w 1869 roku, in: Galicja i jej dziedzictwo, vol. 15, Działalność wyzwoleńcza, ed. J. Hoff, Rzeszów 2001.

Smoleński W., Historia Polski, Warszawa [1921].

Sokołowski A., Dzieje Polski ilustrowane napisał [...] z ilustracjami Jana Matejki, Walerego Eljasza, Juliusza Kossaka, Henryka Rauchingera i innych artystów polskich, vol. 1–4, Warszawa 1901, 2nd edition, Wiedeń 1904–1911.

Stępnik A., Ukraina i stosunki polsko ukraińskie w syntezach i podręcznikach dziejów ojczystych okresu porozbiorowego 1795–1918, Lublin 1998.

Stobiecki R., Idea jagiellońska w środowisku polskich imigrantów politycznych po 1945 roku, in: Wspólne dziedzictwo. Rzeczpospolita Obojga Narodów w polskiej, litewskiej i ukraińskiej historiografii XIX-XXI wieku, eds. M. Hoszowska et al., Rzeszów 2019.

Szelągowski A., Historia nowożytna 1453–1789, Lublin 1918.

Szelągowski A., Wzrost państwa polskiego w XV i XVI w. Polska na przełomie wieków średnich i nowych, Lwów–Warszawa 1904.

Unia Lubelska 1569 roku. Akta prawne, introduction and ed. H. Litwin, Kijów 2019.

Wierzbicki A., Spory o polską duszę. Z zagadnień charakterologii narodowej w historiografii polskiej XIX i XX wieku, Warszawa 2010.

Wierzbicki A., Związki ‘Przeglądu Historycznego’ z warszawską szkołą historyczną, ‘Przegląd Historyczny’ 2006, 97, 1.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2020.49.465-485
Date of publication: 2020-12-21 13:06:16
Date of submission: 2020-01-28 13:26:10


Statistics


Total abstract view - 4030
Downloads (from 2020-06-17) - PDF - 1298

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2020 Andrzej Stępnik

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.