Hide
Show all
Email this article 
Impact of Climate Change in the Little Ice Age on Mountain Communities of the 15th and 16th c. The Polish Carpathians: a Case Study
Abstract
The aim of this article is to trace reactions to the cooling of climate in the 15th and 16th century caused among the communities living in mountain areas, who were particularly affected by the consequences of this phenomenon. The Polish Carpathians are the subject of a detailed study here, but it would be tempting to compare the obtained results with research analyses of other mountain areas in the northern hemisphere. This work examines in detail the condition of settlement networks in the mountains in the abovementioned period, and it analyses their economic profile. Particular attention is given to rapid changes observed there, undoubtedly associated with the progressing climate cooling. At the same time, a crisis of an older settlement process based on agricultural activities was taking place. Its most evident symptoms were poverty and, as a consequence, the abandonment of villages by their residents and depopulation of entire settlements. On the other hand, this phenomenon was simultaneously accompanied by a progressing wave of new colonization, introducing a different economic model based on a skillful joining of pastoral activities with agriculture, as well as other tasks. It turned into an enormous success resulting in the settlement of hundreds of new villages in the 16th century. The sources refer to this process as „the settlement based on the Wallachian law”. It was initiated by immigrants from the Balkans, but soon its elements were adopted by the local population, primarily Ruthenian. This colonizing movement entailed deep transformations of social, ethnical, and religious nature in the examined area, the consequences of which are visible even today.
Keywords
Full Text:
PDFReferences
Jawor G., Commentary by Jan Zamoyski, the Royal secretary, on legal customs of the Vlachs of Sambir from 1568, „Analele Universitatii din Craiova. Seria Istorie” 2019, 24.
Joannis Długosii Annales seu Cronicae inclicti Regni Poloniae. Liber nonus, wyd. Z. Budkowa, J. Garbacik et al., Varsoviae 1978.
Lustracja województwa krakowskiego 1564, wyd. J. Małecki, vol. 1, Warszawa 1962.
Materialy do istoriyi suspil’no-politychnykh i ekonomichnykh vidnosyn Zakhidn’oyi Ukrayiny, wyd. M. Hrushevskyy, „Zapiski Nauk. T-va іm. Shevchenka” 1905, 63–64 [Матеріали до історії суспільно-політичних і економічних відносин Західньої України, wyd. M. Грушевский, „Записки Наук. Т-ва ім. Шевченка” 1905, 63–64].
Spominki pilzneńskie 1486–1506, wyd. A. Bielowski, w: Monumenta Poloniae Historica, vol. 3, Kraków 1878.
Walawender A., Kronika klęsk elementarnych Polsce i krajach sąsiednich w latach 1450–1586, Lwów 1932.
Vlachs in European and Polish cultural area. Migration – settlement – cultural heritage, access: https://vlachs-project.eu/map/ [dostęp: 10 X 2022].
Zbiór dokumentów małopolskich, vol. 6, wyd. S. Kuras and I. Sułkowska-Kurasiowa, Wrocław 1974.
Zherela do istoryyi Ukrayiny – Rusy, vol. 7, Lyustrtsyya korolivshchyn v rus’kykh zemlyakh kopony z r. 1570, wyd. M. Hrushevskyy, L’viv 1903 [Жерела до істориї України – Руси, vol. 7, Люстрция королівщин в руських землях кopoни з р. 1570, wyd. M. Грушевский, Львів 1903].
Chaloupecký V., Valaši na Slovensku, Praha 1947.
Chmielewski S., Gospodarka rolna i hodowlana w Polsce w XIV i XV w.
(Technika i rozmiary produkcji), w: Studia z dziejów gospodarstwa wiejskiego, vol. 2, red. Janina Leskiewiczowa, Warszawa 1962.
Czajkowski J., Studia nad Łemkowszczyzną, Sanok 1999.
Dobrovolný P., Moberg A., Brázdil R., Pfister C., Glaser R., Wilson R., van Engelen A., Limanówka D., Kiss A., Halíčková M., Macková J., Riemann D., Luterbacher J., Böhm R., Monthly, seasonal and annual temperature reconstructions for Central Europe derived from documentary evidence and instrumental records since AD 1500, „Climatic Change” 2010, 101.
Dobrowolski K., Migracje wołoskie na ziemiach polskich, copy of the Proceedings of the 5th Congress of Polish Historians, Lwów 1930.
Fastnacht A., Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340–1650, Sanok 2007.
Gawron J., Locators of the settlements under Wallachian law in the Sambor starosty in XVth and XVIth c. Territorial, ethnic and social origins, „Balcanica Posnanensia. Acta et Studia” 2019, 26.
Grove J.M., The initiation of the „Little Ice Age” in regions round the North Atlantic, „Climatic Change” 2001, 48.
Guzik Cz., Zmiany użytkowania ziemi i sposobów gospodarowania w rolnictwie Podhala, w: Geografia i Sacrum, vol. 1, red. B. Domański, S. Skiba, Kraków 2005.
Guzowski P., Chłopi i pieniądze na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, Kraków 2008.
Holzhauser H., Magny M., Zumbuhl H.J., Glacier and lake-level variations in west-central Europe over the last 3500 years, „The Holocene” 2005, 15.
Inkіn V.F., Dvorishche i lan v korlevskikh imeniyakh Galichiny v XV–XVIII vv., „Materialy po istorii sel'skogo khozyaystva i krest'yanstva SSSR” 1974, 8 [Инкін В.Ф., Дворище и лан в корлевских имениях Галичины в XV–XVIII вв., „Материалы по истории сельского хозяйства и крестьянства СССР” 1974, 8].
Inkin B.F., Sil’s’ke suspil’stvo Halyts’kohoprykarpattya u XVI–XVIII stolittyakh: istorychni narysy, L’viv 2004 [Інкін B.Ф., Сільське суспільство Галицького Прикарпаття у XVI – XVIII століттях: історичні нариси, Львів 2004].
Jawor G., Aşezările de drept valah şi locuitorii lor din Rutenia Roşie în Evul Mediu târziu, Jaşi 2012.
Jawor G., Gospodarka i osadnictwo w strefie bieszczadzkich połonin w XV i XVI wieku, w: Region i regionalizm w archeologii i historii, red. J. Hoff and S. Kadrow, Rzeszów 2013.
Jawor G., Ius Valachicum jako narzędzie kolonizacji obszarów peryferyjnych (na przykładzie pogranicza polsko-ruskiego w XIV–XVI wieku, w: Materiały V Kongresu Mediewistów Polskich, vol. 3: Pogranicza w polskich badaniach mediewistycznych, red. A. Janeczek, M. Parczewski, M. Dzik, Rzeszów 2019.
Jawor G., La colonisation valaque sur les versants nord des Carpates pendant le Petit Âge Glaciaire (aux XVe et XVIe siècles), „Balcanica Posnaniensia. Acta et Studia” 2018, 25.
Jawor G., Le pastoralisme valaque dans les Carpates Polonaises au XVème et XVIème siècle (l'exemple de Bieszczady), „Banatica” 2014, 24.
Jawor G., Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000.
Jawor G., Szczygieł R., Pogranicze Słowiańszczyzny zachodniej i wschodniej w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych, w: Geograficzne problemy pogranicza Europy zachodniej i wschodniej, red. H. Maruszczak, Z. Michalczyk, Lublin 2004.
Kadlec K., Valaši a valašské právo v zemích slovanských a uherských. S uvodem podavajicim prehled theorii o vzniku rumunského národa, Praha 1916.
Kłapyta P., Klimatyczne uwarunkowania rozwoju osadnictwa na prawie wołoskim w Karpatach Zachodnich na przełomie XV i XVI wieku na przykładzie Podtatrza, „Balcanica Posnanensia. Acta et Studia” 2021, 28: Ius Valachicum II.
Kopczyńska-Jaworska B., Tradycyjna gospodarka sezonowa w Karpatach Polskich, Wrocław 1969.
Kotarba A., Mała epoka lodowa w Tatrach Wysokich, w: VII Zjazd Geomorfologów Polskich. Współczesna ewolucja rzeźby Polski, red. A. Kotarba, K. Krzemień, J. Święchowicz, Kraków 2005.
Kotarba A., Zdarzenia geomorfologiczne w Tatrach Wysokich podczas małej epoki lodowej, w: Rola Małej Epoki Lodowej w przekształcaniu środowiska przyrodniczego Tatr, red. A. Kotarba, Warszawa 2004.
Kula W., Problemy i metody historii gospodarczej, Warszawa 1983.
Lazea E., Agricultura în Transilvania în secolul al XIV-lea, „Studii Revistǎ de Istorie” 1964, 17.
Lubomirski J.T., Północno-wschodnie wołoskie osady, „Biblioteka Warszawska” 1855, 4.
Luterbacher J., Dietrich D., Xoplaki E., Grosjean M., Wanner H., European Seasonal and Annual Temperature Variability, Trends, and Extremes Since 1500, „Science” 2004, 303.
Macůrek J., Valaši v západních Karpatech v 15.-18. stoleti, Ostrava 1959.
Marek M., Wallachian Colonization and Traces of the Vlachs (Romanians) in Medieval Slovakia, „Hiperboreea” 2021, 8.
Maruszczak H., Tendencje sekularne i zjawiska ekstremalne w rozwoju rzeźby małopolskich wyżyn lessowych w czasach historycznych, „Czasopismo Geograficzne” 1986, 57.
Maruszczak H, Zmiany środowiska w okresie historycznym, w: Geografia Polski. Środowisko geograficzne, red. L. Starkel, Warszawa 1999.
Matthews J.A, Briffa K.R., The „Little Ice Age”: Re-Evaluation of an Evolving Concept, „Geografiska Annaler” 2004, 87.
Morawski Sz., Sądecczyzna za Jagiellonów z miasty spiskiemi i księstwem oświęcimskim, vol. 2, Kraków 1865.
Niedźwiedź T., Rekonstrukcja warunków termicznych lata w Tatrach od 1550 roku, w: Rola Małej Epoki Lodowej w przekształcaniu środowiska przyrodniczego Tatr, red. A. Kotarba, Warszawa 2004.
Panaitescu P.P., Introducere la istoria culturii Româneşti, Bucureşti 1969.
Parczewski M., Początki napływu ludności ruskiej na teren Karpat Zachodnich w świetle archeologii, „Archaeologia Historica” 1993, 18.
Popa R., Țara Maramureșului în veacul al XIV - lea, București 1970.
Popiołek K., Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim, Katowice 1939.
Rutkowska-Płachcińska A., Sądeczyzna w XIII i XIV wieku, Wrocław 1961.
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna, red. T. Jurek; http://www.slownik.ihpan.edu.pl/index.php [dostęp: 10 X 2022].
Stadnicki A., O wsiach tak zwanych wołoskich na północnym stoku Karpat, Lwów 1848.
Szczotka S., Studia z dziejów prawa wołoskiego w Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1949, 2.
Ţeicu D., Mountainous Banat In the Middle Ages, Cluj-Napoca 2002.
Wyrozumski J., Tkactwo małopolskie w późnym średniowieczu, Warszawa–Kraków 1972.
Zhang D.D, Brecke P., Lee H.F., He Y.-Q., Zhang J., Global climate change, war, and population decline in recent human history, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America” 2007, 104.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2022.54.75-94
Date of publication: 2022-12-14 08:36:31
Date of submission: 2022-04-23 10:55:39
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2022 Grzegorz Jawor
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.