Hide
Show all
Email this article 
Od idei homo sovieticus do mentalności folwarcznej Polaków. O używaniu przeszłości w dyskursie socjologicznym i publicznym
Abstract
Naukowe analizy pełnią funkcje społeczne jako ważny głos w debacie publicznej. W Polsce bliskość dyskursu akademickiego i publicznego umacnia jeszcze tradycja obywatelskich zadań intelektualistów. Głos socjologów włącza się w polski dyskurs publiczny dotyczący wizji rozwoju społecznego, kształtu przyszłości i dróg prowadzących do niej. Ważne jest oddziaływanie na tożsamość społeczną przez wpływ na imaginaria społeczne, kształtowanie wspólnego języka i sposoby myślenia o polskim społeczeństwie. Zmiana społeczna po 1989 r. wywołała potrzebę stworzenia nowych narracji do opisania powstającej rzeczywistości. Jednocześnie postawiła problem rewizji dotychczasowego sposobu rozumienia przeszłości. Istnieje bowiem ścisły związek między diagnozami teraźniejszości i wizjami przyszłości a obrazami historii.
Przedmiotem niniejszej analizy są reinterpretacje historii, jakie socjologowie wnoszą do debaty publicznej. Przyczyny utrudnień procesów modernizacyjnych często umieszczają w przeszłości. Są to zwykle obciążenia mentalne, takie jak trwałość nastawień ukształtowanych w czasach socjalizmu czy identyfikowanie mentalności folwarcznej jako czynnego reliktu czasów pańszczyźnianych. Odradza się też nurt badań nad dziejami polskiej inteligencji. Interpretacje historii w analizach socjologów są częścią diagnozy polskiej współczesności. Praca nad przeszłością pełni w nich różne funkcje, m.in. legitymizuje porządek społeczny lub uzasadnia przyjmowane wizje rozwoju. Może też być zastępczym wyjaśnieniem, unikającym analizy głębszych przyczyn strukturalnych. Jednak rozwijają się także studia, które dość oryginalnie przeformułowują wątki historyczne i zawierają duży potencjał eksplanacyjny.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
E. Bendyk, Kultura zbożowa, [w:] Reforma kulturowa. 2020 – 2030 – 2040. Sukces wymaga zmian, red. J. Żakowski, Warszawa 2014.
M. Burawoy, Michael, O socjologię publiczną. Przemówienie prezydenckie z roku 2004, [w:] Nowe perspektywy teorii socjologicznej, red. A. Manterys, J. Mucha, Kraków 2009.
C. Bryant, Economic Utopianism and Sociological Realism. Strategies for Transformation in East-Central Europe, [w:] The New Great Transformation? Change and Continuity in East-Central Europe, eds. C. Bryant, E. Mokrzycki, London, New York 1994.
P. Czapliński, Końce historii, „Przegląd Polityczny” 2006, nr 7.
P. Czapliński, Zbyt późna nowoczesność, [w:] Reforma kulturowa. 2020 – 2030 – 2040. Sukces wymaga zmian, red. J. Żakowski, Warszawa 2014.
J. Czarzasty, Kultura organizacyjna małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, [w:] Rzemieślnicy i biznesmeni 2010-2011, red. J. Gardawski, Warszawa 2013.
R. Dahrendorf, Rozważania nad rewolucją w Europie, Warszawa 1991.
J. Gardawski (red.), Rzemieślnicy i biznesmeni 2010-2011, Warszawa 2013.
J. Gardawski, Właściciele firm sektora MŚP i ich przedsiębiorstwa, [w:] Wobec wyzwań jutra. Co myślą Polacy i jak działają?, red. W. Morawski, Warszawa 2016.
A. Giza-Poleszczuk, Brzydkie kaczątko Europy, czyli Polska po czternastu latach transformacji, [w:] Zmiana czy stagnacja? Społeczeństwo polskie po czternastu latach transformacji, red. M. Marody, Warszawa 2004.
J. Hryniewicz, Stosunki pracy w polskich organizacjach, Warszawa 2007.
J. Hryniewicz, Polska na tle historycznych podziałów przestrzeni europejskiej oraz współczesnych przemian gospodarczych, społecznych i politycznych, Warszawa 2015.
J. Hryniewicz, My wszyscy z folwarku (wywiad: W, Matusiak), „Gazeta Wyborcza”, 2.07.2015, s. 20-22.
J. Kochanowicz, Transformacja polska w świetle socjologii historycznej. Między Trzecim Światem a państwem opiekuńczym, „Kultura i Społeczeństwo” 1998, nr 1, s. 23-37.
Z. Krasnodębski, Demokracja peryferii, Gdańsk 2003.
P. Kubicki, Wynajdywanie miejskości. Polska kwestia miejska z perspektywy długiego trwania, Kraków 2016.
A. Leder, Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej, Warszawa 2014.
A. Leder, Relacja folwarczna, „Krytyka Polityczna”2016, nr 45.
J. Linz, A. Stepan, Problems of Democratic Transition and Consolidation. Southern Europe, South America and Post-Communist Europe, Baltimore-London 1996.
W. Łukowski, Społeczne tworzenie ojczyzn. Studium tożsamości mieszkańców Mazur, Warszawa 2002.
B. Mach, Transformacja ustrojowa a mentalne dziedzictwo socjalizmu, Warszawa 1998.
M. Marody, Między realnym socjalizmem a realną demokracją, [w:] Oswajanie rzeczywistości. Między realnym socjalizmem a realną demokracją, red. M. Marody, Warszawa 1996.
M. Marody, Post-Transitology Or Is There Any Life After Transition?, “Polish Sociological Review” 1997, nr 1, s.13-21.
M. Marody, Społeczeństwo polskie w jednoczącej się Europie, [w:] Śląsk – Polska – Europa. Zmieniające się społeczeństwo w perspektywie lokalnej i globalnej. Xięga X Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego, red. A. Sułek, M. Szczepański, Katowice 1998.
E. Mokrzycki, Redystrybucja i interes klasowy, [w:] Ludzie i instytucje. Stawanie się ładu społecznego. Pamiętnik IX Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego, red. A. Sułek, J. Styk, Lublin 1995.
W. Morawski, Społeczeństwo i jednostka. Dwa typy podmiotowości, [w:] Naród – Władza – Społeczeństwo, red. A. Jasińska-Kania, J. Raciborski, Warszawa 1996.
W. Morawski, Zmiana instytucjonalna. Społeczeństwo. Gospodarka. Polityka, Warszawa 1998.
P. Płoszajski, Polskie reformy. Trudna sztuka uczenia się i zapominania, [w:] Ludzie i instytucje. Stawanie się ładu społecznego. Pamiętnik IX Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego, red. A. Sułek, J. Styk, Lublin 1995.
A. Rychard, Andrzej, Ludzie i instytucje – kto tworzy nowy ład?, „Studia Socjologiczne” 1995, nr 1-2, s. 5-15.
A. Rychard, Polityka i społeczeństwo w Polsce. Ewolucja porządku instytucjonalnego, [w:] Utracona dynamika? O niedojrzałości polskiej demokracji, red. E. Mokrzycki, A. Rychard, A. Zybertowicz, Warszawa 2002.
J. Santorski, Kultura folwarku przetrwała w polskich firmach, „Forsal.pl” Warszawa 2014.
http://forsal.pl/artykuly/801867,santorski-kultura-folwarku-przetrwala-w-polskich-firmach.html dostęp: 25.12.2017
R. Smoczyński, T. Zarycki, Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej, Warszawa 2017.
A. Sosnowska, Tu, tam – pomieszanie, „Studia Socjologiczne” 1997, nr 4, s. 61-85.
J. Staniszkis, W poszukiwaniu paradygmatu transformacji, Warszawa 1994.
J. Staniszkis, Postkomunizm: próba opisu, [w:] W biegu czy w zawieszeniu? Ludzie i instytucje w procesie zmian, red. K. Frieske, W. Morawski, Warszawa 1994.
J. Staniszkis, Władza globalizacji, Warszawa 2003.
R. Stobiecki, Różne oblicza historycznego rewizjonizmu, „Sensus Historiae” 2015, vol. XIX.
P. Sztompka (red), Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji, Kraków 1999.
H. Świda-Ziemba, Człowiek wewnętrznie zniewolony. Mechanizmy i konsekwencje minionej formacji – analiza psychologiczna, Warszawa 1997.
J. Tischner, Homo sovieticus, [w:] J. Tischner, Etyka Solidarności oraz Homo sovieticus, Kraków 1990.
K. Tyszka, Homo sovieticus z perspektywy dwóch dekad, [w:] Polska po 20 latach wolności, red. M. Bucholc, S.Mandes, T.Szawiel, J.Wawrzyniak, Warszawa 2011.
T. Warczok, Teodycee społeczne i porządek symboliczny. (Re)produkcja nierówności klasowych w polskim dyskursie naukowym, [w:] Co po kryzysie?, red. G. Skąpska i in. Warszawa 2016.
E. Wnuk-Lipiński, Rozpad połowiczny. Szkice z socjologii transformacji ustrojowej, Warszawa 1991.
T. Zarycki, Aleksander Lednicki i los jego środowiska Polonii w Rosji na przełomie XIX i XX wieku jako zwierciadło przemian polskiego pola władzy, „Sprawy Narodowościowe” 2013, t.42.
T. Zarycki, Jak chłop z panem - inteligenckie spory o spuściznę pańszczyzny w Polsce. „Res Publica Nowa” 2016. http://publica.pl/teksty/zarycki-pan-55491.html
T. Zarycki, T. Warczok, Hegemonia inteligencka: Kapitał kulturowy we współczesnym polskim polu władzy – perspektywa długiego trwania, „Kultura i Społeczeństwo” 2014, nr 4, s. 27- 49.
A. Zinowiew, Homo sovieticus, Londyn 1984.
M. Ziółkowski, Polacy wobec ładu postmonocentrycznego. Społeczeństwo polskie i jego instytucje w 1992 roku, Warszawa 1993.
M. Ziółkowski, B. Pawłowska, R. Drozdowski, Jednostka wobec władzy, Poznań 1994.
M. Ziółkowski, K. Zagórski, J. Koralewicz, Wybrane tendencje przemian świadomości społecznej, [w:] Pierwsza dekada niepodległości. Próba socjologicznej syntezy, red. E. Wnuk-Lipiński, M. Ziółkowski, Warszawa 1991.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2018.46.301-320
Date of publication: 2019-04-25 10:00:40
Date of submission: 2018-01-22 13:30:31
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2019 Agnieszka Kolasa Nowak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.