Poezja panegiryczna Cypriana Bazylika. Wiersze poświęcone Mikołajowi Radziwiłłowi Czarnemu i Mikołajowi Radziwiłłowi Rudemu

Dariusz Chemperek

Streszczenie w języku polskim


Cyprian Bazylik to renesansowy poeta, drukarz w Brześciu Litewskim, tłumacz i muzyk silnie związany z domem Radziwiłłowskim. Tworzył w języku polskim. Artykuł poświęcony jest dwu wierszom z roku 1566, dedykowanych przez Bazylika zmarłemu Mikołajowi Radziwiłłowi Czarnemu i żyjącemu Mikołajowi Radziwiłłowi Rudemu. Są jednymi z najstarszych polskojęzycznych wierszy panegirycznych na Litwie i nie były dotąd analizowane z religijnego punktu widzenia. Oba utwory znajdują się w ramie wydawniczej dwu druków, opracowanych przez Tomasza Falconiusa, litewskiego antytrynitarza, będących edycjami części Biblii brzeskiej i wydanych w oficynie brzeskiej przez Bazylika. Treści panegiryczne są w obu tekstach poetyckich zaskakująco zdawkowe, natomiast ujawnia się w nich Bazylik (znany jako ewangelik reformowany) jako niedwuznaczny zwolennik antytrynitaryzmu. Utwory te są ciekawym świadectwem sytuacji, w jakiej znaleźli się bracia polscy na Litwie po śmierci (1565) protektora tego wyznania Radziwiłła Czarnego. Niezwykły ton wiersza skierowanego do Mikołaja Rudego – zarazem prośby i religijne groźby – świadczy zarówno o złej sytuacji antytrynitarzy litewskich (musiała się ona pogorszyć w ciągu pół roku) jak i o wysokim poczuciu godności własnej poety.


Słowa kluczowe


Biblia brzeska; reformacja; panegiryk; bracia polscy; drukarnia

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


References

Bieńkowski, Tadeusz. (1980). Panegiryk a życie literackie w Polsce XVI i XVII w. In: Hanna Dziechcińska (ed.). Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku (pp. 183–196). Wrocław: Ossolineum.

Bruchnalski, Wilhelm. (1975). Z dziejów panegiryku w Polsce. In: Wilhelm Bruchnalski, Między średniowieczem a romantyzmem (pp. 180–217). Warszawa: PWN.

Chemperek, Dariusz. (2016). Jana Kochanowskiego epigramaty o „pszczołach budziwiskich” i radziwiłłowska elegia (III 9). Prolegomena do badań nad środowiskiem kulturalnym Mikołaja Radziwiłła Czarnego. Roczniki Humanistyczne, 64(1), pp. 153–172.

Dziechcińska, Hanna. (1980). Zabawa jako komponent życia literackiego. In: Hanna Dziechcińska (red.). Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku (pp. 80–92). Wrocław: Ossolineum.

Dziechcińska, Hanna. (1990). Panegiryk. In: Teresa Michałowska (ed.). Słownik literatury staropolskiej (pp. 544–547). Wrocław: Ossolineum.

Górski, Konrad. (1949). Studia nad dziejami polskiej literatury antytrynitarskiej XVI w. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Hanusiewicz-Lavallee, Mirosława. (2017). W stronę Albionu. Studia z dziejów polsko – brytyjskich związków literackich w dobie wczesnonowożytnej. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ivanova, Lûdmila. (2015). Mikalaj Radzivil Čorny i pačatkovy ètap rèfarmacyi ǔ VKL. In: Zmicer Âackevič (ed.). Mиkalaj Radzivil Čorny (1515–1565 gg.): Palityk, dyplamat, mecènat (pp. 92–98). Minsk: NGKMZ "Nâsviž" 2016. [Iванова, Людмiла. (2015). Мiкалай Радзiвiл Чoрны i пачатковы этап рэфармацыi ў ВКЛ. У: Змiцер Яцкевiч (рэд.). Мікалай Радзiвiл Чoрны (1515–1565 гг.): Палiтык, дыпламат, мецэнат (с. 92–98). Мінск: НГКМЗ "Нясвiж" 2016].

Jasnowski, Józef. (1939). Mikołaj Czarny Radziwiłł (1515-1566). Kanclerz i marszałek ziemski Wielkiego Księstwa Litewskiego, wojewoda wileński. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie.

Kavalëǔ, Sârgej. (2010). Šmatmoǔnaâ paèzìâ Vâlìkaga Knâstva Litoǔskaga èpohi Rènecansu. Mìnsk: Knigаzbor. [Kaвалёў, Cяргей. (2010). Шматмoўная паэзія Вялікага Княства Лiтоўскага эпохi Рэнecaнсу. Мінск: Kнiгaзбор].

Kawecka-Gryczowa, Alodia; Korotajowa, Krystyna; Krajewski, Wojciech (eds.). (1959). Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku. Wrocław: Ossolineum.

Kot, Stanisław. (1935). Bazylik Cyprian. In: Władysław Konopczyński (ed.). Polski słownik biograficzny (p. 375). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Kot, Stanisław. (1956). Nieznany poeta polski z XVI wieku. Zeitschrift für Slavische Philologie, 25(1), pp. 113–150.

Mączak, Antoni. (1994). Klientela. Nieformalne systemy władzy w Polsce i w Europie XVI–XVIII w. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Morawska, Katarzyna. (1994). Renesans 1500–1600. Warszawa: Sutkowski Edition Warsaw.

Niedźwiedź, Jakub. (2003). Nieśmiertelne teatra sławy. Teoria i praktyka twórczości panegirycznej na Litwie w XVII–XVIII w. Kraków: Księgarnia Akademicka.

Ocieczek, Renarda. (2002). Studia o dawnej książce. Katowice: Wydawnictwo Gnome.

Oszczęda, Aleksandra. (2014). Wstęp. In: Lenart Gnoiński. Łzy smutne. Warszawa: Sub Lupa.

Proot, Goran. (2016). Survival Factors of Seventeenth-Century Hand-Press Books Published in the Southern Netherlands: The Importance of Sheet Counts, Sammelbande and the Role of Institutional Collections. In: Flavia Bruni, Andrew Pettergee (eds.) Reconstructing the Print World of Pre-Industrial Europe, (pp. 160–201). Leiden-Boston: Brill.

Siwiec, Justyna. (2016). Brzeskie potomstwo Biblii radziwiłłowskiej: „Sprawy i słowa Jezusa Krystusa” oraz „Wtore księgi Łukasza świętego” Tomasza Falconiusa. Tematy i Konteksty, 6 (11), pp. 60–72.

Tazbir, Janusz. (1986). Jan Kiszka – ariański magnat. In: Tazbir, Janusz. Świat panów Pasków. Eseje i studia (pp. 355–363). Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.

Tazbir, Janusz. (1993). Bracia polscy w służbie u Radziwiłłów. In: Tazbir, Janusz. Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie (pp. 128–147). Warszawa: Książka i Wiedza.

Topolska, Maria Barbara. (1984). Czytelnik i książka w Wielkim Księstwie Litewskim w dobie Renesansu i Baroku. Wrocław: Ossolineum.

Walecki, Wacław. (2018). O roku ów! Obraz ruchu wydawniczego sprzed czterystu laty (1618) według Elektronicznej bazy Bibliografii Estreichera (EBBE) i dalsze perspektywy badań. In: Pawlak, Wacław; Hanusiewicz-Lavallee, Mirosława (red.) „Sława z dowcipu sama wiecznie stoi...” Prace ofiarowane pani Profesor Alinie Nowickiej-Jeżowej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej (pp. 307–314). Lublin: Wydawnictwo KUL.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2020.14.157-170
Data publikacji: 2020-12-15 09:04:48
Data złożenia artykułu: 2020-01-09 08:19:56


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1101
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2020 Dariusz Chemperek

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.