Osobliwości tłumaczeń biblijnych z terenów Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI wieku

Ala Kozhynava

Streszczenie w języku polskim


Niniejszy artykuł ma charakter przeglądowy, jest poświęcony tłumaczeniom biblijnym, które powstały w XVI w. na terenie Rzeczpospolitej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W tekście na przykładzie wierszy 1.5–7 z Księgi Koheleta rozpatruje się konkretną technikę translatorską oraz przyczyny różnic między tekstem oryginalnym i przetłumaczonym na inny język. W badaniu zastosowano metodę analizy tekstologicznej. Autor dochodzi do następujących wniosków. Po pierwsze, może to być konflikt różnych systemów językowych, ponieważ język oryginalny i język tłumaczenia biblijnego odnoszą się nie tylko do różnych grup, ale także do różnych rodzin językowych. Po drugie, dokładności tłumaczenia może przeszkadzać odmienne rozumienie tekstu z powodu różnic religijnych. W czasie stworzenia większości słowiańskich tłumaczeń biblijnych chrześcijańska egzegetyka zasadniczo różniła się zarówno od starożytnego rozumienia świętych tekstów, jak i od interpretacji przyjętej w tradycji rabinicznej. Po trzecie, różnice intertekstualne mogą wynikać z różnic kulturowych, które nie mają nic wspólnego z systemem religijnym. Po czwarte, różnica między oryginałem a tłumaczeniem wynika z faktu, że nie wszyscy tłumacze byli równie utalentowanymi lingwistami, znali dobrze język oryginalny. Dlatego w strukturze tekstowej tłumaczenia możemy się spotkać z różnego rodzaju odchyleniami od treści i formy oryginału, aż po błędy językowe i merytoryczne.

Słowa kluczowe


tłumaczenia biblijne; XVI wiek; Rzeczpospolita; Wielkie Księstwo Litewskie; Księga Koheleta

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


List of sources

Bud. – Biblia, to iest księgi Starego i Nowego przymierza z nowu z ięzyka ebrejskiego, greckiego, łacińskiego prełożona z predmową S. Budnego, jako tłumacza. Nieśwież, 1570; Zasław, 1570–72. [The Bible, that is, the books of the Old and New Covenants on the New from Hebrew, Greek, Latin Translated with the Preface by S. Budny, as an Interpreter].

Leop. – Leopolita. Faksimile der Ausgabe Krakau 1561. Paderborn [etc.]: Ferdinand Schöningh.

Ostrog. – Bibliâ. Ostrog [Библия. Острог, 1581]. [Bible. Ostrog, 1581].

Radz. – Biblia Święta, to iest księgi Starego y Nowego Zakonu własnie z żydowskiego, greckiego i łacińskiego na polski język z pilnością i wiernie wyłożone. Brześć Litewski, 1563.

Skar. – Faksimilʹnae ǔznaǔlenne Biblii, vydadzenaj Francyskam Skarynaû ǔ 1517–1519 g.g. Minsk: Bel. Èncyklapedyâ, 1991. [Факсiмiльнае ўзнаўленне Бiблii, выдадзенай Францыскам Скарынаю ў 1517–1519 гг. Мiнск: Бел. Энцыклапедыя, 1991].

Ven. – Biblij Cžeska w Benatkach tissena. Venezia, 1506.

Vil. – The Five Biblical Scrolls in a Sixteenth-Century Jewish Translation into Belorussian (Vilnius Codex 262) with Introduction and Notes by Moshe Altbauer. Concordance compiled by Moshe Taube. Jerusalem: Israel Academy of Sciences and Humanities, 1992.

Wuj. – Biblia w przekładzie Jakuba Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu B. Warszawa: Oficyna Wydawnicza VOCATIO, 2000.

References

Alekseev, Anatolij. (1999). Tekstologiâ slavânskoj Biblii. Sankt-Peterburg: Dmitrij Bulanin. [Алексеев, Анатолий. (1999). Текстология славянской Библии. Санкт-Петербург: Дмитрий Буланин].

Altbauer, Moshe. (1968). Some Methodological Problems in Research of the East-Slavic Bible Translations (Vilnius Codex # 262). Jerusalem: Israeli Slavists’ Committee.

Altbauer, Moshe. (1992). The Five Biblical Scrolls in a Sixteenth-Century Jewish Translation into Belorussian (Vilnius Codex 262) with Introduction and Notes by Moshe Altbauer. Concordance compiled by Moshe Taube. Jerusalem: Israel Academy of Sciences and Humanities.

Arhipov, Andrej. (2005). Po tu storonu Sambationa: Ètûdy o russko-evrejskih kulʹturnyh, âzykovyh i literaturnyh kontaktah v X–XVI vekah. Monuments of Early Russian Literature, 9. [Архипов, Андрей. (2005). По ту сторону Самбатиона: Этюды о русско-еврейских культурных, языковых и литературных контактах в X–XVI веках. Monuments of Early Russian Literature, 9].

Brown, Fransis, Driver Samuel Rolles; Briggs, Charles Augustus. (1951). Hebrew and English Lexicon of the Old Testament. Oxford: Clarendon, 1906. Corrected by G.R. Driver, Oxford: Clarendon.

Bіeńkowska, Danuta. (1998). Jak Jakub Wujek Pіsmo śwіęte na język polskі przekładał. Bobolanum 9, pp. 26–32.

Dʹâkonov, Igorʹ, Kogan, Leonid. (1998). Vethij Zavet. Plač Ieremii. Èkklesiast. Pesnʹ pesnej. Moskva: RGGU. [Дьяконов, Игорь, Коган, Леонид. (1998). Ветхий Завет. Плач Иеремии. Экклесиаст. Песнь песней. Москва: РГГУ].

Frіck, David A. (1989). Polіsh sacred phіlology іn the Reformatіon and the Counter-Reformatіon. Chapters on the history of the Controversies (1551–1632) (University of California Publications. Modern Philology. Vol. 123). California: University of California Press.

Górski, Karol. (1980). Biblia polska do r. 1632. In: Reinhold Olesch; Hans Rote (eds.). Fragen der polnischen Kultur in 16. Jahrhundert. Giessen: Wilhelm Schmitz Verlag, pp. 172–181.

Kossowska, Maria. (1968). Biblia w języku polskim. Vol. 1. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.

Kwіlecka, Іrena. (1996). Problem autorstwa przekładu Apokryfów w Bіblіі Szymona Budnego z 1572 roku. Studіa z Fіlologіі Polskіej і Słowіańskіej, 33, pp. 209–231.

Labyncaǔ, Ûryj. (1990). Pačatae Skarynam. Mìnsk: Mastackaâ litaratura. [Лабынцаў, Юрый. (1990). Пачатае Скарынам. Мінск: Мастацкая лiтаратура].

Merczyng, Henryk. (1913). Szymon Budny jako krytyk tekstów bіblіjnych. Kraków: Akademіa umіejętnoścі.

Sobczykowa, Joanna. (1996). Komentarz ks. Jakuba Wujka w Bіblіі 1599 roku jako XVІ-wіeczny tekst naukowy. Prace Językoznawcze 24: Studіa Hіstorycznojęzykowe, pp. 49–62.

Tarèlka, Mihail. (2004). Struktura arabagrafìčnaga tèkstu na polʹskaj move (na matèryâle rèlìgìjna-palemìčnyh tvoraǔ z rukapìsu R97 CNB NAN). Mìnsk: BDU. [Тарэлка, Мiхаiл. (2004). Структура арабаграфічнага тэксту на польскай мове (на матэрыяле рэлігійна-палемічных твораў з рукапісу Р97 ЦНБ НАН). Мінск: БДУ].

Temčin, Sergej. (2006). Shariâ i Skorina: obistočnikah Vilenskogo vethozavetnogo svoda (F 19–262). Senoji Lietuvos literatura, 21, pp. 289–316. [Темчин, Сергей. (2006). Схария и Скорина: об источниках Виленского ветхозаветного свода (F 19–262). Senoji Lietuvos literatūra 21, c. 289–316].

Vladimirov, Petr. (1888). Doktor Francisk Skorina, ego perevody, pečatnye izdaniâ i âzyk. Sankt- Peterburg: Tipografiâ Imperatorskoj Akademii nauk. [Владимиров, Петр. (1888). Доктор Франциск Скорина, его переводы, печатные издания и язык. Санкт-Петербург: Типография Императорской Академии наук].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2020.14.235-247
Data publikacji: 2020-12-15 09:05:11
Data złożenia artykułu: 2019-05-09 18:32:46


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1221
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2020 Ala Kozhynava

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.