Hide
Show all
Email this article The Names of the Months in the First Belarusian Newspapers “Nasza Dola” and “Nasza Niwa”
Abstract
The article discusses the process of creating the system of month names in the Belarusian language. The systematization of names and their selection began in the first year of publication in Vilna (Vilnius) (since 1906) of the first Belarusian-language newspapers „Nasza Dola” and „Nasza Niwa” („Naša Niwa”). A possible source of words could be the „Dictionary of the Belarusian Dialect” compiled by Ivan Nosovich and published in 1870. The variability of lexemes is analyzed on examples from „Naša Niwa” from subsequent years (until 1915) and dialectal material from the 1920s. Attention is drawn to the incompleteness of the available dialectal material, the insufficient attention of scientists of the previous period to the names of months and the history of their functioning in the Belarusian language, which does not allow for a complete reconstruction of the process of creating their varieties both in Belarusian dialects, as well as in literary language.
Keywords
Full Text:
PDF (Belarusian) (Język Polski)References
REFERENCES / BIBLIOGRAFIA
Sources / Źródła
ND (1906). — „Nasza Dola”.
NN. (1906–1912). — „Nasza Niwa”, „Naša Niwa”.
НН. (1906–1915). — «Наша Нива», «Наша Ніва» [«Naša Niva», «Naša Nìva»].
НД. (1906). — «Наша Доля» [«Naša Dolâ»].
Avanesaǔ, Ruben (rèd.) [ì ìnš.]. (1963a). Dyâlektalagìčny atlas belaruskaj movy. Ustupnyâ artykuly, davedačnyâ matèryâly ì kamentaryì da kart. Mìnsk: Vydavectva Akadèmìì navuk BSSR. [Аванесаў, Рубен (рэд.) [і інш.]. (1963a). Дыялекталагічны атлас беларускай мовы. Уступныя артыкулы, даведачныя матэрыялы і каментарыі да карт. Мінск: Выдавецтва Акадэміі навук БССР].
Avanesaǔ, Ruben (rèd.) [ì ìnš.]. (1963b). Dyâlektalagìčny atlas belaruskaj movy. Mìnsk: Vydavectva Akadèmìì navuk BSSR. [Аванесаў, Рубен (рэд.) [і інш.]. (1963b). Дыялекталагічны атлас беларускай мовы. Мінск: Выдавецтва Акадэміі навук БССР].
Avìlava, Valâncìna (ukl.) [ì ìnš.]. (2006). Ètymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy. T. 11. R–S. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Авілава, Валянціна (укл.) [і інш.]. (2006). Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 11. Р–С. Мінск: Беларуская навука].
Bâlʹkevìč, Ìvan. (1970). Kraëvy sloǔnìk ushodnâj Magìlëǔščyny. Mìnsk: Vydavectva Navuka ì tèhnìka. [Бялькевіч, Іван. (1970). Краёвы слоўнік усходняй Магілёўшчыны. Мінск: Выдавецтва Навука і тэхніка].
Bìryla, Mìkalaj (rèd.) [ì ìnš.]. (1994). Leksìčny atlas belaruskìh narodnyh gavorak. U 5 t. T. 2. Selʹskaâ gaspadarka. Mìnsk: Fond fundamentalʹnyh dasledavannâǔ Rèspublìkì Belarusʹ; Kamìtèt geadèzìì pry Savece Mìnìstraǔ Rèspublìkì Belarusʹ [Бірыла, Мікалай (рэд.) [і інш.]. (1994). Лексічны атлас беларускіх народных гаворак. У 5 т. Т. 2. Сельская гаспадарка. Мінск: Фонд фундаментальных даследаванняў Рэспублікі Беларусь; Камітэт геадэзіі пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь].
Kasʹpârovìč, Mìkola. (1927). Vìcebskì kraëvy sloǔnìk (matar`âly). Vìcebsk: Vydanʹne Vìcebskaga Akrugovaga Tavarystva Kraâznaǔstva ìvydavectva Zarâ Zapad». [Касьпяровіч, Мікола. (1927). Віцебскі краёвы слоўнік (матар’ялы). Віцебск: Выданьне Віцебскага Акруговага Таварыства Краязнаўства і выдавецтва Заря Запада].
Klyška, Mìhasʹ. (1993). Sloǔnìk sìnonìmaǔ ì blìzkaznačnyh sloǔ. Mìnsk: Vyšèjšaâ škola. [Клышка, Міхась. (1993). Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў. Мінск: Вышэйшая школа].
Kraǔčuk, R. (ukl.) [ì ìnš.]. (1985). Ètymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy. T. 3. G–Ì. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Краўчук, Р. (укл.) [і інш.]. (1985). Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 3. Г–І. Мінск: Навука і тэхніка].
Kryǔko, Mìkalaj, Sudnìk, Mìhaìl (rèd.). (2002). Tlumačalʹny sloǔnìk belaruskaj lìtaraturnaj movy, 3-e vyd. Mìnsk: Vydavectva Belaruskaâ Èncyklapedyâ ìmâ P. Broǔkì. [Крыўко, Мікалай, Суднік, Міхаіл (рэд.). (2002). Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы, 3-е выд. Мінск: Выдавецтва Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі].
Labko, Valeryj (ukl.) [ì ìnš.]. (1988). Ètymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy. T. 4. K–Kaâta. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Лабко, Валерый (укл.) [і інш.]. (1988). Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 4. К–Каята. Мінск: Навука і тэхніка].
Lemcûgova, Valâncìna (rèd.) [ì ìnš.]. (2003–2019). Sloǔnìk movy «Našaj nìvy». 1906–1915. U 5 t. T. 1–4. A–Â. Mìnsk: Tèhnalogìâ [Лемцюгова, Валянціна (рэд.) [і інш.]. (2003–2019). Слоўнік мовы «Нашай нівы». 1906–1915. У 5 т. Т. 1–4. А–Я. Мінск: Тэхналогія].
Lučyc–Fedarèc, Ìvan (ukl.) [ì ìnš.]. (1990). Ètymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy. T. 6. L–M. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Лучыц–Федарэц, Іван (укл.) [і інш.]. (1990). Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 6. Л–М. Мінск: Навука і тэхніка].
Lukašanec, Alâksandr (rèd.). (2012a). Belaruska-ruskì sloǔnìk = Belorussko-russkij slovarʹ. U 3 t. T. 1. A–Z; vyd. 4-e, peraprac. ì dap. Mìnsk: Belaruskaâ Èncyklapedyâ ìmâ P. Broǔkì. [Лукашанец, Аляксандр (рэд.). (2012a). Беларуска-рускі слоўнік = Белорусско-русский словарь. У 3 т. Т. 1. А–З; выд. 4-е, перапрац. і дап. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі].
Lukašanec, Aleksandr (red.). (2012b). Russko-belorusskij slovarʹ = Ruska-belaruskì sloǔnìk. V 3 t. T. 3. P–Â; izd. 10-e pererab. i dop. Minsk: Belaruskaâ Èncyklapedyâ ìmâ P. Broǔkì. [Лукашанец, Александр (ред.). (2012b). Русско-белорусский словарь = Руска-беларускі слоўнік. В 3 т. Т. 3. П–Я; изд. 10-е перераб. и доп. Минск: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі].
Mackevìč, Ûzèfa (rèd.) [ì ìnš.]. (1979–1986). Sloǔnìk belaruskìh gavorak paǔnočna-zahodnâj Belarusì ì âe pagranìčča ǔ 5 t. 1–5. A–Â. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka [Мацкевіч, Юзэфа (рэд.) [і інш.]. (1979–1986). Слоўнік беларускіх гаворак паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча ў 5 т. 1–5. А–Я. Мінск: Навука і тэхніка].
Mackevìč, Ûzèfa (rèd.) [ì ìnš.]. (1996). Leksìčny atlas belaruskìh narodnyh gavorak. U 5 t. T. 3. Čalavek. Mìnsk: Fond fundamentalʹnyh dasledavannâǔ Rèspublìkì Belarusʹ; Mìnìstèrstva arhìtèktury ì budaǔnìctva Rèspublìkì Belarusʹ [Мацкевіч, Юзэфа (рэд.) [і інш.]. (1996). Лексічны атлас беларускіх народных гаворак. У 5 т. Т. 3. Чалавек. Мінск: Фонд фундаментальных даследаванняў Рэспублікі Беларусь; Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Рэспублікі Беларусь].
Mackevìč, Ûzèfa (rèd.) [ì ìnš.]. (1998). Leksìčny atlas belaruskìh narodnyh gavorak. U 5 t. T. 5. Semantyka. Slovaǔtvarènne. Nacìsk. Mìnsk: Mìnìstèrstva fìnansaǔ Rèspublìkì Belarusʹ; Kamìtèt dzâržaǔnyh znakaǔ [Мацкевіч, Юзэфа (рэд.) [і інш.]. (1998). Лексічны атлас беларускіх народных гаворак. У 5 т. Т. 5. Семантыка. Словаўтварэнне. Націск. Мінск: Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь; Камітэт дзяржаўных знакаў].
Malʹko, Raìsa (ukl.) [ì ìnš.]. (2008). Ètymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy. T. 12. S. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Малько, Раіса (укл.) [і інш.]. (2008). Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 12. С. Мінск: Беларуская навука].
Malʹko, Raìsa (ukl.) [ì ìnš.]. (2010). Ètymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy. T. 13. S–T. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Малько, Раіса (укл.) [і інш.]. (2010). Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 13. С–Т. Мінск: Беларуская навука].
Martynaǔ, Vìktar (ukl.) [ì ìnš.]. (1989). Ètymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy. T. 5. K–L. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Мартынаў, Віктар (укл.) [і інш.]. (1989). Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 5. К–Л. Мінск: Навука і тэхніка].
Mìhnevìč, Arnolʹd (ukl.) [ì ìnš.]. (1980). Ètymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy. T. 2. V. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Міхневіч, Арнольд (укл.) [і інш.]. (1980). Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 2. В. Мінск: Навука і тэхніка].
Nosovičʺ, Ivanʺ (sost.). (1870). Slovarʹ bělorusskago narěčìâ. Sanktpeterburg: Tipografìâ Imperatorskoj Akademìi Nauk. [Носовичъ, Иванъ (сост.). (1870). Словарь бѣлорусскаго нарѣчія. Санктпетербургъ: Типографія Императорской Академіи Наукъ].
„Oko”. (1906). Z Mołodeczenskoj Wuczycielskoj Seminarji. Nasza Niwa, 1.
Sudnìk, Mìhaìl (rèd.). (1982). Tlumačalʹny sloǔnìk belaruskaj movy. U 5 t. T. 5. Kn. 1. S–U. Mìnsk : Vydavectva Belaruskaâ Saveckaâ Èncyklapedyâ» ìmâ P. Broǔkì. [Суднік, Міхаіл (рэд.). (1982). Тлумачальны слоўнік беларускай мовы. У 5 т. Т. 5. Кн. 1. С–У. Мінск: Выдавецтва Беларуская Савецкая Энцыклапедыя» імя П. Броўкі].
Šatèrnìk, Mìkola (ulaž.). (1929). Kraëvy sloǔnìk Čèrvenščyny. Mensk: Vydanʹne Belaruskae Akadèmìì Navuk. [Шатэрнік, Мікола (улаж.). (1929). Краёвы слоўнік Чэрвеншчыны. Менск: Выданьне Беларускае Акадэміі Навук].
Studies / Opracowania
Aleksandrovìč, Scâpan. (1968). Gìstoryâ ì sučasnascʹ. Lìtaraturna-krytyčnyâ artykuly. Mìnsk: Belarusʹ. [Александровіч, Сцяпан. (1968). Гісторыя і сучаснасць. Літаратурна-крытычныя артыкулы. Мінск: Беларусь].
Anìsìm, Alena, Kryǔko, Mìkalaj. (2005). Leksìčnaâ sìnanìmìâ. U: Mova «Našaj Nìvy» (1906–1915). Varyântnascʹ. Sìnanìmìâ (s. 163–265). Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Анісім, Алена, Крыўко, Мікалай. (2005). Лексічная сінанімія. У: Мова «Нашай Нівы» (1906–1915). Варыянтнасць. Сінанімія (с. 163–265). Мінск: Беларуская навука].
ščè raz pra nazovy mesâcaǔ. (1943). U: Belaruskaâ gazèta, 50. [Яшчэ раз пра назовы месяцаў. (1943). У: Беларуская газэта, 50].
Bulyka, Alâksandr. (1972). Daǔnìâ zapazyčannì belaruskaj movy. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Булыка, Аляксандр. (1972). Даўнія запазычанні беларускай мовы. Мінск: Навука і тэхніка].
Bulyka, Alâksandr. (1980). Leksìčnyâ zapazyčannì ǔ belaruskaj move XIV–XVIII stst. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Булыка, Аляксандр. (1980). Лексічныя запазычанні ў беларускай мове XIV–XVIII стст. Мінск: Навука і тэхніка].
Gurskì, A. (ukl.). (1990). Zemlârobčy kalândar (abrady ì zvyčaì). Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Гурскі, А. (укл.). (1990). Земляробчы каляндар (абрады і звычаі). Мінск: Навука і тэхніка].
Ìnstrukcyâ pa zbìrannû matèryâlaǔ dlâ skladannâ ablasnyh sloǔnkaǔ belaruskaj movy. (1959). Mìnsk: Akadèmìâ navuk Belaruskaj SSR. [Інструкцыя па збіранню матэрыялаў для складання абласных слоўнкаў беларускай мовы. (1959). Мінск: Акадэмія навук Беларускай ССР].
Jankowiak, Mirosław. (2022). Lexikum běloruských nářečí na Litvě. Jazykové dědictví balto-slovanského pomezí = Leksyka gwar białoruskich na Litwie. Dziedzictwo językowe pogranicza bałtycko-słowiańskiego. Praha: Slovanský ústav AV ČR, v. v. i.
Kazakevìč, Andrèj, Asadčy, Andrèj. (2011). Pačacʹ pìsacʹ pa-belarusku. Règìânalʹny ì sacyâlʹny sklad belaruskaga adradžènnâ, kanec ХІХ — pačatak ХХ stagoddzâ. U: Palìtyčnaâ sfera, 1–2, s. 87–114. [Казакевіч, Андрэй, Асадчы, Андрэй. (2011). Пачаць пісаць па-беларуску. Рэгіянальны і сацыяльны склад беларускага адраджэння, канец ХІХ — пачатак ХХ стагоддзя. У: Палітычная сфера, 1–2, с. 87–114].
Korbut, Viktar. (2023a). Farmìravanne ìdèntyčnascì belaruskìh nacyânalʹnyh dzeâčaǔ u 1890-h gg. — pačatku XX st.: ad polʹskaj da belaruskaj samasvâdomascì. U: Wielokulturowość Europy Środkowo-Wschodniej: doświadczenia przeszłości i wyzwania teraźniejszości. Z okazji 20. rocznicy utworzenia Katedry Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej (s. 68–90). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. [Корбут, Віктар. (2023a). Фарміраванне ідэнтычнасці беларускіх нацыянальных дзеячаў у 1890-х гг. — пачатку ХХ ст.: ад польскай да беларускай самасвядомасці. У: Wielokulturowość Europy Środkowo-Wschodniej: doświadczenia przeszłości i wyzwania teraźniejszości. Z okazji 20. rocznicy utworzenia Katedry Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej (s. 68–90). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego].
Korbut, Viktar. (2023b). Gìstaryâgrafìâ peršyh belaruskamoǔnyh gazet «Naša Dolâ» ì «Naša Niva». U: Białoruskie Zeszyty Historyczne = Belaruskì gìstaryčny zbornìk, 56, s. 131–220. [Корбут, Віктар. (2023b). Гістарыяграфія першых беларускамоўных газет «Наша Доля» і «Наша Нива». У: Białoruskie Zeszyty Historyczne = Беларускі гістарычны зборнік, 56, с. 131–220].
Korbut, Viktar. (2023c). Gìstoryâ peršaj belaruskaj gazety «Naša Dolâ». U: Przegląd Środkowo-Wschodni, 8, s. 101–141. [Korbut, Viktar. (2023c). Гісторыя першай беларускай газеты «Наша Доля». У: Przegląd Środkowo-Wschodni, 8, s. 101–141].
Kramko, Ìvan, Ûrèvìč, Alena, Ânovìč, Alena. (1963). Gìstoryâ belaruskaj lìtaraturnaj movy. T. II. Mìnsk: Vydavectva Navuka ì tèhnìka. [Крамко, Іван, Юрэвіч, Алена, Яновіч, Алена. (1963). Гісторыя беларускай літаратурнай мовы. Т. II. Мінск: Выдавецтва Навука і тэхніка].
Lemcûgova, Valâncìna. (2005). Uvodzìny. U: Mova «Našaj Nìvy» (1906–1915). Varyântnascʹ. Sìnanìmìâ (s. 5–33). Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Лемцюгова, Валянціна. (2005). Уводзіны. У: Мова «Нашай Нівы» (1906–1915). Варыянтнасць. Сінанімія (с. 5–33). Мінск: Беларуская навука].
Nazovy mesâcaǔ. (1943). U: Belaruskaâ gazèta, 32. [Назовы месяцаў. (1943). У: Беларуская газэта, 32].
Papoǔ, N. N. (1931). Narys gìstoryì Ǔsesaûznaj Komunìstyčnaj Partyì (balʹšavìkoǔ), vyp. 1, per. z 12 ras. vyd. Mensk: Belaruskae Dzâržaǔnae Vydavectva. [Папоў, Н. Н. (1931). Нарыс гісторыі Ўсесаюзнай Комуністычнай Партыі (бальшавікоў), вып. 1, пер. з 12-га рас. выд. Менск: Беларускае Дзяржаўнае Выдавецтва].
Pragrama pa vyvučènnû belaruskìh gavorak ì zbìrannû zvestak dlâ skladannâ Dyâlektalagìčnaga atlasa belaruskaj movy. (1950). Mìnsk: Vydavectva Akadèmìì navuk Belaruskaj SSR. [Праграма па вывучэнню беларускіх гаворак і збіранню звестак для складання Дыялекталагічнага атласа беларускай мовы. (1950). Мінск: Выдавецтва Акадэміі навук Беларускай ССР].
Prenner, Maria Katarzyna. (2016). Die Sprache der Zeitung Naša Niva im Zeitraum 1906–1915, Masterarbeit. Wien: Universität Wien [машынапіс].
Prenner, Maria Katarzyna. (2018). „Naša Niva” na skrzyżowaniu kultur: dowody na różnych płaszczyznach języka gazety. W: Acta Albaruthenica, 18, s. 225–243.
Sèrbènta, Vìtalʹ (rèd.). (1932). Dyskusìâ ab «Našaj Nìve». Mensk: Dzâržaǔnae Vydavectva Belarusi. Partsèktar. [Сэрбэнта, Віталь (рэд.). (1932). Дыскусія аб «Нашай Ніве». Менск: Дзяржаўнае Выдавецтва Беларусi. Партсэктар].
Spadarožnìk pa Mensku. (1930). U: P. Sârgejčyk. 1-aâ Ǔsebelaruskaâ vystaǔka selʹskaj gaspadarkì ì pramyslovasʹcì (Âk trèba aglâdacʹ vystaǔku). Mensk. Stalìca B.S.S.R. Spadarožnìk (Spadarožnìk pa Mensku) (s. 1–111). [Mensk]: Vydanʹne Mengarsavetu ì rèdakcyì gaz. «Rabočij». [Спадарожнік па Менску. (1930). У: П. Сяргейчык. 1-ая Ўсебеларуская выстаўка сельскай гаспадаркі і прамысловасьці (Як трэба аглядаць выстаўку). Менск. Сталіца Б.С.С.Р. Спадарожнік (Спадарожнік па Менску) (c. 1–111). [Менск]: Выданьне Менгарсавету і рэдакцыі газ. «Рабочий»].
Tereškovič, Pavel. (2004). Ètničeskaâ istoriâ Belarusi XIX — načala XX v. v kontekste Centralʹno-Vostočnoj Evropy. Minsk: Belorusskij gosudarstvennyj universitet. [Терешкович, Павел. (2004). Этническая история Беларуси XIX — начала ХХ в. в контексте Центрально-Восточной Европы. Минск: Белорусский государственный университет].
Unučak, Andrèj. (2008). «Naša nìva» ì belaruskì nacyânalʹny ruh (1906–1915). Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Унучак, Андрэй. (2008). «Наша ніва» і беларускі нацыянальны рух (1906–1915). Мінск: Беларуская навука].
Voǔk–Levanovìč, Ìvan. (2010). Pra nekatoryâ važnejšyâ nedahopy belaruskaj lìtaraturnaj movy. U: Arche. Pačatak, 11, s. 354–380. [Воўк–Левановіч, Іван. (2010). Пра некаторыя важнейшыя недахопы беларускай літаратурнай мовы. У: Arche. Пачатак, 11, с. 354–380].
Zaprudskì, Sârgej. (2018). Nekatoryâ aspekty vyvučènnâ lìngvìstyčnaj spadčyny Ìvana Nasovìča. U: Rodnae slova, 8, s. 29–31. [Запрудскі, Сяргей. (2018). Некаторыя аспекты вывучэння лінгвістычнай спадчыны Івана Насовіча. У: Роднае слова, 8, с. 29–31].
Žuraǔskì, Alâksandr, Kramko, Ìvan. (1972). Važnejšyâ adroznennì pamìž novaj ì staroj belaruskaj lìtaraturnaj movaj. U: Belaruskae ì slavânskae movaznaǔstva: da 75-goddzâ akadèmìka AN BSSR K. K. Krapìvy (s. 132–147). Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Жураўскі, Аляксандр, Крамко, Іван. (1972). Важнейшыя адрозненні паміж новай і старой беларускай літаратурнай мовай. У: Беларускае і славянскае мовазнаўства: да 75-годдзя акадэміка АН БССР К. К. Крапівы (с. 132–147). Мінск: Навука і тэхніка].
Žycʹce ì praca Ìvana Luckevìča (1920). U: Pamâcì Ìvana Luckevìča ǔ peršye ǔgodkì sʹmercì âgo (20.VIII.1919 — 20.VIII.1920). Vìlʹnâ [Жыцьце і праца Івана Луцкевіча. (1920). У: Памяці Івана Луцкевіча ў першые ўгодкі сьмерці яго (20.VIII.1919 — 20.VIII.1920). Вільня].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2024.18.285-305
Date of publication: 2025-01-08 14:18:27
Date of submission: 2024-06-07 23:12:39
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2025 Viktar Korbut
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.