Месцы памяці, памяць траўматычная і настальгічная, а таксама моўная памяць у сямейным жыцці паваенных перасяленцаў з Навагрудка і ваколіц

Аннотация

У артыкуле выкарыстоўваецца падыход, заснаваны на вывучэнні памяці, у польскай навуцы існуе асобны тэрмін “памяцязнаўства” як інтэрдысцыплінарная навуковая галіна, якой прысвячаецца шмат увагі ў апошнія дзесяцігоддзі. Мэта артыкула – паказаць элементы сімвалічных тыпаў „памяці” (пазначаных у назве артыкула) у калектыўнай памяці пасляваенных перасяленцаў з Навагрудка і ваколіц. Для збору ўспамінаў выкарыстоўваліся метады традыцыйнага запісу і аўдыёзапісу выказванняў, а таксама вытрымкі з карэспандэнцыі; моўны матэрыял сабраны на падставе шматгадовага назірання за мовай перасяленцаў, апытальніка і выбаркі прыкладаў з пісьмовых крыніц (лістоў, школьных сшыткаў, чарнавікоў заяваў і розных нататак). Траўматычная памяць датычыць балючых падзей, напр. Першай сусветнай вайны і польска-бальшавіцкай вайны (1919–1921), якія мелі месца ў міжваенны перыяд, Другой сусветнай вайны (успаміны пра вынішчэнне навагрудскіх габрэяў) і двух пасляваенных гадоў, г.зн. у час, калі перасяленцы вымушаны былі пакінуць Навагрудак. Настальгічная памяць заключалася ў тым, што пасля 1945 г. сум па Навагрудку і ваколіцах быў адначасова сумам па бацькаўшчыне, па тым, што было вельмі каштоўным у жыцці, але беспаваротна страчаным. Праяўленнем моўнай памяці зʼяўляецца перад усім тое, што ў мове перасяленцаў з Навагрудка і ваколіц, а таксама часткова ў мове іх дзяцей (народжаных не пазней як 10–15 гг. пасля вайны) захавалася больш за 200 лексічных рэгіяналізмаў, пераважна беларускага, беларуска-рускага і рускага паходжання.