Ці існуюць у сучаснай беларускай мове дзве моўныя нормы?

Anna Berenika Siwirska

Аннотация


У артыкуле даецца адказ на пытанне, ці існуюць у сучаснай беларускай мове дзве асобныя моўныя нормы. Аўтарка на падставе граматык, слоўнікаў, падручнікаў, вучэбных праграм і навуковых артыкулаў выяўляе адрозненні паміж дзвюма арфаграфічнымі нормамі, якія дзейнічаюць у сучаснай беларускай мове, разглядае супрацьлеглыя тэндэнцыі ў спосабе асіміляцыі запазычанняў, прадстаўляе варыянты граматычных канчаткаў, апісвае асобныя мадэлі словаўтварэння і вылучае адрозненні ў лексічных і сінтаксічных структурах. Такім чынам, яна даказвае наяўнасць у сучаснай беларускай мове дзвюх асобных моўных норм. Першая: афіцыйная – т.зв наркамаўка, гэта значыць норма прапісаная ў сучасных падручнікаў па правапісу і граматыцы беларускай мовы, яна пераняла многія лексічныя, словаўтваральныя і сінтаксічныя ўзоры з рускай мовы, і другая норма: пурыстычная – т.зв. тарашкевіца, гэта значыць, заснаваная на правапісе, выкладзеным Браніславам Тарашкевічам у граматыцы, выдадзенай у 1918 г. у Вільні. Напрыканцы артыкула аўтарка дзеліцца з чытачом уласнымі разважаннямі пра магчымасць уніфікацыі беларускіх нормаў у будучыні.

Ключевые слова


моўная норма, тарашкевіца, наркамаўка, пурызм

Полный текст:

PDF (Język Polski)

Литература


REFERENCES / BIBLIOGRAFIA

Bušlâkoǔ, Ûrasʹ. Vâčorka, Vìncuk. Sanʹko, Zʹmìcer. Saǔka, Zʹmìcer. Belaruskì klâsyčny pravapìs. Sučasnaâ narmalìzacyâ. (2005). Vìlʹnûs [Бушлякоў, Юрась. Вячорка, Вінцук. Санько, Зьміцер. Саўка, Зьміцер. (2005). Беларускі клясычны правапіс. Сучасная нармалізацыя. Вільнюс] online: https://knihi.com/storage/pravapis2005.html, [доступ: 21.07.22].

Kaleta, Radosław. (2008). Vybranyâ pryklady marfalagìčnaj dyferèncyâcyì pamìž dvuma pravapìsnymì standartamì belaruskaj movy [Выбраныя прыклады марфалагічнай дыферэнцыяцыі паміж двума правапіснымі стандартамі беларускай мовы]. Acta Albaruthenica 8, s. 206–217.

Kaleta, Radosław. (2007). Asnoǔnyâ marfalagìčnyâ adroznennì pamìž narkomaǔkaj ì taraškevicaj [Асноўныя марфалагічныя адрозненні паміж нaркомaўкай і тaрaшкевiцай]. Acta Albaruthenica 7, s. 192–206.

Klìmaǔ, Ìgar. (2004). Gìstoryâ skladvannâ dvuh standartaǔ u belaruskaj lìtaraturnaj move. Rodnae slova, 6, s. 41–47. [Клімаў Ігар (2004). Гісторыя складвання двух стандартаў у беларускай літаратурнай мове. Роднае слова, 6, с. 41–47].

Klìmaǔ, Ìgar. (2004). Lìngvìstyčnaâ apazìcyâ dvuh standardaǔ belaruskaj lìtaraturnaj movy. Rodnae slova, 7, s. 14-19. [Клімаў Ігар. (2004) Лінгвістычная апазіцыя двух стандардаў беларускай літаратурнай мовы. Роднае cлова, 7, c. 14–19].

Klìmaǔ, Ìgar. (2012). Da asènsavannâ narmatyǔnaga plûralìzmu ǔ belaruskaj lìtaraturnaj move. U: Belaruskaâ arfagrafìâ: zdabytkì ì perspektywy: matèryâly rèspublìkanskaj navuk.-prakt. kanf., prysvečanaj 90-goddzû BDU, Mìnsk 20–21 kastryčnìka 2011 g. (18–28). Rèd. Mìkalaj Prygodzìč. Minsk: BDU, s. 18–28 [Клімаў, Ігар. (2012). Да асэнсавання нарматыўнага плюралізму ў беларускай літаратурнай мове. У: Беларуская арфаграфія: здабыткі і перспектывы: матэрыялы рэспубліканскай навук.-практ. канф., прысвечанай 90-годдзю БДУ, Мінск 20–21 кастрычніка 2011 г. (18–28). Рэд. Мікалай Прыгодзіч. Мінск: БДУ].

Kurcova, Veranìka. (2008). Šlâkìrazvìccâ sučasnaj belaruskaj lìtaraturnaj movy: nacyânalìzacyâ âk arhaìzacyâ cìrègìânalìzacya. Studia Białorutenistyczne 2, s. 261-302 [Курцова, Вераніка. (2008). Шлякі развіцця сучаснай беларускай літаратурнай мовы: нацыяналізацыя як архаізацыя ці рэгіяналізацыя. Studia Białorutenistyczne 2, s. 261–302].

Lìtvìnoǔskaâ, Alesâ. Labadzenka, Gleb. (2016). Mova Nanova: 20 krokaǔ da belaruskaj movy 1. Minsk: Medyâl [Літвіноўская, Алеся. Лабадзенка, Глеб. (2016). Мова Нанова: 20 крокаў да беларускай мовы 1, Мінск: Медыял].

Lìtvìnoǔskaâ, Alesâ. Labadzenka, Gleb. (2017). Mova Nanova: 20 krokaǔ da belaruskaj movy 2. Minsk: Medyâl [Літвіноўская, Алеся. Лабадзенка, Глеб. (2017). Мова Нанова: 20 крокаў да беларускай мовы 2, Мінск: Медыял].

Lukašanec, Alâksandr. (1999). Aktyǔnyâ pracèsy ǔ sučasnym belaruskìm slovaǔtvarènnì. U: Belaruskaâ mova ǔ drugojpalove XX stagoddzâ (19–27). Rèd. Lìdzìâ Sâmeška. Minsk: BDU. [Лукашанец, Аляксандр. (1999) Актыўныя працэсы ў сучасным беларускім словаўтварэнні. У: Беларуская мова ў другой палове ХХ стагоддзя (19–27). Рэд. Лідзія Сямешка. Мінск: БДУ].

Lukašanec, Aljaksandr. (2014). Belaruskaja mova na pačatku XXI stahoddzja – razviccë sistèmy i prablemy funkcyjanavannja. Minsk: BDU [Лукашанец, Аляксандр. (2014). Беларуская мова на пачатку ХХI стагоддзя – развіццё сістэмы і праблемы функцыянавання. Мiнск: БДУ].

Mâčkoǔskaâ, Nìna. (2008). Movy ì kulʹtura Belarusì. Mìnsk: Prava i ekanomika [Мячкоўская, Ніна. (2008). Мовы і культура Беларусі. Мінск: Права і эканоміка].

Mečkovskaâ, Nina. (2002). Âzyk v roli ideologii:nacionalʹno-simvoličeskie funkcii âzyka v belorusskoj âzykovoj situacii. U: Karl Gutschmidt, Jana Schwarz, Claudia Richter, Silke Richter (red.) Möglichkeiten und Grenzen der Standardisierung slavischer Schriftsprachen in der Gegenwart. Dresden: Thelem, s.124–141. [Мечковская, Нина. 2002, Язык в роли идеологии: национально-символические функции языка в белорусской языковой ситуации].

Moǔnìk [Моўнік]. Odc. 40. z 14 kwietnia 2011 r. [dostęp online https://www.youtube.com/watch?v=XKRY8GcQ00g, 18.12.2023 r.].

Mycik, Galina. (2015). Po-belorusski? Požalujsta! Pa-belarusku? Kalì laska!. Minsk: Belarusʹ. [Мыцик Галина. (2015). По-белорусски? Пожалуйста! Па-беларуску? Калі ласка!. Минск: Беларусь].

Ramza, Taccâna. (2010). Belaruskaâ mova? Z zadavalʹnennem! Dlâ zamežnyh navučèncaǔ. Minsk: Vyšèjšaâ škola. [Рамза, Таццяна. (2010). Беларуская мова? З задавальненнем! Для замежных навучэнцаў. Мінск: Вышэйшая школа].

Ramza, Taccâna. (2019). Taraškevìca ìnarkamaǔka: cì ëscʹ gramatyčnae procìstaânne? [Рамза, Таццяна. (2019). Тарашкевіца і наркамаўка: ці ёсць граматычнае процістаянне?], Rozprawy Komisji Językowej 66, s. 409-–432.

Šakun, Lev. (1995). «Ushodnìâ» ì «zahodnìâ» krynìcy papaǔnennâ leksìčnyh srodkaǔ belaruskaj movy. Vesn. Bel. dzârž. un-ta, Ser. 4, Fìlalogìâ. Žurnalìstyka. Pedagogìka, s. 22–26. [Шакун, Лев. (1995). «Усходнія» і «заходнія» крыніцы папаўнення лексічных сродкаў беларускай мовы. Весн. Бел. дзярж. ун-та. Сер. 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка, c. 22–26 ].

Šakun, Lev. (1997). Moǔnyâ aryentacyìì slovaǔtvaralʹny pracès. Belarus pamìž Ushodam ì Zahodam. Č. 2. Minsk: BDU [Шакун, Лев. (1997). Моўныя арыентацыі і словаўтваральны працэс. Беларус паміж Усходам і Заходам. Ч. 2. Мiнск: БДУ].

Taraškevìč, Branìslaǔ. (1918). Belaruskaâ gramatyka dlâ škol. Vìlʹnâ: Belaruskaâ Drukarnâ Im. Fr. Skaryny [Тарашкевіч, Браніслаў. (1918). Беларуская граматыка для школ. Вільня: Беларуская Друкарня Iм. Фр. Скарыны.

Vâčorka, Vìncuk. (2016). Pa-belaruskuzʹ Vìncukom Vâčorkam [Вячорка, Вінцук. (2016). Па-беларуску зь Вінцуком Вячоркам] online: https://docs.rferl.org/be-BY/2016/05/20/08e480c8-8be3-4bb0-92d1-a2ae8f916d4d.pdf, [доступ: 21.07.22].

Vâčorka, Vìncuk. (2017). Ne sʹmâšyce mae prynazoǔnìkì. [Вячорка, Вінцук. (2017). Не сьмяшыце мае прыназоўнікі] online: https://docs.rferl.org/be-by/2017/10/26/0e4294ea-b00c-454c-a9cb-ccb4a587e638.pdf, [доступ: 21.07.22].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2024.18.269-283
Date of publication: 2025-01-08 14:18:24
Date of submission: 2023-07-10 19:34:32


статистика


Видимость рефератов - 86
загрузки (из 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 0

показатели



Ссылки

  • На текущий момент ссылки отсутствуют.


(c) 2025 Anna Berenika Siwirska

Лицензия Creative Commons
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.