Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail O poszanowaniu godności człowieka na przykładzie polskich gwarancji jej ochrony oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych Ameryki
Streszczenie w języku polskim
Niniejszy artykuł w syntetyczny sposób prezentuje analizę godności człowieka z perspektywy polskich gwarancji jej ochrony oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych Ameryki. Nie ulega wątpliwości, że godność człowieka od zawsze budziła zainteresowanie przedstawicieli nauki prawa i judykatury. Wielokrotnie próbowano godność definiować oraz określać role, jakie pełni w systemie prawa. Często również podejmowano polemikę naukową nad jej znaczeniem dla myśli polityczno-prawnej. Niejednokrotnie utożsamiano ją z konkretną ideą filozoficzną czy ideą polityczną, nierzadko traktując jako „pusty frazes”. Celem niniejszego opracowania jest zaprezentowanie z jednej strony obecnych rozwiązań legislacyjnych zmierzających do zagwarantowania właściwej ochrony godności w polskim systemie prawnym, z drugiej zaś sposobu postrzegania godności w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych. Przyczynkiem do podjęcia analizy tego niezwykle doniosłego zagadnienia jest monografia poświęcona idei godności człowieka w orzecznictwie Sądu Najwyższego USA, którą poddano pod refleksję. Rozważania zakończono podsumowaniem, w którym podjęto próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy dotychczasowe orzecznictwo przypisuje właściwą funkcję i rolę godności człowieka.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
LITERATURA
Andrzejczak H., Filozoficznoprawne podstawy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, „Roczniki Filozoficzne” 1966, vol. 14(2).
Bałandynowicz A., Probacja. Resocjalizacja z udziałem społeczeństwa, Warszawa 2011.
Banaszak B., Prawa człowieka i obywatela w nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 1997, nr 5.
Banaszak B., Unia Europejska jako wspólnota wartości, „Przegląd Sejmowy” 2014, nr 4.
Banaszak B., Jabłoński M., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku, red. J. Boć, Wrocław 1998.
Biśta I.J., Zasada poszanowania godności człowieka i jej wpływ na interpretację konstytucyjnego uregulowania praw i wolności jednostki, [w:] Wolności i prawa jednostki w Konstytucji RP, t. 1: Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP, red. M. Jabłoński, Warszawa 2010.
Bosek L., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 maja 2008 r. (sygn. akt SK 25/07), „Przegląd Sejmowy” 2008, nr 6.
Bosek L., [w:] Konstytucja RP, t. 1: Komentarz art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Bosek L., [w:] System Prawa Medycznego, t. 1: Instytucje prawa medycznego, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2018.
Bosek L., Gwarancje godności ludzkiej i ich wpływ na polskie prawo cywilne, Warszawa 2012.
Bosek L., Ochrona godności człowieka w prawie Unii Europejskiej a konstytucyjne granice przekazywania kompetencji państwa, „Przegląd Sejmowy” 2008, nr 2.
Bosek L., W sprawie projektu nowelizacji art. 30 i art. 38 Konstytucji i zgodności z Konstytucją RP projektu ustawy z dnia 30 marca 2004 r. o świadomym rodzicielstwie, „Przegląd Sejmowy” 2007, nr 3.
Chmaj M., [w:] Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, red. M. Chmaj, Warszawa 2016.
Chmaj M., Konstytucyjna zasada godności człowieka i praktyka jej stosowania w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Dylematy praw człowieka, red. T. Gardocka, J. Sobczak, Toruń 2008.
Chyrowicz B., Bioetyka. Anatomia sporu, Kraków 2015.
Complak K., Uwagi o godności człowieka oraz jej ochrona w świetle nowej konstytucji, „Przegląd Sejmowy” 1998, nr 5.
Dobrowolska B., Prawa pacjenta – podstawa prawna i etyczna oraz analiza wybranych praw, [w:] Prawa człowieka. Wybrane zagadnienia i problemy, red. L. Koba, W. Wacławczyk, Warszawa 2009.
Dobrzeniecki K., [w:] Leksykon ochrony praw człowieka. 100 podstawowych pojęć, red. M. Balcerzak, S. Sykuna, Warszawa 2010.
Fleszer D., Godność i prywatność osoby w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Roczniki Administracji i Prawa” 2015, nr 1.
Garlicki L., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, t. 3, Warszawa 2003.
Garlicki L., [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. 1: Komentarz do artykułów 1–18, red. L. Garlicki, Warszawa 2010.
Godność człowieka jako kategoria prawna (Opracowania i materiały), red. K. Complak, Wrocław 2001.
Granat M., Godność człowieka z art. 30 Konstytucji RP jako wartość i jako norma prawna, „Państwo i Prawo” 2014, z. 8.
Gronowska B., Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela, [w:] Prawo konstytucyjne, red. Z. Witkowski, A. Bień-Kacała, Toruń 2015.
Guz T., O naturze wrodzonej godności człowieka, [w:] Normatywny wymiar godności człowieka, red. W. Lis, A. Balicki, Lublin 2012.
Hajduk R., Współczesne zagrożenia godności ludzkiej według adhortacji apostolskiej Jana Pawła II Ecclesia in Europa, [w:] Godność człowieka i rodziny, red. W. Nowak, M. Tunkiewicz, Olsztyn 2007.
Hasło: Godność, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz encyklopedyczny, red. W. Skrzydło, S. Grabowska, R. Grabowski, Warszawa 2009.
Izdebski H., Godność i prawa człowieka w nauczaniu Jana Pawła II. Wykład inauguracyjny roku akademickiego 2005/2006 na Wydziale Prawa i Administracji UW, „Studia Iuridica” 2006, vol. 45.
Jedlecka W., Godność człowieka jako podstawa aksjologiczna porządku prawa Unii Europejskiej, [w:] Współczesne koncepcje ochrony wolności i praw podstawowych, red. A. Bator, M. Jabłoński, M. Maciejewski, K. Wójtowicz, Wrocław 2013.
Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego działająca przy Ministrze Sprawiedliwości, Księga pierwsza Kodeksu cywilnego. Projekt z uzasadnieniem, red. A. Flisek, Warszawa 2009.
Kość A., Podstawy filozofii prawa, Lublin 2005.
Kozielecki J., O godności człowieka, Warszawa 1977.
Krukowski J., Zasada poszanowania godności ludzkiej i prawa do życia w biomedycynie w prawie międzynarodowym, [w:] Ius et Lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, red. A. Dębiński, A. Grześkowiak, K. Wiak, Lublin 2002.
Kryszeń G., Prokop K., Aksjologia polskiej Konstytucji, Warszawa 2017.
Kuciński J., O Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku. Kompendium, Warszawa 2014.
Ludwikowski R.R., Michał Urbańczyk, Idea godności człowieka w rzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych Ameryki [Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2019, ss. 389], „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2020, nr 1.
Machaj Ł., Wypowiedzi symboliczne w orzecznictwie Sądu Najwyższego USA, Wrocław 2011.
Majkrzak H., Godność i niegodność człowieka, Kraków 2009.
Mazurek F.J., Godność człowieka a prawa człowieka, „Roczniki Nauk Społecznych” 1980, vol. 8.
Mazurek F.J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Lublin 2001.
Morawska E.H., Prawa konstytucyjne człowieka i obywatela Rzeczypospolitej Polskiej a prawa podstawowe Unii Europejskiej. Analiza porównawcza, „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 1.
Mrozek J.J., Godność osoby ludzkiej jako źródło praw człowieka i obywatela, „Civitas et Lex” 2014, nr 1.
Normatywny wymiar godności człowieka, red. W. Lis, A. Balicki, Lublin 2012.
Olejniczak A., Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2019.
Orzeszyna K., The Right to Natural and Dignified Death, „Studia Iuridica Lublinensia” 2020, vol. 29(4), DOI: https://doi:10.17951/sil.2020.29.4.221-232.
Ossowska M., Normy moralne w obronie godności człowieka, „Etyka” 1969, nr 5, DOI: https://doi.org/10.14394/etyka.240.
Piechowiak M., Filozofia praw człowieka. Prawa człowieka w świetle ich międzynarodowej ochrony, Lublin 1999.
Pierzchała K., System probacji. Niezależność i godność człowieka w kontekście reintegracji społecznej, „Probacja” 2015, nr 2.
Pietrzyk D., Godność osoby ludzkiej we współczesnej biomedycynie a system prawny, [w:] Współczesne wyzwania bioetyczne, red. L. Bosek, M. Królikowski, Warszawa 2010.
Potrzeszcz J., Godność człowieka w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego, „Roczniki Nauk Prawnych” 2005, vol. 15(1).
Potrzeszcz J., Godność człowieka z art. 30 Konstytucji RP jako wartość i jako norma prawna, „Państwo i Prawo” 2014, z. 8.
Redelbach A., Natura praw człowieka. Strasburskie standardy ich ochrony, Toruń 2001.
Retterer S., Pojęcie godności w obowiązującym i przyszłym prawie wspólnotowym, [w:] Godność człowieka jako kategoria prawna (Opracowania i materiały), red. K. Complak, Wrocław 2001.
Safjan M., Refleksje wokół konstytucyjnych uwarunkowań rozwoju ochrony dóbr osobistych, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2002, nr 1.
Sarnecki P., Idee przewodnie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., „Przegląd Sejmowy” 1997, nr 5.
Smyczyński T., Rodzina i prawo rodzinne w świetle nowej Konstytucji, „Państwo i Prawo” 1997, z. 11–12.
Sozański J., Prawa człowieka w Unii Europejskiej po traktacie Lizbońskim, Warszawa–Poznań 2010.
Strugała R., [w:] Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Projekt Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego przyjęty w 2015 r. z komentarzem członków zespołu problemowego KKPC, red. P. Machnikowski, Warszawa 2017.
Styczeń T., Prawa o osobie: godność osobista wobec godności osobowej. Odpowiedź Tadeuszowi Szkołutowi, „Ethos” 1997, nr 2–3.
Szostek A., Wokół godności, prawdy i miłości, Lublin 1995.
Urbanek L., Pojęcie godności człowieka w Konstytucji RP z 1997 roku a problem definicji, „Prawa Człowieka” 2000, nr 7.
Urbańczyk M., Idea godności człowieka w amerykańskiej kulturze i doktrynie prawnej, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2016, vol. 15(2), DOI: https://doi.org/10.15290/mhi.2016.15.02.13.
Urbańczyk M., Idea godności człowieka w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych Ameryki, Poznań 2019.
Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Warszawa 2008.
Witkiewicz M., Rozważania wokół art. 30 Konstytucji RP (aspekt medyczny konstytucyjnej zasady godności człowieka), „Przegląd Sejmowy” 2001, nr 6.
Wojcieszak A., Autonomia pacjenta z zaburzeniami psychicznymi, Warszawa 2021.
Wojtyczek K., Ochrona godności człowieka, wolności i równości przy pomocy skargi konstytucyjnej w polskim systemie prawnym, [w:] Godność człowieka jako kategoria prawna (Opracowania i materiały), red. K. Complak, Wrocław 2001.
Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Lublin 1986.
Woryna K., Reklama uchybiająca godności człowieka, „Monitor Prawniczy” 2001, nr 16.
Zagadnienia godności człowieka, red. J. Czerkawski, Lublin 1994.
Zajadło J., Godność jednostki w aktach międzynarodowej ochrony praw człowieka, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1989, nr 2.
Zoll A., Godność człowieka jako źródło wolności i praw, [w:] Hominum causa omne ius constitutum est. Księga jubileuszowa ku czci Profesor Alicji Grześkowiak, red. A. Dębiński, M. Gałązka, R.G. Hałas, K. Wiak, Lublin 2006.
AKTY PRAWNE
Karta Narodów Zjednoczonych, Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości i Porozumienie ustanawiające Komisję Przygotowawczą Narodów Zjednoczonych (Dz.U. 1974, nr 23, poz. 90 ze zm.).
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202/389, 2016).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483 ze zm.).
Konwencja o prawach dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. 1991, nr 120, poz. 526 ze zm.).
Konwencja Rady Europy o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny przyjęta dnia 4 kwietnia 1997 r. w Oviedo.
Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. 1977, nr 38, poz. 169).
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. 1977, nr 38, poz. 167).
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 10 grudnia 1948 r.
Traktat o Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202/13, 2016), wersja skonsolidowana.
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. 2020, poz. 685 ze zm.).
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. 2020, poz. 514 ze zm.).
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz.U. 2020, poz. 849 ze zm.).
ORZECZNICTWO
Atkins v. Virginia, 536 U.S. 304 (2002).
Beebe v. State, 6, Ind. 501 (1855).
Brown v. Board of Education of Topeka, 347 U.S. 483 (1954).
Cruzan v. Director, Missouri Department of Health, 497 U.S. 261 (1990).
Furman v. Georgia, 408 U.S. 238 (1972).
Goldberg v. Kelly, 397 U.S. 254 (1970).
Hamdi v. Rumsfeld, 542 U.S. 507 (2004).
Harris v. United States, 331 U.S.145 (1947).
Heart of Atlanta Motel, Inc. v. United States, 379 U.S. 241 (1964).
In re Yamashita, 327, U.S. 1 (1946).
Korematsu v. United States, 323 U.S. 214 (1944).
McDonald v. Chicago, 561 U.S. 742 (2010).
McNabb v. United States, 318 U.S. 332 (1943).
Planned Parenthood of Southeastern Pa. v Casey, 505 U.S. 833 (1992).
Skinner v. Oklahoma ex el. Williamson, 316 U.S. 535 (1942).
Steele v. Louisville & Nashvile Railroad Co., 323 U.S. 192 (1944).
Trop v. Dulles, 356 U.S. 86 (1958).
Union Pacific Railway Co. V. Botsford, 141 U.S. 250 (1891).
Postanowienie TK z dnia 6 listopada 2008 r., P 5/07, OTK-A 2008, nr 9, poz. 163.
Uchwała SN w składzie siedmiu sędziów z dnia 18 października 2011 r., III CZP 25/11, OSCN 2012, nr 2, poz. 15.
Wyrok SA w Łodzi z dnia 9 czerwca 2016 r., I ACa 1467/15, Legalis nr 1508809.
Wyrok SN z dnia 28 lutego 2007 r., V CSK 431/06, Legalis nr 83967.
Wyrok SN z dnia 2 października 2007 r., II CSK 269/07, Legalis nr 88045.
Wyrok SN z dnia 5 listopada 2008 r., I CSK 164/08, Legalis nr 553460.
Wyrok SN z dnia 16 grudnia 2009 r., I CSK 160/09, Legalis nr 214592.
Wyrok SN z dnia 27 czerwca 2012 r., IV CSK 389/11, Legalis nr 551906.
Wyrok TK z dnia 15 listopada 2000 r., P 12/99, OTK 2000, nr 7, poz. 260.
Wyrok TK z dnia 4 kwietnia 2001 r., K 11/00, OTK 2001, nr 3, poz. 54.
Wyrok TK z dnia 9 października 2001 r., SK 8/00, OTK 2001, nr 7, poz. 211.
Wyrok TK z dnia 15 października 2002 r., SK 6/02, OTK-A 2002, nr 5, poz. 65.
Wyrok TK z dnia 5 marca 2003 r., K 7/01, OTK-A 2003, nr 3, poz. 19.
Wyrok TK z dnia 14 lipca 2003 r., SK 42/01, OTK-A 2003, nr 6, poz. 63.
Wyrok TK z dnia 7 stycznia 2004 r., K 14/03, OTK-A 2004, nr 1, poz. 1.
Wyrok TK z dnia 22 lutego 2005 r., K 10/04, OTK-A 2005, nr 2, poz. 17.
Wyrok TK z dnia 12 grudnia 2005 r., K 32/04, OTK-A 2005, nr 11, poz. 132.
Wyrok TK z dnia 20 marca 2006 r., K 17/05, OTK-A 2006, nr 3, poz. 30.
Wyrok TK z dnia 1 września 2006 r., SK 14/05, OTK-A 2006, nr 8, poz. 97.
Wyrok TK z dnia 30 października 2006 r., P 10/06, OTK-A 2006, nr 9, poz. 128.
Wyrok TK z dnia 7 marca 2007 r., K 28/05, OTK-A 2007, nr 3, poz. 24.
Wyrok TK z dnia 10 lipca 2007 r., SK 50/06, OTK-A 2007, nr 7, poz. 75.
Wyrok TK z dnia 30 września 2008 r., K 44/07, OTK-A 2008, nr 7, poz. 126.
Wyrok TK z dnia 9 lipca 2009 r., SK 48/05, OTK-A 2009, nr 7, poz. 108.
Wyrok TK z dnia 23 lutego 2010 r., P 20/09, OTK-A 2010, nr 2, poz. 13.
Wyrok TK z dnia 24 lutego 2010 r., K 6/09, OTK-A 2010, nr 2, poz. 15.
Wyrok TK z dnia 22 stycznia 2013 r., P 46/09, OTK-A 2013, nr 1, poz. 3.
Wyrok TK z dnia 25 lipca 2013 r., P 56/11, OTK-A 2013, nr 6, poz. 85.
Wyrok TK z dnia 10 grudnia 2013 r., U 5/13, OTK-A 2013, nr 9, poz. 136.
Wyrok TK z dnia 4 listopada 2014 r., SK 55/13, OTK-A 2014, nr 10, poz. 110.
Wyrok TK z dnia 28 października 2015 r., K 21/14, OTK-A 2015, nr 9, poz. 152.
Wyrok TK z dnia 28 czerwca 2016 r., K 31/15, Legalis nr 1467536.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2021.30.5.701-721
Data publikacji: 2021-12-17 19:45:54
Data złożenia artykułu: 2020-11-05 11:27:49
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Agnieszka Wojcieszak
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.