„Zaprzysięganie na śmierć” w praktyce sądu miejskiego z Krzemieńca w XVIII w.

Marian Mikołajczyk

Streszczenie w języku polskim


W Polsce do czasów rozbiorów panowała stanowość prawa. Odrębnym prawem posługiwała się między innymi szlachta, mieszczanie, chłopi. W prawie szlacheckim (ziemskim) istniał zwyczaj, zgodnie z którym oskarżony nie mógł zostać skazany na karę śmierci, o ile wcześniej prywatny oskarżyciel wraz z kilkoma innymi osobami nie złożył przysięgi, iż podsądny na taką karę zasłużył. Składanie takiej przysięgi przetrwało aż do 1768 r. Dotychczasowe badania wskazywały na brak takiego zwyczaju w prawie miejskim. Okazuje się jednak, że w leżącym na Wołyniu Krzemieńcu w połowie XVIII w. tamtejszy sąd miejski w większości spraw karnych uzależniał skazanie oskarżonego na śmierć albo wykonanie skazującego na tę karę wyroku od przysięgi strony powodowej. Należy przypuszczać, że naśladowano w tym wypadku rozwiązania przyjęte w prawie ziemskim (szlacheckim). Nie wiadomo jednak, czy mamy do czynienia z wyjątkowym przypadkiem czy też podobnie postępowano w innych miastach na Kresach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Zagadnienie to wymaga dalszych badań.


Słowa kluczowe


prawo miejskie; proces karny; przysięga; kara śmierci

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Abramski A., Sądownictwo podczas konfederacji w Polsce (1672–1793), Katowice 1986.

Akty izdawajemyje Wilenskuju Archeograficzeskuju Kommissieju, t. 6, Wilna 1872.

Archiw Jugo-Zapadnoj Rossji, cz. 5, t. 1, Kijew 1869.

Archiw Jugo-Zapadnoj Rossji, cz. 6, t. 2, Kijew 1870.

Archiwum Głównym Akt Dawnych, Nabytki niedokumentowe Oddziału I, rkps sygn. 58.

Bednaruk W., Trybunał Koronny. Szlachecki sąd najwyższy w latach 1578–1794, Lublin [2008].

Czermak W., Sprawa Lubomirskiego w roku 1664, [w:] Ostatnie lata Jana Kazimierza, oprac. A. Kersten, Warszawa 1972.

Guldon Z., Wijaczka J., Procesy o mordy rytualne w Polsce w XVI–XVIII wieku, Kielce 1995.

Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, wstęp M. Dernałowicz, Warszawa 1985.

Mikołajczyk M., Proces kryminalny w miastach Małopolski XVI–XVIII wieku, Katowice 2013.

Mikołajczyk M., Proces przed krzemienieckim sądem miejskim w Leśniowie w 1747 r. Z badań nad praktyką wymiaru sprawiedliwości w miastach przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, [w:] Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Jackowi Matuszewskiemu, Łódź (w druku).

Mikołajczyk M., Sąd z Krzemieńca w wołyńskich miasteczkach. Z badań nad dziejami sądownictwa miejskiego w dawnej Polsce, [w:] Regnare, gubernare, administrare. Prace dedykowane Profesorowi Jerzemu Malcowi z okazji 40-lecia pracy naukowej, t. 2: Z dziejów administracji, sądownictwa i nauki prawa, red. S. Grodziski, A. Dziadzio, Kraków 2012.

Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego, Wilno 1744.

Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. 7, Petersburg 1860.

Witkowski W., Ordynacje pańskie dla miast prywatnych w Polsce w XVII i XVIII stuleciu, [w:] Z historii państwa, prawa, miast i Polonii. Prace ofiarowane Profesorowi Władysławowi Ćwikowi w czterdziestolecie Jego pracy twórczej, red. J. Ciągwa, T. Opas, Rzeszów 1998.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2016.25.3.675
Data publikacji: 2017-01-30 09:59:27
Data złożenia artykułu: 2016-01-28 23:45:11


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1054
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2017 Marian Mikołajczyk

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.