Pierwsza nowelizacja rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 6 lutego 1928 r. – prawo o ustroju sądów powszechnych w debacie sejmowej w 1928 r. Wybrane zagadnienia

Dorota Malec

Streszczenie w języku polskim


Pierwsze w II Rzeczypospolitej ogólnopolskie prawo o ustroju sądów powszechnych, choć było przedmiotem prac prowadzonych w Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej, to przybrało ostateczną postać rozporządzenia Prezydenta RP z mocą ustawy z dnia 6 lutego 1928 r. Jego treść, a w szczególności zmniejszenie w porównaniu z Konstytucją marcową z 1921 r. zakresu nieusuwalności sędziowskiej, od razu wzbudziła niezadowolenie środowiska prawników, w tym zwłaszcza sędziów. Prace nad nowelizacją rozporządzenia rozpoczęły się jeszcze przed jego wejściem w życie, gdy do Sejmu II kadencji trafiły projekty klubów poselskich, miedzy innymi Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów, Klubu Narodowego, PSL „Wyzwolenie” i Stronnictwa Chłopskiego. Na potrzebę korekty przepisów zwracało uwagę także Ministerstwo Sprawiedliwości. Wobec niesprzyjającego dla sejmowej Komisji Prawniczej kalendarza obrad (przerwanie sesji sejmowej w czerwcu 1928 r.) w listopadzie 1928 r. zdecydowano o zgłoszeniu (Klub Narodowy) projektu ustawy o odroczeniu o jeden rok wejścia w życie prawa o ustroju sądów powszechnych. Debacie nad tym projektem Sejm poświęcił trzy posiedzenia, by ostatecznie 18 grudnia 1928 r. uchwalić ustawę odraczającą wejście w życie nowych przepisów do 1 stycznia 1930 r. Ustawą nie zdążył jednak zająć się Senat RP. W rezultacie, mimo pozornego zwycięstwa Sejmu w toczonej w parlamencie II kadencji walki z władzą wykonawczą, Ministerstwo Sprawiedliwości zrealizowało swoją wizję nowej organizacji wymiaru sprawiedliwości i pozbyło się, korzystając z czasowego zawieszenia zasady nieusuwalności sędziów, osób nieodpowiadających linii politycznej obozu sanacyjnego, w tym między innymi sędziów Sądu Najwyższego (wśród nich I Prezesa SN W. Seydy i krytyka nowych przepisów A. Mogilnickiego). Dymisja W. Seydy wywołała duży rezonas, a nawet skłoniła ugrupowania endeckie do podjęcia próby przeforsowania votum nieufności dla odpowiedzialnego za wprowadzenie rozporządzenia z dnia 6 lutego 1928 r. i zmiany kadrowe w sądownictwie, dotyczące zwłaszcza zwolenników endecji, ministra sprawiedliwości S. Cara. Choć w lutym 1929 r. sprawa nowelizacji wróciła pod obrady parlamentu, który ostatecznie uchwalił 4 marca 1929 r. ustawę liberalizującą wiele zasad, to nadzieje na dalszą zmianę systemu wymiaru sprawiedliwości przekreśliły kolejne zmiany, w tym zwłaszcza przeprowadzona w sierpniu 1932 r., wytyczająca między innymi kierunek dalszego ingerowania w zasadę niezawisłości sędziowskiej. Krytyka podziału i równowagi władz, wyrażona podczas grudniowej debaty nad systemem wymiaru sprawiedliwości między innymi przez W. Makowskiego, znajdowała swoje odzwierciedlenie w coraz bardziej aktywnych pracach nad nową konstytucją, ostatecznie zasadę tę odrzucającą.


Słowa kluczowe


wymiar sprawiedliwości; prawo o ustroju sądów powszechnych; kodyfikacja prawa; Sejm II kadencji; II Rzeczpospolita; okres międzywojenny w Polsce; sanacja; zasada nieusuwalności sędziów; niezawisłość sędziowska

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Ajnenkiel A., Historia Sejmu polskiego, t. 2, cz. 2: II Rzeczpospolita, Warszawa 1989.

Czerwiński A., Ustrój sądów powszechnych wedle rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 lutego 1928 r., Lwów 1928.

Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 października 1938 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej niektórych aktów ustawodawczych na Odzyskane Ziemie Śląska Cieszyńskiego (Dz.U., nr 78, poz. 534).

Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 listopada 1938 r. o zjednoczeniu z Rzecząpospolitą Polską ziem odzyskanych w listopadzie 1938 r. i o rozciągnięciu na te ziemie mocy obowiązującej niektórych aktów ustawodawczych (Dz.U., nr 87, poz. 585).

Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 21 listopada 1938 r. o usprawnieniu postępowania sądowego (Dz.U., nr 89, poz. 609).

Druk Sejmowy nr 42, okres II (1928–1930).

Druk Sejmowy nr 250, okres II (1928–1930).

Druk Sejmowy nr 334, okres II (1928–1930).

Druk Sejmowy nr 340, okres II (1928–1930).

Druk Sejmowy nr 367, okres II (1928–1930).

Druk Sejmowy nr 403, okres II (1928–1930).

Gołąb S., Organizacja sądów powszechnych opracowana systematycznie z uwzględnieniem rozwoju historycznego, sądownictwa szczególnego oraz ustroju adwokatury, Prokuratorii Generalnej i notariatu, Kraków 1938.

Gołąb S., Ustrój sądów powszechnych, Warszawa 1928.

Jamontt J., Historia i krytyka rozporządzenia o ustroju sądów powszechnych, Warszawa 1928.

Jamontt J., Zmiana w ustroju sądów, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1930, nr 8.

Jamontt J., Zmiany w ustroju sądów, „Głos Sądownictwa” 1930, nr 3.

Konarski S., Biogram S. Sieczkowskiego, „Internetowy Polski Słownik Biograficzny”, www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/stefan-sieczkowski [dostęp: 10.03.2016].

Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. Majchrowski, G. Mazur, K. Stepan, Warszawa 1994.

Lutwak A., Wymiar sprawiedliwości wśród zarzutów. Z powodu publikacji prof. Stanisława Gołąba, „Głos Prawa” 1928, nr 7–8.

Ławnikowicz G., Idea niezawisłości sędziowskiej w porządku prawnym i myśli prawniczej II Rzeczypospolitej, Toruń 2009.

Makowski W., Ku państwu społecznemu, „Nowe Państwo” 1931, nr 4.

Makowski W., Rewizja umowy społecznej, Warszawa 1933.

Malec D., O niezawisłości sędziowskiej w Drugiej Rzeczypospolitej. Uwagi na marginesie pracy Aleksandra Mogilnickiego „Niezawisłość sędziowska w nowym ustroju sądowym”, [w:] Państwo, prawo, społeczeństwo w dziejach Europy Środkowej, Katowice – Kraków 2009.

Malec D., Sąd Najwyższy Rzeczypospolitej Polskiej w okresie międzywojennym, [w:] Sąd Najwyższy Rzeczypospolitej Polskiej. Historia i nowoczesność, red. A. Korobowicz, Warszawa 2007.

Materniak-Pawłowska M., Ustrój sądownictwa powszechnego w II Rzeczypospolitej, Poznań 2003.

Miszewski W., Dziesięć lat prawa o ustroju sądów powszechnych, „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny” 1938.

Mogilnicki A., Niezawisłość sędziów w nowym ustroju sądowym, Warszawa 1928.

Mogilnicki A., Niezawisłość sędziowska w nowym ustroju sądowym, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1928, nr 10–15.

Mogilnicki A., Wspomnienia: spisane w Łodzi w latach 1949–1955, Warszawa 2008.

Mohyluk M., Prawo o ustroju sądów powszechnych, Białystok 2004.

Nagórski Z., Prawo o ustroju sądów powszechnych z dnia 6 lutego 1928 r. według jednolitego tekstu z dnia 15 listopada 1932 r. wraz z ustawami i rozporządzeniami związkowemi i wykonawczemi oraz orzecznictwem Sądu Najwyższego, Warszawa 1933.

Notatka, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1928, nr 52.

Notatka, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1929, nr 13.

Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, cz. 3: Okres międzywojenny, Kraków 2001.

Pol K., Poczet prawników polskich, przejrzał i oprac. A. Redzik, wyd. 2, Warszawa 2011.

Redzik A., Nowe państwo – udana inicjatywa prof. Wacława Makowskiego powołania pisma polityczno-prawnego, „Palestra” 2010, nr 7–8.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r. (Dz.U., nr 123, poz. 93).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 listopada 1930 r. w sprawie zmiany niektórych postanowień rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r., zawierającego prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U., nr 80, poz. 626).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 23 sierpnia 1932 r. zmieniające niektóre przepisy prawa o ustroju sądów powszechnych (Dz.U., nr 73, poz. 661).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 października 1932 r. zmieniające niektóre przepisy prawa o ustroju sądów powszechnych (Dz.U., nr 86, poz. 734).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. – Przepisy wprowadzające prawo o sądowem postępowaniu egzekucyjnem (Dz.U., nr 93, poz. 804).

Sprawozdanie Komisji Prawniczej z dnia 22 stycznia 1929 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 7. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 kwietnia 1928 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 26. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 31 października 1928 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 34. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 listopada 1928 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 35. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 5 grudnia 1928 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 36. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 14 grudnia 1928 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 37. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 grudnia 1928 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 51. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 19 lutego 1929 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 52. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 22 lutego 1929 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 54. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 27 lutego 1929 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 55. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 1 marca 1929 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 56. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 4 marca 1929 r.

Szarycz J., Sędziowie i sądy w Polsce w latach 1918–1988, Warszawa 1988.

Szpoper D., Aleksander Meysztowicz: portret polityczny konserwatysty, Gdańsk 2001.

Ustawa z dnia 4 marca 1929 r. w sprawie zmiany niektórych postanowień rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r., zawierającego prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U., nr 5, poz. 43).

Ustawa z dnia 14 kwietnia 1937 r. o zmianie prawa o ustroju sądów powszechnych (Dz.U., nr 30, poz. 220).

Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o zniesieniu instytucji sądów przysięgłych i sędziów pokoju (Dz.U., nr 24, poz. 213).




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2016.25.3.599
Data publikacji: 2017-01-30 09:59:22
Data złożenia artykułu: 2016-02-01 22:22:58


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1210
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2017 Dorota Malec

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.